खोज

बुटवल,२७ पुस । आधुनिकताको नाममा आफ्नो मौलिक संस्कार,संस्कृति, खानपान र परम्परालाई बिर्संदै गइरहेको परिप्रेक्ष्यमा बुटवलको मिलनचोक तीनकुने नजिकै रेग्मीपथको पश्चिमतर्फ बिल्कुलै फरक परिवेश छ । ढुंगाले छाएको, काठै काठको बार्दलीसहितको चिटिक्कको दुईतले घर । घरको आँगन अगाडि बाँसको तगारो । तगारो छेउमा ढुंगेधारा र मकैको सुली । घरको भुईं तलामा एउटा कुनामा ढिंकी, अर्कोतिर जाँतो । कौसीमा मौरीको घार, मकैका झुत्ता र पाकेको फर्सी लहरै मिलाएर झुण्डाइएको । घरभित्र छिर्ने बित्तिकै मदुस, भुइँमा गुन्द्रीमाथि काम्लो राडी । भित्तामा मादल, डम्फु, भरुवा बन्दुक, धनुकाण, डोको, फुर्लुङ र चाल्नो आदि ।

तर यो घर मात्र होइन, यो त पहाडी जिल्लाका गाउँबस्तीका परम्परागत खाजा र खानाका परिकार शहरका उपभोक्तालाई पस्कने रेस्टुरेन्ट अर्थात् मगर्स किचन हो । ४ वर्ष कोरियामा रोजगारी गरेर फर्केका मगर फिल्मका निर्देशक, कलाकार र लेखक समेत रहेका ४७ वर्षीय सञ्जय काउछा मगरले मगर्स किचनको सुरुवात गरेका हुन् ।

करिब ६० लाख रुपैयाँ लगानी भएको सांस्कृतिक घर र मिनि संग्रहालय जस्तो देखिने मगर्स किचेनमा भुटेका मकै, भटमास, कोदो र फापरको रोटी, ढिँडो, कोदो र फापरकै मःमः, सेल रोटी, बटुक, पिडाँलु, तरुल, चुकाउनी, स्थानीय जातका कुखुराको मासु आदि अर्गानिक खाजा र खानाका परिकार उपलब्ध हुने सञ्चालक काउछा मगरले बताए । ‘पहाडी जिल्लाका गाउँघरमा आम नेपालीले खाने गरेका परम्परागत नेपाली र मगरका परिकार, त्यहाँकै संस्कार, संस्कृति र जीवनशैली पस्कने प्रयास गरेका छौं’ सञ्चालक काउछाले भने – ‘आयातित संस्कार र परिकारको साटो परम्परागत अर्गानिक खाजा र खानाका परिकार प्रवद्र्धन गर्दै नेपाली संस्कृतिलाई जोगाइराख्ने मुख्य उद्देश्य हो ।’

कोदो, फापर, सिस्नो, मकै भटमास लगायतका वस्तु गुल्मी, बागलुङ र पाल्पाका ग्रामीण भेगबाटै किनेर ल्याउने गरेको काउछाले बताए । मगर्स किचनमा तयारी मसलाको सट्टा सिलौटामा पिसेको मसला मात्रै प्रयोग हुन्छ । कोरोना महामारीका कारण भएको लकडाउनले औपचारिक उद्घाटन हुन नपाए पनि मगर्स किचन छोटो समयमै खासगरी शहरीया उपभोक्ताको रोजाइको थलो बनेको सञ्चालक काउछा बताउँछन् । ‘पाको पुस्ताभन्दा युवा पुस्ताको आकर्षण धेरै छ, शहरमै जन्मे हुर्केको पुस्ता आफ्नो पुर्ख्यौली थातथलोको झल्को मेट्न यहाँ आउँछन्’–काउछाले भने ‘लोपोन्मुख सामग्रीहरु संग्रह गरेर यसलाई मिनी संग्रहालयको रूपमा विकास गर्ने लक्ष्य छ ।’

