ट्रेंडिंग:

>> लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालको भवन निर्माणः दैनिक २१० जना कामदार काममा >> माघ शुक्ल पूर्णिमा : स्वस्थानी व्रत आज समापन गरिँदै >> देशमा पश्चिमी न्यून चापीय प्रणालीको आंशिक प्रभाव, यी तीन प्रदेशमा हिमपातको सम्भावना >> प्रथम सहिद लखनको स्मृतिमा फुटबल प्रतियोगिता हुने >> कपिलवस्तुमा लागूऔषधसहित २ जना पक्राउ >> विवाहको उमेर २० वर्ष नै कायम राख्न माग गर्दै प्रधानमन्त्रीलाई  ज्ञापन–पत्र   >> बाल्टीमा डुबेर एक बर्षीय बालकको मृत्यु >> मानव कल्याण समाज दाङको आयोजना  ज्ञान  विज्ञान महायज्ञको आय व्यय सार्वजनिक  >> वेष्टर्न रुपन्देही सुपर लिग च्याम्पियन >> उप सम्पादक खनाललाई उत्कृष्ठ सहकारी पत्रकारिता पुरस्कार प्रदान >> स्थानीय तहमा पुग्दै हुलाक कार्यालय, खुम्चिदै सेवा >> लखन कपमा सम्पूर्ण युवा क्लब विजयी >> अन्ततः गायिका एलिना चौहानले गरिन सबन्धबिच्छेद >> भूमि सम्बन्धीबाहेक अन्य ५ अध्यादेशको पक्षमा मतदान गर्न सकिने जसपा नेपालको निर्णय >> पर्सामा भारतीय नागरिकको हत्या आशंका >> लगातार ५ दिनसम्म घटेको शेयर बजारमा आज हरियाली >> स्थानीय तहका कर्मचारीले कर्णाली सरकारलाई दिए चार दिनको अल्टिमेटम >> अमेरिकामा विमान दुर्घटनामा वृद्धि, स्कट्सडेलमा दुई विमान ठोकिए >> संसद बैठक १५ मिनेटका लागि स्थगित >> सेवाग्राही विदेश गएपछि बागलुङमा १५ हजार आठ सय ३८ राष्ट्रिय परिचयपत्र थन्किए >> ५५ किलो गाँजा, १३ किलो अफिम, १ लाख बढी रुपैयाँ बरामद >> जसपा नेपालले भुमी सबन्धी अध्यादेशको बिपक्षमा मतदान गर्ने >> निर्देशक एट्लीले सलमान खानसँग ५०० करोडको फिल्म बनाउँदै >> दाङमा खाना पकाउने क्रममा जलेर एक महिलाको मृत्यु >> रुकुम पश्चिममा जनयुद्ध दिवस मनाउन सार्वजनिक विदा >> बुधबार रानीमहलमा अन्तर-प्रदेश बैठक >> लखन कपमा द एक्स विजयी >> अमेरिकामा फेरी ठोक्किए दुइ बिमान, १० दिनमा अमेरिकामा चौथों बिमान दुर्घटना >> सुन तोलाको ६ सय रूपैयाँले बढयो >> सामाजिक सञ्जाल विधेयक फिर्ता लिन सुमना श्रेष्ठको माग >> सडक दुर्घटनाका कारण र समाधानका उपाय >> विश्व सुरक्षित इन्टरनेट दिवस,प्रविधिको दुरुपयोगले बढाउँदै विकृति >> विद्युतको तार सर्ट हुँदा आगलागी, लाखौंको क्षति >> दाताले हात झिक्दा थलामा सशक्तिकरण कार्यक्रम >> बिपद प्राधिकरणको सिईयो नियुक्तिमा बिज्ञतालाई ध्यान दिन सरोकारवालाको जोड >> प्रतिनिधिसभा बैठक बस्दै, के-के छन् कार्यसूची ? >> माओवादी घटकहरूबीच एकता हुँदै : कृष्णबहादुर महरा >> ३ प्रदेशका उच्च पहाडी तथा हिमाली क्षेत्रमा हिमपातको सम्भावना >> लुम्बिनी च्याम्पियनसिप फुटबलमा एसएसएफएको विजयी शुरुवात >> छविलाल बन्जाडे जोसीलाई  पुर्पक्षका लागि थुनामा पठाउने आदेश  >> अवरुद्ध घोराही तुलसीपुर सडक खुल्यो >> यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकारका लागि सञ्चारकर्मी कार्यशाला >> मिडिया काउन्सिल विधेयक राष्ट्रिय सभाबाट पारित >> थ्री बाई थ्री एनबिसी बास्केटबल सुरु >> स्वर्गिय रबि गौतमको स्मृतिमा रक्तदान >> राजनीतिक थिचोमिचोका आधारमा एआईजीलाई राजीनामा गर्न लगाइयोः रास्वपा सांसद श्रेष्ठ >> भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले अमेरिकी सामानमा भन्सार महसुल घटाउने तयारी  >> प्रधानमन्त्री ओली संविधान खारेज गर्ने पक्षमा रहेको प्रचण्डको आरोप >> अख्तियारको ३४ औं स्थापना दिवसमा मुख्यमन्त्री आचार्य : भ्रष्टाचार अन्त्यका लागि शून्य सहनशीलताको नीति >> भ्रष्टाचारलाई छानविनको दायरामा ल्याउनुपर्नेमा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलको जोड

