खोज

सदरमुकामबाट करिब दस किमी उत्तरपश्चिम बा“गीबाट सन्धिखर्क पैदल हिडेर आइपुग्दा चार घण्टा लाग्थ्यो । हि“डाइको थकाइले गाउ“बाट बजारमा बिक्री गर्न कोही बोकेर ल्याउदैनथे । खसीबोका बिक्री गर्न बजार ल्याउन मुस्किल थियो । बजार झरेर चिनी, चामल बोकेर घरसम्म पु¥याउ“दा दिन बित्यो । जब सदरमुकामबाट गाउ“मै मोटर पुगेपछि दैनिकी फेरियो । शुरुमा गाउ“लेले महिनौ दिन लगाएर गौती, कोदालाले बाटो खनेर गाडी चल्ने बनाए ।
अहिले डोजर र स्काभेटरले सडकको चौडाई फराकिलो पारेपछि गाडीमा आधा घण्टामै गाउ“बाट सदरमुकाम आइपुगिन्छ । दैनिक बस, जिप, ट्रक, टयाक्सी र टयाक्टर चल्छन । अहिले उत्पादन भएको सबै वस्तु बजारमा ल्याएर बिक्री गर्न सहज भएको छ । मोटर चलेपछि बा“गी बा“सटारीका विष्णु कार्की कतार जान छाडेर भैसीपालेका छन । सात वर्ष देखि दूध उत्पादन गरिरहेका छन । अनिल भैसी फार्म खोलेर १८ वटा भैसी र ९ गाई पालेका छन । उत्पादित दैनिक एक सय दस लिटर दूध बस र जिपले बजारका डेरीमा ल्याइदिन्छन । त्यसैले उनलाई घरमै बसेर फार्म सञ्चालन गर्न सहज भयो । ‘दूध जति उत्पादन गरेपनि बिक्री हुन्छ,’ उनले भने, ‘गाडी चल्छन । आफै पनि मोटरसाइकलमा बोकेर जान्छु । दूध, दही, ध्यु र तरकारी सजिलै बजारमा बिक्री हुन्छ ।’
घर खर्च कटाएर महिनामा ७० हजार रुपैया“ बचत भएको उनले बताए । यति कतामा आम्दानी थिएन । उनको घरमा भैसी, बाख्रा, कुखुरा पहिले देखि पालिन्थ्यो । तर, खेतबारीमा मलको लागि मात्रै । तरकारी परिवारले खाना र नातेदारकहा“ पाहुर दिन मात्रै खेती हुन्थ्यो । अहिले त्यो छैन । बारीमा साग, मुला, काउली, आलु उत्पादन छन । त्यसैबाट पैसा आउ“छ । बिक्री भएपछि बेमौसमी तरकारी उत्पादन भएको उनले बताए । ‘दूध, खसीबोका र लोकल कुखुरा गाडीमा राखेर बजार पठाइदिन्छु,’ उनले भने, ‘अब म विदेश जान्न ।’
उनका अनुसार उत्पादन गर्न सके बिक्री नहुने केही छैन । काम जा“गर हुनुपरो पैसा हाम्रै बारीमै छ, उनले भने । मालारानी गापा–५ मा पर्ने बा“गीमा प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना तरकारी जोन कार्यक्रम लागु भएको छ । थोरै जग्गामा मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी उत्पादन गर्ने यसको लक्ष्य हो । सिचाइ“ सुविधा राम्रै छ । तरकारी र पशुपालन पकेट क्षेत्रको रुपमा विकास गर्ने गापा अध्यक्ष बालकृष्ण आचार्यले बताए । सबैलाई सहकारीमा आबद्ध बनाएर एक घर एक उत्पादनको नीति अघि सारी गाउ“लाई सम्बृद्ध पार्ने योजना अघि सारिएको उनले बताए ।