उपभोक्तालाई आफ्नै बारीमा उत्पादन भएका खाद्य पदार्थ खुवाउने लक्ष्यसहित मगर्स किचनले सैनामैना नगरपालिकाको सालझण्डीमा २ बिघा खेत लिजमा लिएर तरकारी उत्पादनदेखि लोकल कुखुरा पाल्ने, होमस्टे सञ्चालन गर्ने र हरेक शुक्रबार रोधी सञ्चालन गर्ने योजना बनाएको काउछाले बताए ।

आन्तरिकसँगै विदेशी पर्यटकलाई पनि नेपाली मौलिक र परम्परागत परिकारतिर आकर्षित गर्ने लक्ष्यसहित स्थापना भएपनि लगत्तै शुरु भएको कोरोना महामारी,चर्को बैंक ब्याज दर,महंगो जग्गा भाडा र आर्थिक मन्दीका कारण व्यवसाय प्रवद्र्धनमा निकै कठिनाई आएको काउछाले बताए ।

स्थानीय र प्रदेश सरकारले नेपाली मौलिक संस्कृति संरक्षणका लागि स्थापना भएका यस्ता व्यवसायलाई विषेश नीति बनाएर राहत र सहुलियत दिएमा सहज हुने काउछाको अपेक्षा छ । ‘धेरै पटक स्थानीय र प्रदेश सरकारका सम्बन्धित निकायमा धाएं तर आश्वासन मात्रै पाएं, सहयोग पाइन’– काउछाले भने । मगर्स किचनलाई निरन्तरता दिन समस्त मगर समुदाय र नेपाली संस्कृतिप्रेमी सबैसंग काउछाले सहयोगको याचना गरेका छन् । ‘आफ्नो मौलिक संस्कृति र परम्परालाई जोगाउंदै अहिलेका नयां पुस्ता र भावी पुस्तासम्मलाई देखाउन सकियोस् भन्ने उद्देश्यले ऋण खोजेर व्यवसाय शुरु गरियो तर कोरोना,चर्को ब्याज दर र जग्गा भाडा अनि आर्थिक मन्दी लगायतका समस्याले व्यवसायलाई टिकाउन कठीन भएको छ’–काउछाले भने–‘सबैको सहयोग भएमा यसलाई थप व्यवस्थित र विस्तार गर्ने हौसला मिल्ने थियो ।’

लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालका फिजिसियन डा नन्दु पाठकले आफू पनि नौलो लागेर त्यहाँ पुगेर परम्परागत परिकारको स्वाद लिएको बताए । ‘स्वास्थ्यका दृष्टिले पनि पश्चिमा संस्कृतिका परिकारभन्दा नेपाली मौलिक परिकार धेरै फाइदाजनक छन्’ उनले भने –सकभर हामीले हाम्रै परम्परगत खाना र खाजाका परिकार खानु राम्रो हुन्छ ।’

लुम्बिनी प्रदेश सरकार पर्यटन मन्त्रालय, पर्यटन विकास परिषदका प्रमुख रामु जोशीले मगर्स किचन उउटा मौलिक र नेपाली संस्कृति संरक्षणमा योगदान दिएको व्यवसाय भएकाले कार्यविधि बनाएर सरकारले सहयोग र सहुलियत दिनुपर्ने धारणा राख्छन् ।

माघे संक्रान्तिमा तीनदिने विशेष कार्यक्रम

यसैबीच मगर्स किचनले माघे संक्रान्ति पर्वको अवसरमा नेपाली र मगर समुदायका खानाका परिकारहरु सहित तीनदिने विशेष कार्यक्रम मगर खाना महोत्सव आयोजना गरेको छ । पुस २९,३० र माघ १ गते महोत्सवमा खिचडी,तरुल,सेलरोटी,वाक्स्या,भाङको अचार लगायतका परिकारहरु सहुलियत दरमा उपलब्ध हुने सञ्चालक काउछाले जानकारी दिए ।