खोज

पाच वर्षको अवधिमा ढिकुरा, नुवाकोट, किमडाँडा, सन्धिखर्क, खाँचीकोट र कुर गाउँमा दस वर्ष मुनिका १४ जना बालवालिकाको चितुवाको आक्रमणबाट ज्यान गएको छ । आठ जना घाइतेको उपचारपछि निको भएका छन् । भूमिकास्थान नगरपालिका ढिकुराका चार वर्षीय आर्यन घिमिरेको दुई साता अघि चितुवाको आक्रमणबाट ज्यान गएपछि सुरक्षाकर्मी र स्थानीयले पियाले जंगलमा पासो थापे । पासोमा परेर मरेको चितुवा नरभक्षी हो, होइन भनि पत्ता लगाउन डिएनए परीक्षण गर्न शुरु गरिएको छ ।
डिभिजन वन कार्यालयले चितुवाको ¥याल, रगत, दिशा आणविक गतशिलताका लागि केन्द्र काठमाडौ पठाएको छ । घिमिरेस“ग डिएनए मिल्छ कि मिल्दैन भनेर परीक्षण गर्नु परेको डिभिजनरल वन अधिकृत अजयविक्रम मानन्धरले बताए । यी गाउ“ एउटै क्षेत्रमा पर्छन । घटना घटेपछि हतियार सहित सुरक्षाकर्मी र स्थानीयले जंगलमा खोजी गरेका थिए । किमडा“डामा दुई वर्ष अघि पासो ९खोर० मा चितुवा परेको थियो । अहिले पासोमा परेको चितुवा नरभक्षी पत्ता लगाउन डिएनए परीक्षण गर्न लागिएको हो ।
पासोमा परेपछि आक्रोशित स्थानीयले घरेलु हतियार र लाठीले हानेर गम्भीर घाइते चितुवाका उद्वारको क्रममा मरेको थियो । मृतक पोथी चितुवा ३५ केजी तौल, २४ सेन्टी मिटर लम्बाई, ६० सेन्टी मिटर उचाई र कम्मरको गोलाई ५४ सेन्टी मिटर रहेको थियो । वन मन्त्रालय, वन विभाग र राष्ट्रिय विधि विज्ञान प्रयोगशालामा चितुवाको डिएनए परीक्षण गर्ने उपकरण नभएपछि आणविक केन्द्रमा पठाइएको मानन्धरले बताए ।
केन्द्र नीजि संस्था हो । ‘डिएनए मिल्यो भने राम्रो भयो,’ उनले भने, ‘मिलेन भने फेरी अरू जंगलमा पासो थापेर बालवालिका आक्रमण गर्ने चितुवा खोज्न पासो थाप्ने र नियन्त्रणका अरू वैकल्पिक उपाय अपनाउ“छौं ।’ खरबारी र सामुदायिक वनमा झाडी सफा गर्ने तयारी भएको उनले बताए । आक्रमणबाट जोगिने उपायबारे अहिले पनि गाउ“लेलाई तरिका सिकाइएको बताए । चितुवा पासोमा परेपछि सुरक्षाकर्मी जंगलबाट फिर्ता भएका छन । डिएनए नमिले फेरी खोजी हुन्छ, अब चितुवा मार्ने होइन, पत्ता लगाउने हो, उनले भने । आर्यनलाई घा“टीमा आक्रमण गरेको थियो । घटनास्थलमा खसेको चितुवाको रगत आर्यनका वावु माधवप्रसादले दिए, ¥याल अस्पतालले र दिशा जंगलमा खोजेर भेटिएको उनले बताए ।
मरेपछिको रगत, ¥याल र रौं पनि पठाइएको उनले बताए । जीउ“दो चितुवाको रगत र ¥याल संभव थिएन, उनले भने । डिएनए मिल्यो भने प्रभावित क्षेत्रका गाउ“लेलाई ठुलो राहत मिल्ने उनले बताए ।
एक पटक मान्छेको रगत खाएको चितुवाले अर्को चोटी पनि मान्छेमाथि नै आक्रमण गर्न खोज्छ, सहायक वन अधिकृत शिला पोखरेलले भनिन । जंगलमा आहारा नभएर गाउ पस्छ ।
प्रयोगशाला ल्यावमा अघिल्लो बुधवार देखि परीक्षण शुरु भएको केन्द्रले जनाएको छ । ‘स्याम्पल आएको छ, रिपोेर्ट आउन एक महिना लाग्छ,’ आणविक गतशिलताका लागि केन्द्रका जीवविज्ञान विशेषज्ञ प्रज्वल मानन्धरले भने, ‘स्याम्पल राम्ररी छुट्टाएर परीक्षण गर्नुपर्छ ।’ यस्तो घटनाको चितुवाको डिएनए परीक्षण नेपालमै पहिलो पटक भएको उनले बताए । वन्यजन्तु तस्करी सम्बन्धी परीक्षण गरेको थिए“, चितुवाको पहिलो पटक डिएनए परीक्षण गर्दैछु, उनले फोनमा भने । वर्षेनी बालवालिका माथि एउटै क्षेत्रका गाउ“मा आक्रमण गरेपछि चितुवा मार्न प्रहरी, प्रशासनले चासो नदिएको गाउ“लेलेको गुनासो छ । सा“झै घरबाट आक्रमण गर्दा छोराछोरीलाई एक्लै घर बाहिर छाड्न आमावावु सशंकित छन । त्रसित बालवालिका स्कुल जान डराइरहेका छन । खरबारी र जंगलमा गाइबाख्रा चराउन, घा“स काट्न पनि एक्लै डर छ, ढिकुराकी जालपा घिमिरेले भनिन । रातीको समयमा जंगलमा चितुवा कराएको आवाज सुनिएकाले सिंगो गाउ“ त्रासमा रहेको उनले बताइन । à