खोज

संघीय संरचना लागू भएपछि सबैतिर विकास र व्यावसाय फस्टाउ“छ भन्नेमा सदरमुकामवासी ढुक्क थिए । स्थानीय तहको चुनाव भएर जनप्रतिनिधि चुनिए । त्यसपछि चहलपहलमा कमी आयो । सरकारी अड्डाको कामकाज लिएर आउनेहरू अहिले पालिकामै जान्छन । जिल्लामा तीन नगर र तीन गाउ“पालिका छन । पालिका कार्यालय नजिक पनि खासै नयाँ व्यावसाय खुलेका छैनन । संघीयताको प्रत्यक्ष असर खुद्रा व्यापारीलाई परेको छ । सन्धिखर्क र चुत्रावेशीमा होटल, नास्ता पसल, फेन्सी व्यावसायी, किराना पसल सहित खुद्रा व्यापारीको कारोबार ओरालो झरेको छ ।
एक दसक देखि सन्धिखर्कमा होटल गर्दै आएका पाली पाण्डे होटलका सञ्चालक देवीप्रसाद पाण्डेले पछिल्लो समय व्यापार घटेको बताए । स्थानीय तहको चुनाव अघि कारोबार धेरै हुन्थ्यो । सरकारी कार्यालयमा विकास योजना मागको निवेदन दिन, सम्झौता गर्न, भुक्तानी लगायतका काममा गाउ“बाट उपभोक्ता समिति, दलका नेता सहित सर्वसाधारण आउथे । बास बस्ने र खाजा खाने गर्थे । असार मसान्तमा भीडभाड नै हुन्थ्यो । कोठा पहिल्यै बुकिङ हुन्थे । अहिलेको असार मसान्तमा कोठा बुकिङ नै भएनन । कारोबार घटेपछि उनी निरास छन । ‘अब यहा“ बस्दैन, तराई गएर होटल गर्छु,’ उनले भने, ‘कारोबार घटेपछि पैसा कमी हुन्छ । घर भाडा, खाना खर्च, छोराछोरीलाई पढाउन नपुग्ला जस्तो छ ।’
नागरिकताको सिफारिस पनि पालिकाबाटै हुन्छ । पहिलेको जिविसमा सधै भीडभाड हुन्थ्यो । अहिलेको जिसस सुनसान जस्तै छ । अन्य सरकारी कार्यालय पनि पालिकामै विकास शाखाको रूपमा गएपछि कारोबारमा कमी आएको होटल व्यावसायीको भनाई छ । संघीयताले सदरमुकामको अधिकार गाउ“मा पु¥यायो । त्यसमा हामी विरोधी छैनौं । ‘सदरमुकामको व्यापार घटयो,’ होटल व्यावसायी संघका अध्यक्ष नोलराज भण्डारीले भने, ‘पालिकाको चुनावपछि व्यापार घटयो ।’ सरकारी काममा आउने जति पालिकामै धाउन थालेपछि बजार झर्नेको कमी आएपछि बजारमा चहलपहल ह्वात्तै घटेको उनले बताए । होटलमा बस्न, भात र खाजा खान कोही नआएपछि घर भाडा तिर्न धेरै होटल तथा रेष्टुरेण्ट व्यावसायीलाई मर्का परेको उनले बताए । सहर आएपछि छोराछोरीलाई कपडा, खानेकुरा, मिठाई, खोलौना र परिवारलाई अन्य सामान किनेर लैजाने गर्दा कारोबार भएको थियो । सरकारी काम बाहेक बजारमा आउने सर्वसाधारण आउने गरेपनि सरकारी कामले आउनेहरू शुन्य भएपछि व्यावसाय सञ्चालनमा कमी आएको भण्डारीले बताए । नागरिकता, पासपोर्ट, अदाताल र प्रहरी कार्यालयमा काम भएका आउने गर्छन । सबैले सामान किन्ने र खाना खाने गर्दैनन । सन्धिखर्क नगरपालिकामा आउनेले मात्रै व्यावसाय फस्टाउदैन, भण्डारी होटलका सञ्चालक समेत रहेका उनले भने ।
कपडा तथा फेन्सी व्यावसायी समितिका अध्यक्ष एवं गोविन्द गिफ्ट एण्ड फेन्सी हाउसका सञ्चालक गोविन्द आचार्यले संघीयताले सदरमुकामको व्यावसायलाई खुम्चाएको बताए । गल्लीमा मान्छे हिडनेको भीडभाड हुन्थ्यो । अहिले छिटफुट मात्रै हि“डछन । सदरमुकाममा घडेरी किनबेच ठप्प जस्तै छ । उच्च भाउमा बिक्री भएका घडेरी आजकाल आधा मुल्यमा पनि बिक्री हु“दैनन । पालिका कार्यालय रहेका बिक्री नहुने गाउ“का जग्गाले मुल्य पाएको छ । घडेरी किनबेच भएको छ । सटर भाडा, बस्ने घरभाडा, छोरोछोरीको पढाई खर्च, खाना र लत्ताकपडा सहितको खर्चले धान्न नसकेपछि धेरै व्यावसायी विस्थापित हुनु परेको आचार्यले बताए । सटर भाडा बाहेक सानो एक परिवारलाई महिनामा १५ देखि ३० हजार रूपैया“ खर्च हुने अनुमान छ । सानो व्यापार गरेर विहान बेलुका छाक टार्ने, भाडा तिर्ने र छोराछोरी पढाउनेलाई अब सदरमुकाम बस्न गाह्रो छ, उनले भने ।
होलसेललाई छैन असर
चुत्रावेशीका पुर्जा स्टोर्सका सञ्चालक होलसेल व्यापारी हुन्छ । पसल अगाडीको गल्लीमा पैदल हिँडने यात्रु स्थानीय चुनाव अघि धेरै हुन्थे । अहिले छिटफुट छन । किराना तथा गल्ला पसलका सामान गाडीमा लोड गरेर उनले गाउ“ पठाउ“छन । ‘होलसेलमा कमी आएको छैन,’ उनले भने, ‘पुरानो जस्तो व्यापार थियो, अहिले पनि त्यस्तै छ । गल्लीमा आवतजावत भने धेरै कमी छ ।’उद्योग वाणिज्य संघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष नेत्रप्रसाद भुसालले होलसेल ठुला व्यावसायीलाई असर नगरेपनि साना व्यापारीको कारोबारमा कमी आएको बताए । कानून व्यावसायी केबी भुसालले ंघीयतापछि एउटा सानो विकास योजना माग्न जनतालाई सदरमुकाम धाउन नपरेको उनले बताए । सदरमुकाममा चहलपहल घटेपनि अधिकार स्थानीय तहमा पुगेपछि सर्वसाधारणलाई धेरै राहत भएको उनले बताए ।