खोज

प्रहरीमा आउने महिला हिंसाको उजुरीमा मदिरा सेवन र मोबाइलको दुरूपयोग हिंसा घट्नुका मुख्य कारणमा देखिएका छन् । पीडितले प्रहरीमा दिएको उजुरी र बयानमा यो तथ्य फेला परेको हो ।
त्यसैको एउटा उदाहरण हो रूपन्देहीको सैनामैनाकी सरिता थारु (नाम परिवर्तन) १७ वर्षमा प्रेम विवाह गरेकी थारुले बिहेको दुई वर्षमा नै सम्बन्ध विच्छेद गर्नु परेको नमिठो यथार्थ सुनाईन । उनी भन्छिन्–‘विहे लगत्तै छोरीको जन्म भयो तर श्रीमानले सधै मलाई रक्सी खाएर पिट्ने, कतै हिँड्न र कसैसँग बोल्न नदिने गर्नुभो । यस्तो व्यवहार सहन सकिनँ । गाउँ समाज र आफन्तले धेरै पटक मिलाउँदा पनि भएन । अन्त्यमा प्रहरी समक्ष घरेलु हिंसाको निवेदन दिएँ ।
प्रहरीले चौकीमा दुबै पक्षलाई बोलाएर छलफल गरायो । सामान्य कुरा हो भनेर छलफलमा मिल्न दबाब दिइयो । मिलापत्र गराएपनि श्रीमानको स्वभावमा परिवर्तन भएन । त्यसपछि मैले छुटिने निर्णय गरँे । मलाई सम्झना छ बिहेको करिव ७ महिनाबाट नै मैले श्रीमानको दुव्र्यवहार सहँ । तर अन्त्यमा नसकेपछि मात्र सम्बन्ध विछेच्द गरँे । आज एक्लै बस्न थालेको पनि पाँच वर्ष भईसक्यो ।’ उनी छोरीलाई लिएर जीवन कटाइरहेकी छिन् ।
धेरैजसो घटनाहरू सामान्य बिषयबाट सिर्जना भएपनि कालान्तरमा ठूलो रूप लिन सक्ने अवस्थाहरू सृजना नहोस् भन्नका लागि मेलमिलाप गराउने गरेको ईलाका प्रहरी कार्यालय बुटवलको महिला सेल प्रमुख विष्णु कुमारी थापा बताउँछिन् । पारिवारिक विखण्डन नहोस् भन्नका लागि आफूहरूले प्रयास गर्ने गरेको थापाको भनाइ छ । घरेलु हिंसा आर्थिक अवस्था कमजोर भएको परिवारबाट धेरै आउने गरेको उनले बताइन् ।
त्यो सँगै पछिल्लो समयमा प्रयोग गर्ने सामाजिक सञ्जाल र विदेश जानेहरूको परिवारमा पनि यस्ता समस्याहरू आएको थापा बताउँछिन् । थापाले आफूहरूले गाली गलोज गरेको मानसिक रूपमा हिंसा गरेका घटनाहरूलाई मात्रै मिलापत्र गराउने तर कुटपिट गरेको खण्डमा मुद्दा नै दर्ता गराउने गरेको बताइन । थापाका अनुसार मिलापत्र गराउँदा दुबै पक्षलाई राखेर छलफल गराउने र पिडकलाई गल्ती महसुस गराएर आगामी दिनहरूमा नदो¥याउने सर्तमा मात्रै मिलापत्र गराउने गरिएको छ । मिलापत्र गराउँदा दुबैको जीतको महसुस हुने, उनीहरू बीच पुन सम्बन्ध हुने र विवाद सधैका लागि अन्त्य हुने भएकाले पनि मिलापत्रमा आफुहरूले जोड दिने गरेको उनको भनाई छ । अहिलेसम्म ईलाका प्रहरी कार्यालय बुटवलमा महिलाले मात्रै घरेलु हिंसा विरुद्धको निवेदन दर्ता गराएको रेकर्ड रहेको छ ।
रूपन्देहीको मंगलापुरकी जमुना कार्की (नाम परिवर्तन) को व्यवथा पनि त्यस्तै छ । दुई सन्तानकी आमा जमुना श्रीमानले दिनहँु ससाना कुरामा शंका गर्ने र दुव्र्यवहार गर्ने बानी बाट आजित भएपछि प्रहरीमा घरेलु हिंसा विरुद्ध निवेदन दिएकी थिईन । त्यसपछि श्रीमानलाई प्रहरी चौकीमा पु¥याई छलफल गरेर मिलापत्र गरेपछि केहि व्यवहार परिवर्तन भए पनि समस्या समाधान भने नभएको बताईन ।
