खोज

बुटवल, ३ फागुन ।  नेपालको ताजमहलको उपनामले चिनिने पाल्पा तानसेनको रानीमहलमा भ्यालेन्टाइन डे को अवसरमा रमाइला कार्यक्रमहरु भए । मंगलबार निकै तामझामका साथ गरिएको कार्यक्रममा त्यहां उपस्थित सरकारी र निजी क्षेत्रका प्रतिनिधिहरु दिनभर कार्यक्रममा रमाए, खुशी साटासाट गरे । तर ऐतिहासिक र धार्मिक महत्व बोकेको रानीमहल पहिरो र कालिगण्डकी नदीको बेग (बहाव) का कारण उच्च जोखिममा परेकोबारे कसैको ध्यान गएन,चिन्ता र चासो भएन ।
पाल्पाको तानसेन नगरपालिका–१३ र पाल्पाकै बगनासकाली गाउंपालिकामा पर्ने रानीमहल कालीगण्डकी किनारमा अवस्थित ऐतिहासिक दरबार हो ।
वि.सं. १९५० माई शिलान्यास भई १९५४ सालमा जनरल खड्ग शमशेरले आफ्नी रानी तेजकुमारीको सम्झनामा कालीगण्डकी नदीको उत्तरतर्फ हानिने मोडमा आकर्षक चारतले दरवार बनाउन लगाएका थिए ।
सोहीकारण रानीमहललाई प्रेमको प्रतिक मानिन्छ । तर यो महत्वपूर्ण सम्पदा संभावित प्राकृतिक विपत्तिको उच्च जोखिममा छ । रानीमहलको केही माथिबाट कालिगण्डकी कोरिडोर सडक निर्माणाधीन छ । सोही सडक निर्माणका क्रममा जथाभावी डोजर प्रयोगले वर्षायाममा ठाउंठाउंमा पहिरो झर्ने गर्छ । पहिरोले रानीमहल दरबार आसपासका भौतिक संरचनामा क्षति पुराइरहेको स्थानीय बताउंछन् । तानसेन नगरपालिकाका प्रमुख सन्तोषलाल श्रेष्ठ पनि रानीमहल उच्च जोखिममा रहेको स्वीकार्छन् ।
‘पहिरो र नदीको बेगले रानीमहल एकदमै जोखिममा छ’–श्रेष्ठले भने–‘नगरपालिकाको वजेटले पुग्दैन, यसको सुरक्षा र दीगो संरक्षणमा केन्द्र र प्रदेश सरकारको चासो र लगानी दुबै हुनुप¥यो ।’
रानीमहल दरबार तानसेन नगरपालिकामा र आंगन लगायत खाली क्षेत्र बगनासकाली गाउंपालिकामा रहेको हुंदा दुई पालिकाबीच रानीमहलको एकीकृत विकासमा बेला बेला समस्या समेत आउने गरेको छ । पार्किङ शुल्क र विभिन्न व्यवसाय सञ्चालन गर्न दिएर बगनासकालीले आम्दानी गर्ने गरेको छ ।
रानीमहललाई देशकै महत्वपूर्ण पर्यटकीय बनाउन सकिने आधारसहित ७ करोड रुपैयां बराबरको डीपीआर संघीय सरकारमा बुझाएको नगर प्रमुख श्रेष्ठले बताए ।
रानीमहल व्यवस्थापनको लागि दिइएको १० वर्षको स्वीकृति सकिन लागेकाले अवधि थप्न पनि माग गरिएको उनले बताए ।
पर्यटन व्यवसायी रचना पन्त रानीमहल जोखिममा रहेकाले यसको दीगो संरक्षणमा तीन वटै तहका सरकारको ध्यान जानुपर्ने बताउंछिन् ।
‘रानीमहललाई जोगाउन र ब्राण्डिङ गर्न सके विदेशी पर्यटक आकर्षित गरेर राम्रो लाभ लिन सकिन्छ, त्यसैले यसको संरक्षण पहिलो शर्त हो ।’