खोज

बुटवल, ३ असार । नवलपरासी जिल्लाको सुनवल नगरपालिका वडा नम्बर–१३ बडेराका किसानलाई कोभिड १९ को महामारीले नराम्रोसँग थला पा¥यो । किसानले उत्पादन गरेको दूध नियमित रूपमा बजारीकरण हुँदै आएको थियो । तर त्यो बेला किसानको दूध विकेन, पहिला नियमित रूपमा दूध लैजादै गरेको एउटा संस्थाले दूध नै लैजान बन्द ग¥यो । २०७६ सालमा किसानले उत्पादन गरेको दूध बजारीकरण नभएपछि किसानहरूको भेला भयो । उक्त भेलाबाट कुरा ‘अब समूह बनाउने, सामुहिक उत्पादन गर्नै, आफै बजारीकरण गर्ने’ जुन समूहको नेतृत्व गरेका थिए गंगाराम गैरेले ।

२२ जना सदस्य रहेको यस समूहका नेतृत्व गरेका गंगाराम गैरे जीवनको लामो समय सवारी चालक पेशामा बिताएका थिए । जनकपुरबाट नेपालगञ्ज रुटमा गाडि चलाइरहेका गैरे मधेश आन्दोलनका कारण गाडी बन्द भएपछि उनी कृषि कर्ममा होमीएका हुन । उनलाई कृषि कर्म उचित लाग्यो । उनले पशुपालन गर्ने योजना बनाए । उनको योजनामा परिवारले पनि साथ दियो । अनि सुरु भयो उनको पशुपालन यात्रा । सोही अनुसार उनले समूह पनि निर्माण गरेर कृषि कर्म अगाडी बढाएका हुन ।

‘पशु पंक्षीपालन तथा कृषि समूह सुनवल –१३’ दर्ता गरेर उनीहरूले सामूहिक रूपमा कृषि कर्म गर्दै आएका थिए । जसमा उनीहरूलाई साथ दिन आयो नेपाल लाईभस्टक सेक्टर ईनोभेषन आयोजना । बुटवल विकेन्द्रीत सहयोग एकाईको सहयोगमा उनीहरूको समूहले थप यान्त्रीकरण, पशु चौपाय खरिद, तालिम सहितको सहयोग प्राप्त गरेको छ ।

समूह निर्माण गरी उनीहरूले आफ्नै डेरी उद्योग पनि सञ्चालनमा ल्याएका छन् । समूहमा आवद्ध भएका किसानहरूले क्रिमकाट्ने मेसिन समेत स्थापना गरेका छन् । जसमा अहिले ७८ जना किसानले नियमित रूपमा दूध डेरीमा लगेर संकलन गर्दै आएका छन् । डेरीबाट दूध खुल्ला रूपमा बिक्री हुँदै आएको छ, दही बनाएर विक्रि गर्दै आएको छ । बाँकी रहेको दूध बाट पनिर समेत बनाउँदै आएका छन् । केही दूध समूहले लुम्बिनी डेरी बुटवललाई विक्रि गर्दै आएको छ । अहिले दैनिक ६ सय ५० लिटर दूध संकलन गर्दै आएको छ । डेरीमा १५ दिनको १ लाख ९० हजार भन्दा बढिको कारोबार हुन्दै आएको छ । गर्मीमा दुग्धजन्य उत्पादन बिक्री गर्दै गर्दा अली बढि नाफा हुने गरेको र अन्य सिजनमा दूध मात्रै बिक्री हुने भएको कारण केही नाफा कम हुने गरेको समूहका सचिव घनश्याम आले बताउँछन् ।

