खोज

नवलपुर, १९ भदौ ।

नेपाली नारीहरूले हरितालिका तीज पर्वलाई महान् चाडका रूपमा लिने गरेका छन् । तीजको अर्को विशेषता नारी वेदना समेटेर गाइने मौलिक गीतलाई पनि लिने गरिन्छ । पहिलेपहिले तीज आएसँगै गाउँघरका दिदीबहिनी एक ठाउँमा बसेर दुःख, वेदनाका गीत गाउने परम्परा रहिआएको थियो । तर पछिल्लो समय यस्तो चलन कम हुँदै गएको छ ।

तीज नजिकिँदै गर्दा पहिले पहिले गाउँघर, चौतारामा महिला दिदीबहिनी दुःखसुखका गीत गाउँदै रमाउने गर्थे । आधुनिकतासँगै यो संस्कार पनि हराउन थालेको छ । यसका कारण आजभोलिको तीज खल्लो लाग्ने गरेको कावासोती नगरपालिका–५ कि कपुर थापाले बताइन् । साँझ परेपछि पालैपालो छिमेकीको घरमा जम्मा भएर गीत गाउने गरेको सम्झना सुनिता गिरीलाई अस्ती भर्खरजस्तै लाग्छ । तर हिजोआज यस्तो रमाइलो नपाउने गरेको उनको गुनासो छ ।

स्पिकरमा बज्ने गीतले रमाइलो गराए पनि आनन्द भने नदिने बताउँछन् अर्का स्थानीय बिविता थापा । विगतका दिनमा गाउँघरमा सबै महिला दिदीबहिनी एकै ठाउँमा जम्मा भई दुःखसुखका गीत गाएर, नाचेर वर्षभरिका पीडा भुल्ने गरेको अनुभव छ उनीसंग । तर पछिल्लो समय यसमा आएको परिवर्तन उनलाई पनि राम्रो लागेको छैन ।

पहिलेका गीतमा नारी वेदना हुन्थ्यो, खाना सादा हुन्थ्यो, स्वस्थ हुन्थ्यो, रमाइलो र आनन्द त्यसमा पो तीजको महत्व थियो अहिलेको तडकभडकमा के नै रमाइलो छ र, मात्र देखावटीपन देखिएको स्थानीय मैया थापाले बताइन् ।

एक दशकअघिसम्म प्रत्येक घरका पिँढीमा दिदीबहिनी भेला भई रमाइलो गरेको गैडाकोट नगरपालिका–४ की सर्मिला रानाभाटलाई अझै सम्झना आउँछ । पहिला गाउँमा हुँदा दिदीबहिनीसँगै सुखदुःखका गीत गाउने, रमाइलो गर्ने गरेको भए पनि गाउँबाट बजारमा बसाइ सरेपछि त्यो रमाइलो पनि हराएको सर्मिलाको अनुभव छ ।

“हामी गाउँमा हुँदा पीडा र वेदनाका गीत पनि गाउँथ्यौँ, विकृति र विसङ्गति पनि गीतमार्फत गाउँथ्यौँ । तीजको गाउँघरमा छुट्टै महत्व हुन्थ्यो”, स्थानीय विन्दु पौडेलले भनिन्, “पहिले घरको पिँढीमा हुने रमाइलो अहिले पार्टी प्यालेसमा सरेको छ । दुःखसुखका गीतबाट दिदीबहिनी हिन्दी गीतमा नाच्ने भएका छन् ।”

नेपाली महिलाले तीजपर्वलाई पवित्र पर्वका रूपमा मनाउँदै आए पनि पछिल्लो समय तीज मनाउने शैलीमा तडकभडक र विकृति बढ्दै गएको महिलाहरूले नै गुनासो गरेका छन् । तीजमा गाइने गीत र मनाउने शैलीमा आएको तडकभडकका कारण तीजको मौलिकता हराउँदै गएको छ । तीज आउनुभन्दा एक महिना अगाडिबाट दर खाने प्रचलन सहरबजारमा बढेको छ ।

कुनै समय एउटा घरमा जम्मा भएर दर खाने दिदीबहिनी आजभोलि होटल र पार्टी प्यालेसमा दर खाने गरेको स्थानीय दुर्गा कुँवरले बताइन् । दिनप्रतिदिन परम्परागत संस्कृति र संस्कारअनुसारको नेपाली मौलिकपन हराउँदै गएकामा नयाँ पिँढीका महिला पनि चिन्तित छन् ।