अर्गानिक कृषिमा शेषराम सर

११ चैत्र २०८०, आईतवार
११ चैत्र २०८०, आईतवार

चन्द्रौटा (कपिलवस्तु), १० चैत । “२०३४ देखि २०७४ सालसम्म जनकल्याण माध्यमिक विद्यालयमा शिक्षक शेषराम सर अहिले अर्गानिक कृषिमा लागेका छन् । उर्वर भूमि बिग्रिदै गएको प्रति चिन्तिन उनमा त्यसको सुधार कसरी गर्ने ? भन्ने चिन्ताले यसतर्फ डो¥याएको हो । जब रिटायर भएपछि खाली समय सामाजिक सञ्जाल यूटुव मार्फत उनले अर्गानिक कृषिको सीप पाएको हुन् । त्यसमार्फत भर्मि कम्पोष्ट (गड्यौला मल) कम्पोष्ट मल बनाउने तरिका पाएँ । घरमै मलको उत्पादन सुरु गरेपछि आफ्नै बारीमा प्रयोग गरेर विचार गरेँ ।”– शेषराम चौधरी (थारु) ले भने ।

कपिलवस्तुको बुद्धभूमि नगरपालिका वडा नम्बर–९, बकुलीपुर घर भएका थारु चार दशक अंग्रेजी शिक्षक भएर बुद्धभूमि क्याम्पसमा समेत अध्यापन गरे । २ बर्ष पहिले एक लाखमा गड्यौला खरिद गरी पशुको गोबर र स्थानीय स्रोत साधनको प्रयोग गरी अर्गानिक मल उत्पादनको सुरुवात गरेका थिए । आफूसँग यतिबेला भर्मि कम्पोष्ट, भर्मिवास र वेस्ट डि–कम्पोजर मल जस्ता तीन किसिमका उत्पादन उपलब्ध रहेको बताउँदै मल परिक्षणका लागि घरकै खेतबारी अन्नबाली तथा ड्राईगन लगायत फलफूलको बोट बिरुवामा प्रयोग गर्दा प्रभावकारी भएको उनको भनाइ छ ।
त्यसपछि मलको प्याकेज बनाई पूर्णरूपमा अर्गानिक उत्पादन गर्ने उद्देश्यले स्थानीय बजारमा उपलब्ध गराएका हुन् । भर्मि कम्पोष्ट र वेस्ट डि–कम्पोजर मल १ देखि ४० केजीको प्याकेटमा, भर्मिवास झोलमा पदार्थमा प्लास्टिक बोटलमा बजारमा उपलब्ध रहेको थारुले उल्लेख गरे ।
पछिल्लो समय केमिकलयुक्त खान प्रयोगलाई नियन्त्रण गरी आम नागरिकको स्वास्थ्यमा समेत सुधार हुने उनी बताउँछन् । खानसँगै वातावरण सुरक्षाग र्ने योजनाका साथ अघि बढ्ने उनको योजना छ । विदेशी तरकारी तथा अन्नबालीको आयत कम गर्नुको साथै स्वदेशलाई आत्मनिर्भर गर्दै स्थानीयलाई रोजगारी दिनेगरी थारुले ईको फ्रेन्डली अर्गानिक फर्म नामक संस्था समेत दर्ता गरेका छन् । देशमै केहि गर्नुपर्छ भन्ने सोँचले शेषरामले फर्म सञ्चालन गरेदेखि रासायनिक मलको प्रयोग नगरेको दाबी गरे ।

यस क्षेत्रमै नौलो कार्यको सुरुवता गर्दै गर्दा उनी स्थानीय सरकार र कृषि ज्ञान केन्द्र लगायत सरोकारवाला निकायको सकारात्मक सहयोग पाएका छन् । मेशिनरी उपकरण गड्यौला सहित उत्पादन सामग्री खरिद गरी करिब डेढ लाख लगानी गरी बार्षिक १० लाख आम्दानी गर्ने गरेको उनले बताए । देशलाई नै अर्गानिकतर्फ उन्मुख गर्न सबै लाग्न आवश्यक रहेको समेत जिकिर गरे । उनका अनुसार गड्यौला तथा मल अधिकांश कृषकले घरबाटै लाने र नेपालभरबाट माग हुने गरेको छ । अझैैपनि भर्मि कम्पोष्ट मल के हो भन्ने खालका प्रश्नहरू उठने गरेको अनुभव छ, उनी सँग ।

के हो भर्मि कम्पोष्ट वाग ड्यौला मल ?
गड्यौले मल प्राङ्गारिक खेतीका लागि अति उत्तम मल हो । गड्यौलाले खाएको खाना पाचन नलीमा धेरै बेर रहँदैन र धेरै पनि रहँदैन । खाएको ५–१० भागमात्र शरीर उपयोगको लागि प्रयोग हुन्छ । अरू बाँकी भाग शरीर बाहिर निष्कासन गर्दछ, जसलाई काष्ट भनिन्छ । यसले खाएर पचाएर दिशाको रूपमा फालेको दानेदार मललाई गड्यौलाबाट तयार पारिएको भर्मि कम्पोष्टवा गड्यौला मल भनिन्छ ।

