खोज

गाउँमा संचालन भएको खानेपानी आयोजनालाई स्थानीय महिलाहरूले अगुवाई गरेका छन् । ऐरावती गाउँपालिका–६ आँपखोलामा संचालन गरिएको आँपखोला खानेपानी तथा सरसफाई आयोजनाको उपभोक्ता समितिमा सबै महिलाहरू छन् । सातजना महिलाहरू समितिमा बसेर गाउँमा खानेपानी आयोजना समयमै पुरा गरेको अध्यक्ष मिना घर्तिमगरले जानकारी गराइन । ‘महिलै महिला बसेर खानेपानी आयोजना पुरा ग¥यौँ’,उनले भनिन्,‘महिलाले पनि विकास निर्माणको नेतृत्व गर्न सक्छन् भन्ने उदाहरण दिन खोजेका हौँ ।’ काम गर्दा आफूहरूलाई कुनै समस्या नभएको उनले अनुभव सुनाइन । गाउँका दश घरधुरीलाई लक्षित गरी आयोजना निर्माण गरिएको छ । आयोजना सम्पन्न भएपछि सबैका घरमा पानीका धारा झरेका छन् ।
वर्षौदेखि खानेपानीको हाहाकार हुने गरेको विगत सम्झदै समितिका सचिव एवं स्थानीय शारदा थापाले हिजोआज सुखका दिन फर्किएको सुनाइन । गाउँ नजिकै खानेपानीको मुहान भएपनि घण्टौँ बोकेर पानी ल्याउनुपर्ने बाध्यता रहेको उनको भनाइ छ । छोराछोरीहरू समेत घरमा पानी पु¥याएर मात्र विद्यालय जानुपर्ने बाध्यता थियो । पानीको सहज सुबिधा भएपछि हिजोआज गृहणी महिलाहरूको दैनिकी फेरिएको उनले बताइन् । महिलाहरूले पानी बोक्ने समय अन्य काममा सदुपयोग गर्ने गर्छन् । खानेपानीकै समस्या भएपछि तरकारीखेती, व्यक्तिगत सरसफाई गर्ने समेत समस्या हुने गरेको महिलाहरू बताउँछन् । ‘कुण्टाको पानी बोकेर जसोतसो काम चलाउँदै आएका थियौँ’,थापाले भनिन्,‘आजभोलि सबैका घरमा धारा बनेका छन् । पानीकै चिन्ता गर्नुपर्दैन ।’
महिलाहरूले श्रमदानसहित आयोजना पुरा गरेका हुन् । पानी बोकेरै समय विताएका महिलाहरूको जीवनशैलमै परिवर्तन आएको देखिएको छ । उनीहरू व्यक्तिगत सरसफाईसँगै समयको सदुपयोग गर्न थालेका छन् । ‘विहान बेलुका पानीको चिन्ता गर्दै समय वित्थ्यो’, थापाले भनिन्,‘घरमा पानी आउला भन्ने सोँचेकै थिएनौँ । पानी आउँदा धेरै सजिलो भएको छ ।’ आपखोलासँगै जिल्लाका धेरै गाउँमा खानेपानी आयोजना निर्माण गरेर पानीको सहज पहुँच पुग्न थालेको छ । विगतको तुलनामा हिजोआज दुर्गम वस्तीहरू खानेपानीको समस्याबाट छुटकारा पाएका छन् ।
पश्चिम नेपाल ग्रामीण खानेपानी तथा सरसफाई परियोजना(दोस्रो चरण) अन्तर्गत गाउँमा खानेपानी आयोजना निर्माणमा सहयोग भएको हो । आपखोलाको गाउँदेखि माथीपट्टी दुई हजार लिटर क्षमताको पानी संकलन ट्यांकनी निर्माण गरेर सवैका घरमा पानी पु¥याइएको जिल्ला सम्वन्य समिति प्यूठान अन्तर्गत प्राविधिक सहयोग इकाइका वास इञ्जिनियर धु्रव थापाले जानकारी दिए । उनका अनुसार हाल जिल्लाभर कुल चार करोड ३५ लाख रूपैयाँ वरावरको खानेपानी आयोजनाहरू निर्माणधिन अवस्थामा छन् । स्वर्गद्धारी नगरपालिकामा भिंगृ लिफ्ट र गौमुखी गाउँपालिकाको काथलखोला खानेपानी तथा सरसफाई आयोजनाका लागि एक÷एक करोड भन्दा बढी बजेट छुट्टाएर उपभोक्ता मार्फत काम भइरहेको छ । चालु आर्थिक वर्षको फागुनसम्म जिल्लाका सवै योजनाहरू पुराहुने उनले बताए ।
पानीको हाहाकार भएका जिल्लाका विकट वस्तीमा पछिल्लो समय खानेपानी आयोजना संचालन गरेर पानी पु¥याइएको छ । मुहानै नभएका स्थानमा इनार निर्माण गरी लिफट् आयोजना मार्फत गाउँमा पानी लगिएको छ । पश्चिम नेपालले जिल्लाका विजुली सहित भिंगृ, लिवाङको टिमुरचौर, माझकोट, अर्खा, रजवारा, डामृ लगायत गाउँमा आयोजना संचालन गरेर खानेपानीको सहज सुविधा पु¥याएको जिल्ला वास सल्लाहकार प्रमोदलाल श्रेष्ठले जानकारी दिए । खानेपानी आयोजना संचालन भएपछि धेरैजसो दुर्गमबस्तीका हजारौँ घरपरिवार लाभांवित भएका छन् ।
करोडौँ रूपैयाँ लगानी गरेर खानेपानी आयोजना संचालन गरेपछि दुर्गमवस्तीका सर्वसाधरणलाई सहजता मिलेको छ । जिल्लाका धेरैजसो स्थानीय तहले समेत घरघरमा पानीका धारा पु¥याउने योजना बनाएका छन् । सबैका घरमा धारा बनेपछि पूर्ण सरसफाईका गतिविधि संचालन गर्न सहज पर्ने देखिएको छ । गाउँ तथा नगरपालिकाले चालु आर्थिक वर्षका लागि खानेपानी आयोजना संचालन गर्न करोडौँ बजेट विनियोजन गरेको जनाएका छन् । ‘पालिकाकै सबैभन्दा धेरै बजेट खानेपानीमा विनियोजन भएको छ’,माण्डवी गाउँपालिकाका अध्यक्ष श्रीधर रोकामगरले भने,‘यसवर्ष सवैका घरमा पानीका धारा पु¥याउने लक्ष्य छ ।’ स्वच्छ खानेपानीको अभावमा नागरीकले सहज जीवयापन गर्न नसक्ने उनको बुझाई छ ।
जिल्लाका धेरैजसो गाउँबस्तीहरू पानीको मुहानदेखि माथी हुँदा खानेपानी पु¥याउन कठिनाई भइरहेको थियो । तर, सरोकारवाला निकायले लिफ्टमार्फत आयोजना निर्माण गरेपछि स्थानीयको दैनिकीमा परिवर्तन आएको पाइएको छ । विद्युत्तको पहुँच नभएका प्यूठान नगरपालिकाको भुतभुते खानेपानी आयोजना माझकोट र स्वर्गद्धारी नगरपालिकाको भिंगृस्थित ओदार्ने खानेपानी आयोजनामा सोलारबाटै लिफ्ट गरेर घरघरमा पानीका धारा झारिएको छ ।

तस्वीर :बिजुलीस्थित आँपखोला गाउँका महिलाहरूको अगुवाईमा निर्माण भएको खानेपानी आयोजना ।