नेपाल लाईभस्टक सेक्टर ईनोभेसन आयोजनाले उक्त समुहलाई ५० लाख अनुदान दिएको छ । २२ जना किसानले गरेको नमुना पशुपालनको लागि उनिहरूलाई सहयोग प्रदान गरिएको हो । कुल १ करोडको कार्यक्रममा समुहले ५० लाख एनएलएसआईपीबाट, ३० लाख बैंक बाट कर्जा लिएरका छन् । यस्तै २० लाख किसान आफैले उठाएर समुहमा लगानी गरेका छन् । ४४ वटा पशु किनेका छन् । जसमा ३० वटा भैसी, १४ गाई उन्नत जातको खरिद गरी दुध उत्पादन गर्दै आएका छन् । यस्तै समुले यन्त्रीकरणमा समेत लगानी गरेका छन् । ४४ वटा म्याट, अनुदान रकम बाट २२ जना किसानको गोठ सुधार गरिएको छ । दाना पिस्ने मेसिन २० वटा, च्यापकटर १५, पानी तान्ने पम्प २२ वटा खरिद गरेका छन् । सोही समुले दाना र पसाल समेत खदिर गरी किसानलाई वितरण समेत गरेका थिए ।

साना किसानहरूको लागि अनुदान प्राप्त गर्नु आफैमा राम्रो कुरा भएको समुहका अध्यक्ष गैरेको भनाई छ । उनि भन्छन्–‘साना किसान हरूको लागियो अनुदानको कारण धेरै राहत भएको छ । कोभिड १९ कारण थिचोमा परेका किसानहरूलाई अहिले भएको सहयोगले धेरै राहत दिएका अध्यक्ष गैरेको भनाई रहेको छ । सहयोग, अनुदानबाटकिसानले कोभिड १९ पछि दोब्बर ले नै उत्पादन, उत्पादकत्व बृद्धि गरेको उनको भनाई रहेको छ ।

आयोजनाबाट ५० प्रतिशत अनुदान पाएका समूहका अधिकांश खुसी छन् । समूहमा कोेही विदेशबाट फर्किएका र भविष्यमा समेत विदेश नजाने समेत योजना बनाएका किसानहरू छन् । समुहका सचिव रहेका घनश्याम आले भने शिक्षण संगै उनि कृषि पेशामा लागेका हुन । स्थानीय निजी विद्यालयमा अहिले पनि शिक्षकको रूपमा कार्यरत छन् । २२ वर्ष देखि अध्यापन गराउँदै आएका उनको परिवारले पनि पशुपालन गरेको छ । स्कुल पढाउन जानु अघि र स्कुल छुट्टि भएपछि उनी घास काट्ने, भकारो सोर्नेदेखि दुध दुनेसम्मका काम परिवारकै सदस्य मिलेर गर्छर्दै आएका छन् ।

विद्यालयमा दिने समय बाहेको सबै समय उनले पशुपालनमा दिएका छन् । बिदाको दिन अलि बढि समय कृषि कर्मका लागि छुट्याउछन् । अन्य दिन पनि उनी विहान बेलुका गोठमै खटिन्छन् ।समूहमै रहेका दिनेश ढकाले सुनवलमा भाडामा बसिरहेका छन् । जग्गा लिजमा लिएका छन् । उनी वैदेशिक रोजगारीमा गएका थिए । विदेश भन्दा त स्वदेशमै केही गर्न सकिन्छ कि भन्ने उनमा आएपछि स्वदेश फर्किए कृषि कर्ममा लागे उनले पनि सोही समुहमा आवद्ध भएर राम्रो आम्दानी गर्दै आएका छन् । ३ वर्ष साउदी अरब मा पसिना बगाएका उनले स्वदेशमा नै केही गर्ने सोँच सहित स्वदेशमा आए उनी बताउँछन् । कृषि कर्मबाट नै घडेरी जोडेको उनको भनाई छ । उनि भन्छन्–‘ जे गर्छु नेपालमै गर्छु, जोडेको घडेरीमा घर बनाउँछु । ’

नेपाल लाईभस्टक सेक्टर ईनोभेसन आयोजना, विकेन्द्रीकृत सहयोग एकाइ बुटवलका निमित्तप्रमुख डा. शिवलाल भुषालका अनुसार आयोजनाको सुरुवाती लक्ष्य अनुसार समुह, सहकारी मार्फत उत्पादन बृद्धि गर्ने उदेश्यका साथ सहयोग गरेको जानकारी दिए । उनका अनुसार कोभिडले थला परेका किसानलाई अनुदान मार्फत आफै उत्पादन गर्ने, बजारीकरण गर्ने गरी सहयोग गरिएको जानकारी दिए ।