खोज

बुटवल, १२ मंसिर । रूपन्देहीको शान्ति नमुना माध्यमिक विद्यालयका विद्यार्थीले पढाइसँगै सीप सिक्ने गरेका छन् । सीपले भविष्यमा आम्दानीसँगै स्वरोजगार बन्न सहयोगी बन्ने विश्वास सहित विद्यालयले विद्यार्थीहरूलाई विभिन्न प्रकारका सीपहरू सिकाउँदै आईरहेको छ । विद्यालयका प्रधानाध्यापक कुलप्रसाद लामिछानेले सीपले आत्मनिर्भर बन्न र आत्मविश्वास बढाउनमा सहयोग पुग्ने हुँदा विद्यार्थीलाई सीपसँग जोड्न खोजिएको बताए ।

गड्यौले मल प्राङ्गारिक खेतीका लागि अति उत्तम मल हो र यसलाई व्यवस्थित पालन गरेमा यसबाट राम्रो प्राङ्गारिक मल तयार गर्न सकिन्छ । गड्यौलाले खाएको खाना पाचन नलीमा धेरै बेर रहँदैन र धेरै पनि रहँदैन । खाएको ५–१० भाग मात्र शरीर उपयोगको लागि प्रयोग हुन्छ । अरू बाँकी भाग शरीर बाहिर निष्कासन गर्दछ, जसलाई काष्ट भनिन्छ । यसले खाएर पचाएर दिशाको रूपमा फालेको दानेदार मललाई गड्यौलाबाट तयार पारिएको कम्पोष्ट मल वा गँड्यौली मल भनिन्छ ।

विद्यार्थीलाई अनुशासनमा राख्न सहयोग समेत गर्ने हुँदा पनि पढाइसँगै सीप आवश्यक रहको लामीछाने बताउँछन् । उनी भन्छन्, हामीले केहि समय अगाडी एक सय जना विद्यार्थीहरूलाई गड्यौलाको मल बनाउने तालिमा दिएका थियौ । त्यहि तालिमलाई आधार बनाएर घरमा गाई भैसी पालेका किसानका छोराछोरी २० जना विद्यार्थीहरू छनोट गरेर मल बनाउन शुरु गरेका हौं । उनका अनुसार ३ महिनामा गड्यौला मल तयार भएर बिक्री समेत शुरु भएको छ ।

प्रयोगात्मक शिक्षामा पनि दख्खल बनाउन सके भबिष्यमा यस्ता काम गरेर पनि आर्थिक जीविकोपार्जन गर्न मद्दत पुग्ने विश्वास विद्यालयले गरेको छ । विद्यालयले शुरुमा गड्यौला र मल किन्नका लागि ५० हजार रुपियाँ लगानी गरेको छ । अहिले तीन महिनामा नै मल बिक्री हुन थालेपछि विद्यालय र विद्यार्थी हौसिएका छन् । एक हप्ता पहिले ६५ किलो मल ३० रुपिया केजीमा बिक्री गरेको विद्यालयले जनाएको छ । विद्यालयमा मल लिन आउनेको संख्या दैनिक रूपमा बढिरहेका छन् । विद्यालयले दोस्रो पटकमा १ सय ५० किलो मल तयार गरी पुनः बिक्री पनि शुरु गरेको छ । त्यस बाहेक अरू मल विद्यालयको फुलबारी र विद्यालयले विद्यार्थीलाई सीप सिकाई अन्तरगतको करिव दुई कठ्ठा लगाएको तरकारीमा प्रयोग गर्ने बताए ।

यसबाट उत्पादन बढी हुने भएकाले पनि मल किन्न आउनेको संख्या बढी रहेको छ । विद्यालयले नाफा कमाउने भन्दा पनि सिप सिकेर उत्पादनसँग जोडिन सहयोग पुग्ने भएकाले पनि उत्पादित मल सिदै किसानहरूलाई बिक्रि गरेको विद्यालयको भनाई छ । त्यस बाहेक शिक्षक विद्यार्थी, अभिभावक र स्थानियलाई प्राथमिकतामा राखेर बिक्री गरिरहेको छ । विभिन्न स्थानका व्यापारीहरूले एकमुष्ठ रूपमा मल किन्ने रुचि देखाए पनि आफुहरूले उत्पादन गरेको मललाई सकेसम्म यसपाली स्थानिय स्तरमा नै प्रयोग गर्ने सोचका साथले बिक्री गरिरहेको विद्यलायका प्रअ लामिछानेले जानकारी दिए ।

गड्यौला विभिन्न प्रजातिका हुन्छन् । संसारमा १८०० भन्दा बढी प्रजातिका गड्यौला पाईन्छन् र तीमध्य रातो विग्लरहरू गड्यौली मल बनाउनका लागि सामान्यता प्रयोग हुने गड्यौला हो । हुन त अहिले विभिन्न नामबाट प्राङ्गारिक र जैविक मलहरू उत्पादन भैरहेको छन् र ती मलहरूमा एकै किसिममा पोषक तत्वहरू नपाउन पनि सकिन्छ । त्यसैले आफैले घरमा गड्यौलापालन गरी उत्पादन गरिएको मल भरपर्दो र गुणस्तरीय हुन्छ ।

गड्यौली मलका फाइदाहरूः

यो मलमा भएका खाद्यतत्वहरू पानीमा घुलनशील हुन्छन् र बिरुवाले यसमा भएका खाद्यतत्वहरूलाई सजिलैसँग लिन सक्दछ ।
यो मलमा एन्टिबायोटिक, भिटामिन, हर्मोन प्राप्त हुने भएकोले अरू मलभन्दा यो मलको गुणस्तर राम्रो मानिन्छ ।ड्ड यस मलको प्रयोगले रासायनिक मलको उपलब्धता बढाउँछ र बाली बिरुवाको वृद्धि विकास पनि छिटो हुन्छ ।
गड्यौला कम्पोष्टको कार्बनः नाईट्रोजन अनुपात परम्परागत गोठेमल वा कम्पोष्टको भन्दा कम हुन्छ र यसमा भएको नाईट्रोजन बिरुवालाई तुरुन्तै उपलब्ध हुन्छ ।
खेती र घरेलु फोहर वस्तुहरूबाट यो मल बनाईने हुँदा वातावरणलाई स्वच्छ राख्न मद्दत पुग्दछ ।