खोज

‘महिला सशक्तिकरणका लागि योगा’ भन्ने नाराका साथ अन्तर्राष्ट्रिय योग तथा संगीत दिवस आज नेपालमा विभिन्न कार्यक्रम गरि मनाईदैछ । योग नेपालबाटै उत्पत्ति भएकोले पनि नेपालमा योग दिवस मनाउनुको महत्व र औचित्य बढी नै रहेको सर्वविदीत छ । अर्कोतर्फ नेपालीका पुर्खा ध्यानका सर्जक भएकाले योग दिवस नेपालमा विशेष महŒवसाथ मनाउनु जरुरी पनि छ र योगलाई अव विश्व ध्यान केन्द्रका रूपमा स्थापना गर्नु आवश्यक छ । निश्चितरूपमा ध्यानले असहिष्णुताबाट जोगाउँछ भने ऋषिमुनिले योगलाई विगतमा जीवनपद्धति बनाएको स्मरण गर्नैपर्दछ । आहार, विहार एवं व्यायामले जीवनलाई सन्तुलित बनाउने भएकोले यसको अभ्यास गर्नु जरुरी छ । योगको अर्थ जोड्नु हो । योग एक विशेष क्रिया हो, योग क्रियाले मानिसको चेतना र शरीरबीचको सम्बन्धलाई जोड्ने काम गर्दछ । मन र मस्तिष्कको सम्बन्धलाई नै योग भनिन्छ । योगबाट मानसिक शान्तिका साथै रोग प्रतिरोधी क्षमताको समेत वृद्धि हुने विश्वास गरिएको छ । योगलाई ध्यानको आधार मानिन्छ । योगसंगै आजको दिन संगीत दिवस पनि हो । योग र संगीतको मानव जीवनमा अन्योन्याश्रित सम्वन्ध रहेको छ । संगीतले पनि मानव जीवनलाई जोड्ने काम गर्दछ । तनाव न्यूनिकरणमा संगीतको महत्वपूर्ण भूमिका छ । संयोगबस योग र संगीत दिवस एकै दिन पर्दछ । संयुक्त राष्ट्रसङ्घले सन् २०१५ जुन २१ देखि अन्तरराष्ट्रिय योग दिवस मनाउन सुरु गरेको हो । नेपाल सरकारले वि. सं २०७२ साउन २८ गते माघ १ गतेलाई राष्ट्रिय योग दिवस घोषणा गरेको थियो । यद्यपि नेपालमा विसं २०३६ माघ १ गतेदेखि सूर्य उत्तरायण लाग्ने दिनको अवसर पारेर योग दिवस मनाउन थालिएको थियो । आज संसारका १७५ राष्ट्रले स्वीकार गरेको योगको उत्पत्ति नेपालबाटै भएकोमा हामीले गर्व गर्नैपर्दछ ।

योग नेपाली भूमिबाट विश्वभर फैलिएको सन्देश हामीले प्रवाह गर्नु जरुरी छ । योग अव विश्वभरका मानिसलाई एकताको सूत्रमा बाँध्ने माध्यम पनि हो । वास्तवमा अहिले मानव तनावका कारण मानसिक रोगी र अस्वस्थ रहनेहरूको सङ्ख्या दिनप्रतिदिन बढ्दै गइरहेको वर्तमान अवस्थामा योग नै स्वस्थताको महत्वपूर्ण आयाम हो । योग स्वस्थताका साथै सौहाद्र्रपूर्ण जीवनका लागि समेत महत्वपूर्ण पक्ष हो । योगले आत्मिक शान्ति दिएर सुखी पनि बनाइरहेको छ । आदिकालमा ‘योग सबैका लागि सधैँका लागि’ भनेर चिनिएकाले त्यो मान्यता अव पुनस्र्थापना हुनु जरुरी छ । योगको इतिहास खोज्दै जाँदा हजारौँ वर्ष पहिले पतञ्जलि नामका महात्माले योगको सुरुवात गरेको विभिन्न अध्ययनले देखाएका छन । योगलाई सुरुमा व्यास र पछि वाचस्पति मिश्रले व्याख्या गरेका थिए । धेरैपछि स्वामी बिवेकानन्दले योग अभ्यासलाई नेपाल र भारतमा मात्रै नभै पश्चिमा देशहरूमा फैलाउन महत्वपूर्ण योगदान दिनुभएको हो । पछिल्लोसमय हिन्दुका लागि मात्रै नभै सवै धर्म समुदायले योगको महत्व बुझेर जीवनपद्धती बनाउन सुरु गरेका छन । यो मानव जीवनका लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण बिषय हो । अतः एकै दिन परेको योग र संगीत दिवसको अवसरमा हामी सवै मानव जीवनलाई स्वस्थ्य बनाउन योग गर्ने र संगीतमा रम्ने अभ्यास गरौं । संगीतले पनि जीवन सार्थक बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । योग र संगीत जीवनका दुई अभिन्न अंग हुन । संगीत सुन्दै योग गर्दाको मज्जा बयान गरेर सकिदैन् । यसले मानव जीवनलाई चुस्त र दुरुस्त राख्न सहयोग पु¥याउने मात्र होइन, दिर्घायूका लागि पनि यो महत्वपूर्ण सिद्ध भैसकेको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघले समेत योगको महत्व बुझेर योगलाई जीवनपद्धती बनाउनुपर्ने धारणा सार्वजनिक गरेको छ । तसर्थ योग र संगीतलाई मानव जीवनको अभिन्न अंग बनाऔं ।