घरमै कसरी बनाउन सकिन्छ त गड्यौली मल ?
गड्यौलापालनकालागि १ मिटर चौडाई, ६० से.मीउचाई र ५ मिटर लम्बाई अथवालम्बाई आफ्नो आवश्कता अनुसारको पिट अथवा बिन तयार गर्नुपर्छ । भुँइ ढलान गरेर प्लास्टर पनिगर्नुपर्छ र हल्का भिरालो बनाई होंचो भागतिर १–२ इन्चको पाइप राख्नु पर्छ । आफ्नो स्रोत अनुसार, पिट जतिपनिबनाउन सकिन्छ, माथिबाट घामपानी बचाउन खर, परालवा प्लाष्टिकले छाउनु पर्दछ । सकेसम्म छानाबाट तातो नछिर्ने खालको अथवा घामको प्रकाशले तलतातो नहुने खालको बनाउनु पर्छ । गड्यौला राख्नुभन्दा पहिले १५ देखि २० दिन खाद लगाएर सेलाएको गोबरलाई प्रयोग गर्नुपर्छ । तल घाँस, परालवा सोत्तरको एक तह राखी त्यसमाथि सेलाएको गोबर एक तह राख्नुपर्छ ।यसो गर्दा सोत्तर राम्रोसँग भिजेको हुनुपर्छ । तह–तहबनाएर राख्नुपर्छ । माथिल्लो सतहमा गोबर मसिलो बनाएर राख्नुपर्छ (भएसम्म गोबर ग्यासको स्लरी राख्दापनि हुन्छ) । गोबर भरिएपछि एक छेउबाट गड्यौला छोड्नुपर्छ । गड्यौला धेरै भए फरक पर्दैन तर कम्तिमाप्रतिवर्ग फिट २ सयका दरले राख्नुपर्छ । गड्यौला छोडीसकेपछि माथिबाट जुटको बोरा राखीझाहरीको सहायताले पानी हाल्नुपर्छ ।त्यो बोरालाई चिसो बनाइराख्नुपर्छ । पिटमा जम्माभएको पानीजुनपाईपबाट बाहिर निस्किन्छ, त्यसलाई एउटा भाँडोमाजम्मा गरी पातलो हुदाँसम्म प्रयोग गर्न सकिन्छ । बाक्लो र गाढा भएपछि यसलाई पनिमलको रूपमै प्रयोग गर्न सकिन्छ । यसलाई भर्मीवास भनिन्छ ।

१ लिटर भर्मीवासमा ४ लिटर पानीमिसाई बिरुवामा छर्न वा फेदबाट दिन सकिन्छ । गड्यौलाको बेडिंगमा कुहिने गल्ने सबै कुराहरू राख्न सकिन्छ तर लसुन, प्याज, माछा, मासु साथसाथै प्लाष्टिक, नाइलन, ऊन जस्ता नगल्ने र नकुहिने वस्तुहरू राख्नु हुँदैन । गड्यौलाचिस्यान रुचाउने जीवहो त्यसैले गड्यौलाको बेडमा ६०–६५ प्रतिशत चिस्या नहुन आवश्यक हुन्छ । ३५ डिग्री सेल्सियस तापक्रमतथा १० डिग्रीभन्दा कमचिसोमा गड्यौला फस्टाउन सक्दैन र एकै ठाउँमा जम्माभएर गुडुलिकिन्छ ।

गड्यौलाले तलफर्किएर खान्छ र कास्टिङ माथि सतहमाबिसर्जन गर्छ । माथिल्लो सतहमा एक भित्ताजतिमल थुप्रिएपछि हल्कासँग सोरेर नजिकै छुटै पिट बनाएर मल थुपार्नुपर्छ । त्यसो गर्दा मलमा भएका गड्यौलाकाकोकनहरू ह्याच हुन पाउँछन् । नयाँ गड्यौलाहरू उत्पादन हुन्छन् । बेडिंगमा मलतयार भइसकेपछि ३ मिलिमिटरको चाल्नोले चालेर गड्यौला र मल छुट्याउनु पर्दछ ।

गड्यौलासँग गेडा मल र नपचेको मलतथाअन्य वस्तुहरू हुन्छन् । त्यसबाट गड्यौला छुट्टाउन उज्यालोमा लगेर प्लेन सिट वा प्लाष्टिकमा लामो पारेरथुप्राई बढी उज्यालो पार्न सकिन्छ । गड्यौला प्रकाश मन नपराउने भएकाले गड्यौलाजतितलजम्मा हुन्छन । माथिभएको मललाई सोरेर जम्मागर्न सकिन्छ । यसरी गड्यौली मल उत्पादन गर्न सकिन्छ । र गड्यौलालाई पुन ः प्रयोग गर्न सकिन्छ ।à

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?