खोज

आज विश्वकर्मा दिवस हो । यसलाई बास्तु दिवस पनि भनिन्छ । बास्तु भनेको इन्जिनियरि· हो । यसले निर्माण कार्यको भाव बोकेको छ । बास्तुकला यस्तो ज्ञान हो जसले विभिन्न बस्तुको निर्माण गर्दछ । आज विश्वमा जति पनि बस्तुहरू बनेका छन् ती सबै बास्तुविद्हरूले बनाएका हुन् । अहिले विश्वमा बनाएइका सुन्दर आलिशान महलहरू, हेरिराख्नेखालका ठूलो भारवहन गर्न मिल्ने पुलहरू, हवाइजहाज, रेल, गाडीहरू, विद्युतीय उपकरण, सञ्चारका साधन, हातमा राखेर विश्वलाई बुझ्न र कुरा गर्न सकिने मोबाइलहरू, कम्प्युटरलगायत सम्पूर्ण चिजको आविस्कारक वास्तुुविदहरू हुन् । उनीहरूले डिजाइन गरेर बनाएका बस्तुहरू हुन् । यी सबै कामको पहिलो आविश्कारक ब्रह्मालाई जान्छ । उनै ब्रह्मालाई विश्वकर्मा बाबा भनेर चिन्ने गरिन्छ । इञ्जिनमा कार्यरत कर्मचारी तथा तीसँग सम्बन्धित संस्थाहरूले आज असौज एक गतेका दिन विश्वकर्मा बाबालाई सम्झने, उनको पूजाआजा गर्ने, भजन कीर्तन गर्ने गर्ने गर्दछन् । उनको आकर्षक मूर्ति बनाएर संस्थाहरूमा सजाई दिनभर पूजा गरेर मूर्तिलाई साँझपख नदी तथा तलाउमा विसर्जन गर्ने गर्दछन् ।
जब हिन्दु समाजमा राज्यको संरचना भयो र राज्य सञ्चालन गर्ने अधिकारीहरू तोकिए त्योबेला विश्वकर्मालाई बास्तुकला अर्थात अहिलेको भाषामा विकास निर्माण मन्त्रीको जिम्मा दिइयो । उनी यससम्बन्धीका ज्ञाता थिए । उनले नै अनेक बास्तुकलाहरूको निर्माण गरेको भनाइ छ । भनिन्छ उनले नै इञ्जिनको परिकल्पना गरेका थिए । यद्यपि उनले गरेको परिकल्पना कस्तो थियो त्यसको नमुना देख्न पाइँदैन । तर, उनले हावाको बेगलाई आकर्षित गरेर त्यो बेगको सहायताबाट पानीजहाज निर्माण गरेका थिए । घरहरू निर्माण गर्दा माटोको ठाउँमा ढुंगालाई पोलेर चुना बनाइ त्यसको लेपबाट जोरनमा मासको दाल पकाएर मिसाई (सुर्की) द्वारा गारो जोड्ने प्रविधि पत्ता लगाएका थिए । त्यहि कार्यकालमा लक्ष्मीले अर्थ मन्त्रालय, सरस्वतिले शिक्षा मन्त्रालयको जिम्मा सम्हालेकी थिइन् । जुन युगलाई हामीले सत्य युग भनेर बुझ्ने गर्दछौँ । भनिन्छ त्यो वास्तवमै स्वर्णकाल थियो । उनीहरूको भूमिका विशुद्ध विकास निर्माण, जनपक्षीय रहेकोले नै अहिले पनि मानव समाजमा पूजनीय छन् । आज पनि मानिसले उनको सम्मान गर्छन् । तिहारमा लक्ष्मीको पूजा गरिन्छ । श्रीपञ्चमीको दिन सरस्वतीको पूजा गरिन्छ भने असौज पहिलो दिन विश्वकर्मा बाबाको पूजा गरिन्छ । पूजा गर्नु भनेको सम्मान गर्नु हो । उनका आदर्शलाई पच्छाउनु हो । आज विकास निर्माणमा विश्वले निकै ठूलो फड्को मारेको छ । भोलिका दिनमा यसले अझ गति लिने निश्चित छ । तर, यसलाई गति दिने पहिलो भूमिका विश्वकर्माले नै खेलेका थिए । परिकल्पना गर्नु निकै ठूलो कुरा मानिन्छ । मानव सभ्यताको जग बसाल्ने काम उनले गरेका थिए । प्राकृतिक ओडारमा बस्दै आएका मानिसलाई घरहरू बनाएर बस्न उनले सिकाए । जंगलमा शिकार गरेर प्राण धानेका मानिसलाई हलो बनाएर खेत, बारी जोत्न र अनाज उत्पादन गरेर खान उनले सिकाए । जमिनमा रहेको खनिज, धातु पत्ता लगाए । खाना पकाउने भाँडा बर्तन बनाउन उनले नमुना दिए । उनको प्रविधिलाई अहिले बास्तुविद्हरूले परिमार्जन गरेर नयाँ उचाइमा पुराएका छन् । आधुनिक उपकरणहरूको निर्माण गरेका छन् । मानिस वास्तवमा अहिले निकै सुबिधा सम्पन्नमा छ । वास्तुकलाको प्रयोगबाट विश्वलाई नांगा आँखाले देख्न सक्ने भएको छ । र पनि भन्नैपर्ने हुन्छ यी सबै आविश्कारका अगुवा विश्वकर्मा बाबा नै थिए । रचनाकारलाई हामी कसैले पनि भुल्न मिल्दैन ।