पाणिनी गाउ“पालिका सबै वडामा उत्पादित वस्तु पाल्पाको तानसेन र कपिलवस्तुको सालझण्डी हु“दै बुटवल पुग्छ । छत्रदेव गापाको गुल्मीको तम्घास र सितगंगा नगरपालिकाको कपिलवस्तुको चन्द्रौटा, चार नम्बर हु“दै बुटवल जान्छ ।
खसीबोका, बंगुर, पाडा, तरकारी, दूध, ध्यु, पनिर र मसलाबाली लगायतका वस्तु जिल्ला बाहिर निर्यात भैरहेको छ । गाउ“मा उत्पादन भएको वस्तु बजारसम्म पुग्न यातायातको सुविधाले संभव भएको हो । पाणिनीको पोखराथोक, पणेना, पटौटी, मैदान, खिदिम लगायतका गाउ“बाट दैनिक तरकारी र दूध बसले तानसेन पु¥याइदिन्छ । दसक अघि दूध र तरकारी बिक्री हुदैनथ्यो । जिल्ला सदरमुकाम र तानेसन करिब ३० किमी टाढा छन । दुर्गाफा“ट देखि तानसेन दैनिक बस र जिप चलेपछि खिदिमका रामु न्यौपानेले १२ वटा गाई किने । सवारी चालक पेशा छाडेर अहिले कसरी धेरै दूध उत्पादन गर्नेमा उनको ध्यान छ । ‘भा“डोमा राखिदिएपछि बसले दूध तानसेन लैजान्छ,’ उनले भने, ‘वर्षमा तीन लाख रुपैया“ बैंक बचत छ । चार वर्ष अघि उनको घरमा जति धेरै दुध भएपनि खाएर र छिमेकीलाई बा“डिनथ्यो । जब बसले दूध बोक्न थालेपछि गाउ“को मुहार नै फेरियो । ‘घर खानलाई तरकारी खेती गर्नैपर्छ,’ उनले भने, ‘त्यसमा अलि मेहनत गरेर रोपनीमै खेती गरेपछि खानलाई हुने, बिक्री गरेर पैसा पनि कमाइने ।’
गाउ“का २२ जना कृषकले दुर्गाफा“ट दुग्ध उत्पादक समुह गठन गरेर भैसी र गाइपालेका छन । तानसेनको श्रीनगर डेरीमा दैनिक चार सय ५० लिटर दूध जान्छ । विदेशबाट फर्किएका तीन जना युवाले गाइपालेका छन । ‘मोटरबाटोमा दैनिक गाडी नचलेको भए संभव थिएन,’ समुहका सदस्य न्यौपानेले भने, ‘दूध र तरकारी बेचेर महिनामा ५ हजार देखि ५० हजार रुपैया“ आम्दानी गर्ने कृषक छन ।’ गाउ“मा उत्पादन भएको तरकारी, दूध, अदुवा, बेसार, खसीबोका गाडीले बजारमा पु¥याइदिएपछि हाम्रो जीवनै फरियो, उनले भने । माग धेरै भएपछि जा“गर हुने जो कोहीलाई पनि पैसाको दुःख छैन, विदशै जानु नपर्ने उनले बताए ।
वर्षामा हिलो र हिउ“दमा धुलो नउडने गराउने सडक पिच र ग्राभेल गर्ने गापा अध्यक्ष अच्युत गौतमले बताए । बजारमा सहजै उत्पादित वस्तु बिक्री भएपछि उत्पादनमुखी कार्यक्रमबाटै गाउ“लाई सम्बृद्ध बनाउने दावी उनको छ ।
तम्घास नजिकै भएकाले छत्रदेवको गापाको अर्घातोष, मरेङ, भगवती लगायतका गाउ“बाट तरकारीर र दूध दैनिक जान्छ । गाउ“को ताजा तरकारी भन्दै बजारबाटै फोन गरेर माग गर्छन । कपिलवस्तु र दाङस“ग सिमाना जोडिएको सितगंगा नगरपालिकाबाट बुटवल, कृष्णनगर नाका हु“दै भारतमा समेत यहा“को उत्पादन पुग्छ ।