खोज

इजरायलको सबैभन्दा उन्नत प्रतिरक्षा प्रणाली, आइरन डोम, हमासको आक्रमणको क्रममा सयौं रकेटहरू रोक्ने प्रविधि देखाउने भिडियोको रूपमा फेरि हाइलाइटमा आएको छ । जिकिममा खिचिएको एक भिडियोमा ‘आइरन डोम’ ले आम नागरिकलाई हताहत हुनबाट जोगिन हमासले गाजापट्टीबाट दागेका रकेटलाई हावामा रोकेर नष्ट गरेको देखाएको छ । सबैभन्दा अभूतपूर्व अपरेसनहरू मध्ये एकमा, प्यालेस्टिनी कट्टरपन्थी लडाकु संगठन हमासले शनिबार गाजा पट्टीबाट इजरायलमा ५,००० भन्दा बढी रकेटहरू प्रहार गयो ।

जबकी यसका लडाकूहरूले इजरायलको सिमाना तोडेर सर्वसाधारण र सैनिकहरू माथि अन्धाधुन्ध गोली प्रहार गरी मारेका थिए भने १०० बढीलाई बन्धक बनाएका थिए । हमास विरुद्ध युद्ध घोषणा गरी इजरायलले थालेको सैनिक तथा मिसाइल आक्रमण र हमासले गरेको हमलाको आज तेस्रो दिनसम्ममा भीषण युद्ध जारी रही कम्तीमा १ हजार मानिसको मृत्यु भइसकेको छ ।

गाजा र इजरायलमा बन्दुक युद्ध जारी छ, जबकि अँध्यारो आकाश बारम्बार रकेटको अथक धारबाट उज्यालो भइरहेको छ । तर,इजरायली क्षेत्र भित्र केही लक्ष्यहरू प्रहार गरी हमासले अझै पनि विश्वको सबैभन्दा उन्नत प्रतिरक्षा प्रणाली आइरन डोमको सम्पूर्ण रक्षा कवच तोड्न सफल भयो। जसको परिणाम स्वरुप इजरायल–गाजा द्वन्द्वमा सबैभन्दा गम्भीर वृद्धि भएको छ। आइरन डोम प्रणाली के हो र यसले के गर्छ? आइरन डोम प्रणाली भनेको रकेट आक्रमण, मोर्टार, आर्टिलरी गोला र मानवरहित एरियल भेहिकल (ग्ब्ख्क) को छोटो दूरीमा सामना गर्न देशका विभिन्न भागहरूमा तैनाथ गरिएको जमिन देखि हावा मार गर्ने छोटो दूरीको वायु रक्षा प्रणाली हो। वायु रक्षा प्रणाली लगभग ७० किलोमिटर को सुरक्षा दायरा छ ।

यसका तीन केन्द्रीय कम्पोनेन्टहरू छन् जुन एक इकाई बनाउँछ, अर्थात; पत्ता लगाउने र ट्र्याकिङ रडार, युद्ध व्यवस्थापन र हतियार नियन्त्रण र मिसाइल लन्चर २० तामिर मिसाइलहरू संग सुसज्जित रहेको हुन्छ । यस प्रणालीले सन २०११ देखि इजरायलको सुरक्षा गर्दै आएको छ। सन २००६ मा लेबनान द्वन्द्वका क्रममा हिजबुल्लाहद्वारा हजारौं रकेटहरू प्रहार गरियो र हाइफा लगायत धेरै उत्तरी क्षेत्रहरूमा आक्रमण गरियो, जसमा ठूलो संख्यामा इजरायलीहरु हताहत भए। सन २००६ मा भएका आक्रमणहरूले इजरायललाई आफ्नै वायु रक्षा प्रणाली विकसित गर्न प्रेरित भयो। आइरन डोम कसरी काम गर्दछ? जब इजरायल तर्फ रकेट प्रहार गरिन्छ, डिटेक्शन एण्ड ट्र्याकिङ रडारले आगमन ट्र्याजेक्टोरी पत्ता लगाउँदछ र हतियार नियन्त्रण प्रणालीमा जानकारी रिले गर्दछ, जसले रकेटको प्रक्षेपण, गति र अपेक्षित लक्ष्य पत्ता लगाउन द्रुत, जटिल गणना गर्दछ। यदि आगमन रकेट एक जनसंख्या भएको क्षेत्र वा रणनीतिक प्रतिष्ठान तर्फ निर्देशित छ भने, लन्चरले स्वचालित रूपमा तामिर मिसाइल फायर गर्दछ र रकेट खतरालाई बेअसर गर्न मध्य–हावामा नष्ट गर्दछ। एउटै ब्याट्रीमा तीन–चार लन्चरहरू हुन्छन् र इजरायलसँग कम्तिमा १० वटा छन्। आइरन डोम प्रणालीको निर्माता – राफेल एडभान्स्ड डिफेन्स सिस्टमले यसको सफलता दर ९० प्रतिशत रहेको दाबी गरेको छ र अहिलेसम्म २,००० भन्दा बढी इन्टरसेप्टहरु गरेका छन्। यसपटक के भयो ? हमासबाट रकेटको ब्यारेज पछि यो आइरन डोम रक्षा प्रणालीले इजरायललाई बलियो बनाएको पाएको छ ।

धेरै वर्ष देखि, हमास समूहले आइरन डोम प्रणालीमा कमजोरी खोज्ने प्रयास गरिरहेको छ । तिनीहरूले साल्भो रकेट आक्रमण (छोटो समयमा धेरै रकेटहरू प्रक्षेपण गरिएको) को साथ प्रणालीलाई ओझेलमा पारेर नियन्त्रण प्रणालीलाई सबै लक्ष्यहरू रोक्न गाह्रो बनाएर त्यसो गर्नमा धेरै हदसम्म सफल भएका छन्। यस पटक मात्र २० मिनेटमा ५ हजारभन्दा बढी रकेट प्रक्षेपण गरिएको थियो । हमासले लगातार आफ्नो रकेट प्रविधिको विकास गरिरहेको छ र वर्षौंदेखि यसले तेल अवीव र यरूशलेम समेत इजरायलका प्रमुख शहरहरू कभर गर्न आफ्नो दायरा बढाएको छ। हमासले प्रक्षेपण गरेको रकेट तामिर मिसाइलको तुलनामा धेरै सस्तो छ। इजरायलको लागि, आइरन डोमको मूल्यले यसको लागत विश्लेषण विस्तार गर्दछ। यो रक्षा प्रणालीले विगतमा आफूलाई प्रमाणित गरेको छ कि यसले लक्ष्यलाई बेअसर गर्न र जीवन बचाउन सक्छ। सन २०१२ मा हमाससँगको द्वन्द्वको क्रममा, इजरायलले गाजा पट्टीबाट नागरिक र रणनीतिक क्षेत्रहरूमा प्रहार गरिएका ४०० रकेटमध्ये ८५ प्रतिशत राकेटलाई काउन्टर गरिएको दाबी गरेको थियो। यस पटक भने, इजरायलसँग सबैभन्दा अत्याधुनिक प्रतिरक्षा प्रणाली ’आइरन डोम’ भए तापनि हमासले इजरायली क्षेत्रभित्रका केही लक्ष्यहरू प्रहार गर्दै यसलाई तोड्न सफल भयो। र उक्त प्रणालीको कमजोरीबाट लाभ लिन अनवरत रुपमा रकेट ब्यारेज गरेको छ। आइरन डोम मिसाइल प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बाइपास गरेर तेल अवीव सम्मका भवनहरू चकनाचूर गर्याे ।