खोज

आज घटस्थापना हो । घटस्थापना देखि विजया दशमी वा दुर्गा पक्ष शुरु हुन्छ । नेपालीहरूले दुर्गा पक्षलाई दशैँ भन्ने चलन छ । मलमासले गर्दा यो बर्ष दशैँको टिका कार्तिक दुई गते परेको छ । नेपालीहरूको लागि दशैँ सबैभन्दा ठूलो पर्व हो । दशैँलाई क्षेत्रीहरूको पर्ब भनेर ब्याख्या गरिएको छ । ब्राह्मणको पर्व रक्षाबन्धन, बैश्यको पर्व तिहार र सुद्रको पर्ब होली भनेर निर्णयसिन्धूमा उल्लेख गरिएको छ । आज सबैले आवश्यकता हेरी घरमा जमरा राख्छन् । जमरा राख्ने कार्यलाई नै घटस्थापना भनिएको हो । जौ, मकैलाई अँध्यारो कोठामा उमार्ने गरिन्छ । अँध्यारोले गर्दा त्यसको पात हरियो हुन पाउँदैन । पहेँलो हुन्छ । त्यहि जमरा टिकाको दिनमा माला बनाएर लगाउने, कानमा सिउरिने गरिन्छ । मान्यजनले यो प्रक्रिया पूरा गर्दछन् । दशैँलाई खानपानको पर्ब पनि भन्ने गरिन्छ । मांशाहारीको लागि यो पर्व विशेष रमाइलो हुन्छ । दशैँका लागि भनेर घरमा खसी, बोका, हाँस, कुखुरा पाल्ने, अष्टमी तथा नवरात्रीमा पञ्च बली दिने, खसीबोका किनेर भए पनि मासुका परिकारहरू खाने, ख्वाउने काम निकै हुन्छ । सरकारले पनि दशैँको अबसरमा लामो बिदा दिनुकासाथै कर्मचारीलाई दशैँ पेस्की भनेर एक महिनाको तलब दिने गर्दै आएको छ । निजी क्षेत्रले पनि दशैँ खर्च भनेर आम्दानीको अवस्था हेरी पेस्की दिन थालेका छन् ।
दशैंको अबसरमा लामो बिदा पर्ने हुँदा कतिपय मानिस नयाँ ठाउँमा अवलोकन भ्रमणमा निस्कन्छन् भने कतिपयले ज्ञानबृद्धि गर्नका लागि नयाँ पुस्तकहरू किनेर अध्ययन गर्छन् । कतिले अपुरा रचनाहरू पूरा गर्छन् । दशैँ मनाउने आ–आफ्ना तरिका हुन्छन् । तर, यो पर्वलाई खाने पर्व भनेर मान्नेहरूको संख्या बढी देखिन्छ । त्यसैले त बुढा पुरानाले भन्ने गर्थेः आयो दशैँ ढोल बजाई, गयो दशैँ ऋण बोकाई । हाम्रो मान्यता छ ऋण बोकेर पनि खाने । यो बानीले आर्थिक सन्तुलन खल्बलाउँछ । दशैँको अबसरमा गरिने खर्चले अरू तीन चार महिनालाई खर्च ब्यवस्थापन गर्न सकिन्छ । दशैँको लागि भनेर कैयौँ मानिस मुल घरमा जाने क्रम शुरु भएको छ । अखबारमा समाचार आएअनुसार अहिले दुर्गम क्षेत्रका कतिपय कार्यालयहरू कर्मचारीविहीन भइसकेका छन् । यद्यपि सरकारले तोकेको बिदा फूलपाती देखि हो । तर, मानिस दशैँका लागि पहिले नै हतारिएका हुन्छन् । त्यसैले पनि भन्न सकिन्छ दशँै हाम्रो लागि आकर्षणको पर्व हो ।
दशैँको अबसरमा हामी खानपानमा तल्लीन त हुन्छौँ । तर, बजारमा गुणस्तरीय खाद्यबस्तु छन् कि त्यसमा अखाद्य मिसिएको छ त्यसको ख्याल पुराउन सकिरहेका हुँदैनौँ । किनमेल बढी मात्रामा गरिने भएकोले बस्तुहरू बजारमा खरिद गर्दा त्यसको मूल्य, गुणस्तर, प्रयोग गर्ने मिति, तौल आदिमा ध्यान दिनु आवश्यक हुन्छ । खल्तीमा पैसा छ, जति भने पनि केही फरक पर्दैन भन्ने हाम्रो स्वभावको दुरूपयोग ब्यापारीले गरिरहेका हुन्छन् । सरकारले खसी बोकाको मूल्य निर्धारण गरेको छ । तर, त्यो मूल्यमा खसी बोका पालकले दिँदैनन् । जति मन लाग्यो त्यति मूल्य तिर्ने गर्दा त्यसले दीर्घकालीन रूपमा कालोबजारी मौलाउन सहयोग गर्छ । उपभोक्ताले यो कुरामा ख्याल पुराउनु जरुरी हुन्छ । जे होस्, अब दशैँ भित्रिएको छ । यसलाई शालिनतापूर्वक मनाउनु पर्छ । यसले दिन खोजेका सकारात्मक पक्षलाई ग्रहण गर्ने र नकारात्मक पक्षलाई पन्छाउँदै लैजानु पर्छ । हिन्दु धर्माबलम्बीहरूको महान चाड बिजया दशमीको पहिलो दिन घटस्थापनाको अबसरमा हार्दिक मंगलमय शुभकामना ।