खोज

‘रक्तचाप नापौं, रक्तचाप नियन्त्रण गरेर दिर्घायू बनौं’ भन्ने नाराका साथ आज विश्व उच्च रक्तचाप दिवस विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाईदैछ । विशेषगरी नेपाल सरकार स्वास्थ्य मन्त्रालय तथा स्वास्थ्यकर्मीहरूले यो दिवसका अवसरमा जनचेतनामूलक कार्यक्रमको आयोजना गर्दै आएका छन र यो बर्षपनि विभिन्न चेतनामूलक कार्यक्रम गर्दैछन । हरेक वर्ष मे १७ तारिखका दिन यो दिवस मनाइने गरिन्छ भने नेपालमा पनि बर्षौदेखि यो दिवस चेतनामूलक दिवसका रूपमा मनाईदै आइएको छ । बदलिँदो र व्यस्त जीवनशैली, डिब्बाका खानेकुरा, प्रशोधित पदार्थ र सम्पत्ति र प्रगतिको प्रतिस्पर्धाले उच्च रक्तचापका बिरामीको संख्या दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको छ । सन् २०२३ मा गरिएको नेपाल डेमोग्राफिक एण्ड हेल्थ सर्वेले उच्च रक्तचाप नेपालीका लागि चिन्ता लिनुपर्ने अवस्थामा पुगेको देखाएको छ । सन्तुलित खानपान, शारीरिक अभ्यास र तनाव घटाउने गरेमा उच्च रक्तचापको समस्या कम हुने चिकित्सक बताउँछन् । नेपाल डेमोग्राफिक एण्ड हेल्थ सर्वेमा २५ प्रतिशत वयस्क पुरुषमा उच्च रक्तचाप भेटिएको छ । सहरी क्षेत्रमा यसको प्रभाव अझ बढ्दो छ । उच्च रक्तचापलाई ‘हाइपरटेन्सन’ पनि भनिन्छ । नेपालमा सन् २००५ बाट यो दिन मनाउन शुरु गरिएको हो । रक्तचाप अहिलेको मौन तर डरलाग्दो स्वास्थ्य समस्या हो । यसको नियन्त्रणमा ध्यान पु¥याउन नसक्ने हो भने कुनैपनि बेला र अवस्थामा मानिसको ज्यान नै जान सक्छ । रक्तचापलाई निश्चित बिन्दुमा राख्नु जरुरी छ । तसर्थ विश्व रक्तचाप दिवको अवसरमा कुनै एक दिनमात्रै होइन नियमित रक्तचाप जाँच गरेर आफ्नो स्वास्थ्यमा ध्यान पु¥याउँ । अनि धुम्रपान र मद्यपान तथा अनावश्यक तनाव र ब्यस्त दैनिकीलाई सन्तुलित बनाउने प्रयास गर्नु आवश्यक छ । रक्तचाप नियन्त्रणको महत्वपूर्ण माध्यम योगा समेत हुन सक्छ । तसर्थ दैनिक ब्यायाम गरेर स्वस्थ्य बन्ने प्रयास गरौं ।

आजको विश्वमा उच्च रक्तचापलाई सामान्य जस्तै मान्ने प्रचलन भैसकेको छ । तर, यो प्रवृत्ति मानव स्वास्थ्यकै लागि हानीकारक छ । हरेक कुरामा बिषादीको प्रयोग बढ्दो छ, त्यसले पनि रक्तचाप बढाउन मद्दत गरेको छ । रक्तचाप सामान्य भन्दाभन्दै यसले बिकराल स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्छ । रक्तचापले धेरै अप्रत्यक्ष रोगको शिकार बनाउन सक्छ, जसका कारण भविष्यमा ठूलो समस्या निम्त्याउन सक्छ । अर्को कुरा के महत्वपूर्ण छ भने रक्तचाप मोटो पातलो जुनसुकै र जुनकुनै उमेरका मानिसलाई पनि हुनसक्छ । तसर्थ यसलाई ख्यालठट्टा गरेर लापरवाही गरियो भने यसले ज्यान समेत लिनसक्छ । जेहोस यसको नियन्त्रण अव हाम्रो लागि चुनौति देखिएको छ र सचेतना नै यसको प्रमुख निराकरणको माध्यम भएकोले यसको नियन्त्रणमा आफै सचेत बन्नु जरुरी छ । चिकित्सकहरूका अनुसार ४० वर्ष उमेर कटेका बयस्कहरूमा यो रोगको खतरा ८० प्रतिशत बढी हुने भएकोले यसको रोकथामका लागि त्यसै अनुसार ध्यान दिनुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ । उच्च रक्तचापको पहिलो रोकथाम र प्राथमिक उपचार सचेतना नै भएकोले यसको विषयमा पूर्व जानकारी हुनु आवश्यक छ । प्रत्येक नेपालीले यो रोगको विषयमा जानकारी राख्न सके भने निश्चितरूपमा यसको नियन्त्रणमा जोड पुग्नेछ । रोगका विषयमा जानकारी भएरपनि खानपानमा नियन्त्रण नगर्ने र लापरवाही गर्नेहरूको संख्या पनि बढेको छ । तसर्थ अव नेपालीहरू सचेत हुने बेला आएको छ । बढ्दो चुनौति र जोखिमको यो रोग नियन्त्रण आफैबाट सुरु गर्नु जरुरी छ । रक्तचाप नियमित जाँच गर्ने अभ्यास आजैदेखि गर्नु जरुरी छ । यो बर्षको दिवसको नाराले भनेजस्तै उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गरेर लामो आयु बाँच्नेतर्फ सवैको ध्यान जाओस् ।