खोज

काठमाडौँ ।

विश्वको दोस्रो ठूलो हीरा बोत्सवानामा फेला परेको छ । बीबीसीका अनुसार क्यानेडियन फर्म लुकारा डायमण्डको कायरोको खानीमा २४९२ क्यारेटको हीरा फेला परेको छ । सन् १९०५ मा दक्षिण अफ्रिकामा फेला परेको ३१०६ क्यारेटको कुलिनन डायमण्डपछि यो अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो हीरा हो ।

काइरो खानी बोत्सवानाको राजधानी गाबोरोनबाट करिब ५०० किलोमिटर टाढा छ । यसअघि सन् २०१९ मा पनि सोही खानीमा १७५८ क्यारेटको सेभेलो हीरा भेटिएको थियो । यो फ्रान्सेली फेसन कम्पनी लुइस भुइटनले खरिद गरिएको थियो । तर, यसको मूल्य भने खुलाएइएको थिएन ।

यसअघि २०१७ मा, बोत्सवानाको काइरो खानीमा ११०९ क्यारेटको लेसेडी ला रोना हीरा भेटिएको थियो, जसलाई बेलायती कम्पनि ग्राफ डायमण्डले ५३ मिलियन डलरमा किनेको थियो । बोत्सवाना विश्वको सबैभन्दा ठूलो हीरा उत्पादक मध्ये एक हो । संसारको २० प्रतिशत हीरा यहाँ उत्पादन गरिन्छ ।

लुकारा डायमण्ड फर्मका प्रमुख विलियम ल्याम्बले भने, ‘हामी यो खोजबाट धेरै खुसी छौं । यो हीरा हाम्रो मेगा डायमण्ड रिकभरी एक्स-रे टेक्नोलोजीको सहयोगमा पत्ता लगाइएको हो । हामी यो २४९२ क्यारेटको हीरा कोर्न प्रयास गरिरहेका छौं ।’

बोत्सवानाले गत महिना खानी सम्बन्धी नयाँ कानूनको प्रस्ताव गरेको थियो। यसअन्तर्गत लाइसेन्स पाएपछि खानी कम्पनीले स्थानीय लगानीकर्तालाई २४ प्रतिशत सेयर दिनुपर्नेछ ।

सन् १९०५ मा दक्षिण अफ्रिकाको प्रिमियर नम्बर २ खानीमा फेला परेको कुलिनन हीरा अहिलेसम्म पत्ता लागेको सबैभन्दा मूल्यवान हीरा हो। यसको नाम खानी मालिक थोमस कुलिननको नाममा राखिएको थियो । १९०७ मा ब्रिटिश राजा एडवर्ड सातौंलाई प्रस्तुत गरियो । यसपछि एम्स्टर्डमका जोसेफ आशेरले यसलाई विभिन्न आकार र आकारका ९ टुक्रामा काटेका थिए ।

कुलिनन हीरालाई अफ्रिकाको महान तारा पनि भनिन्छ । यसको सबैभन्दा ठूलो टुक्रा बेलायतका राजा चार्ल्सको राजदण्डमा पाइन्छ । यसको दोस्रो ठूलो टुक्रा शाही परिवारको इम्पीरियल स्टेट क्राउनमा एम्बेड गरिएको छ ।

हीरा के हो, कसरी बन्छ ?

‘किम्बरलाइट पाइप’ नामक विशेष प्रकारको चट्टान पृथ्वीको सतहभन्दा करिब १६० किलोमिटर तल पाइन्छ । जब म्याग्मा पृथ्वीको गहिरो दरारबाट बग्छ र एक ठाउँमा जम्मा हुन्छ, तब ‘किम्बरलाइट पाइप’ बन्छ ।

पृथ्वी भित्र धेरै उच्च दबाव र तापमान को कारण, कार्बन क्रिस्टल बिस्तारै हीरा मा परिणत हुन्छ । भनिन्छ कि हीरा १०० प्रतिशत कार्बनबाट बनेको हुन्छ, यदि यसलाई ७६३ डिग्री सेल्सियसमा चुलोमा तताइयो भने, संसारको सबैभन्दा बलियो पदार्थ हीरा जलेर कार्बन डाइअक्साइड ग्यासमा परिणत हुन्छ । भाँडोमा हिराको खरानी पनि बाँकी हुदैन ।

इन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट अफ जेमोलोजीका अनुसार प्राकृतिक हीरामा ९९.९५ प्रतिशत कार्बन हुन्छ भने ०.०५ प्रतिशत अन्य पदार्थ हुन्छ । यी कम हुन सक्छन् र तिनीहरूले हीरा र यसको आकारको चमक बढाउन वा घटाउन सक्ने बताइएको छ ।