पछिल्लो समयमा प्रविधिको विकासले पनि घरेलु हिंसालाई बढावा दिएको देखिएको छ । श्रीमान श्रीमती बीच हुने धेरै जसो घटनाहरू अविश्वासका कारणले पनि सृजना भएका छन् । सामान्य तया मदिरा सेवन र पछिल्लो समयमा गृहिणी महिलामा बढि रहेको सामाजिक सञ्जाल मोहका कारणले पनि घरेलु हिंसा बढेको ईलाका प्रहरी कार्यालय बुटवलका कार्यरत प्रहरी जवान जमुना पुलामीले बताईन । उनले घरेलु हिंसाका उजुरी धेरै आए पनि कति पय सामान्य छलफलबाट नै समाधान भएको बताईन । निवेदन आएपछि आफूहरूले सके सम्म गोप्य रूपमा सुचना दिएर बोलाउने र छलफलमा सहभागि गराउँदा गल्ती महसुस गर्नेहरू मिले जाने अन्यथ समस्याले ठुला रूप लिने गरेको अनुभव पुलामीको रहेको छ ।
बुटवलको सुख्खानगरकी प्रतिमा अर्याल (नाम परिर्वतन) घरेलु हिंसाबाट पिडित भएर इलाका प्रहरी कार्यालयमा घरेलुहिंसा विरुद्दको निवेदन दिन पुगेकी थिईन । उनले विहे गरेको पाँच वर्ष पछि यातना दिन थालेको बताईन । मानसिक यातना त आफुलाई श्रीमानले लामोसमय देखि दिएको बताईन । तर अहिले कुटपिट पनि गर्न थालेपनि आफनो सुरक्षाको लागि निवेदन दिन आएको बताईन । उनी भन्छिन्–‘गाली गलोज गर्ने मनपरी मलाई नोकरको जस्तो व्यवहारलाई नि सहेँ माईती आमा, बुवा, मामा माईजुले पनि घर परिवारको कुरा हो भनेर सधै मिलाउने कुरा गर्नु भयो तर यो पाली कुटेका प्रमाणहरू देखाएपछि न्याय खोज्नु पर्छ भनेर सहयोग गर्नु भएको छ ।’ उनी भन्छिन्–‘म अब हिंसा सहेर बस्दिनँ । जसरी पनि आफनो न्यायका लागि लड्ने वातावरण मिलोस् ।’
आर्थिक वर्ष २०७४÷०७५ मा ईलाका प्रहरी कार्यालय बुटवलमा घरेलु हिंसाका ८३ वटा निवेदन दर्ता भएका छन् । त्यसमध्ये प्रहरी छलफल गरेर ६८ जनालाई मिलापत्र गराएको रेकर्ड रहेको छ । बाँकी १५ जना निवेदन दर्ता गराएर सम्पर्कमा नआएको प्रहरी जवान पुलामीले बताईन् । त्यसैगरी २०७५÷०७६ को कार्तिक मसान्तसम्ममा हिंसाका ३३ वटा निवेदन दर्ता भएका छन् । त्यसमध्ये प्रहरीले २३ जनालाई मिलापत्र गराएको छ भने एक जना अदालत गएपनि बाँकी ९ जना सम्पर्कमा आएका छैनन् ।
घरेलुहिंसा कसुर तथा सजाए ऐन २०६६ले घरेलु हिसा गर्नेलाई ३ हजारदेखि २५ हजारसम्म जरीवान, त्यसै गरी ६ महिना कैद सजाय वा दुवै हुन सक्ने व्यवस्था गरेको अधिवक्ता मिना पाण्डेयले बताउँछिन् । उनका अनुसार सार्वजनिक जवाफदेहिताको पदमा रहेको व्यतिm घरेलु हिंसा गरेमा अरू व्यतिmको तुलनामा १० प्रतिशत बढी सजाय हुने व्यवस्था छ । उनले पछिल्लो समयमा धेरैलाई मिलापत्र गराउनुपर्ने बाध्यता रहेको बताइन् । महिलाको आर्यआर्जन नभएको अवस्था, नाबालिकको जिम्मेवारी लिनु पर्ने अवस्थाहरू हुने भएकाले यस्ता किसिमका हिंसाहरू धेरै महिलाहरूले सहेर बस्न बाध्य भएको पाण्डेयको बुझाई छ ।