खोज

बुद्धस्थल निग्रोधराम (कुदान) का बरसाती यादव उमेरले तिन बिस कटेका छन । कुदानको प्राचिनस्थल जोडिएकै बस्तीमा जन्मिए हुर्किएका उनलाई यस बर्ष लुम्बिनी भ्रमण बर्ष मनाईदै छ भन्ने कुनै जानकारी छैन । उनले केही बर्ष यता देख्दै आएको कुदानमा कुनै फरकपन भेटाएका छैनन् । उनले भ्रमण बर्ष मनाउन थालिएको सुईको समेत पाएका छैनन् ।
उनी जस्तै तिलौराका यमलाई गिरीले पनि तिन बर्ष बदेश बसेर आउदाँ तिलौराकोटको अवस्था उस्तै देखेका छन । बुद्धस्थल आउने पर्यटक हिडने धुलाम्मे र खाल्डायुक्त सडक अनि जंगलको बिचमा रहेको एउटा पुरानो संरचना बाहेक उनले तिलौराकोटमा केहि फरकपनको अनुभुती महशुस गर्न पाएका छैनन ।
जिल्ला जिल्लामा लुम्बिनी भ्रमण बर्षको प्रचारका लागि दौडिदा समेत कपिलस्तुले भ्रमण बर्षको खबर पाएको छैन् । यसले भ्रमण बर्ष फितलो र अपरिपक्क तयारीका साथ संचालन भइरहेको कपिलवस्तूवासीले महशुस गरिरहेका छन् । देखाउनका लागि केही व्यक्तिलाई भ्रमण बर्षको समितिमा राखेर झारा टारेको उनिहरुको भनाई छ । लुम्बिनी आउने आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकलाई कपिलवस्तुका बुद्धस्थलहरुमा ल्याउन सके उनिहरुको बसाई लामो हुने देख्दा देख्दै पनि यसतर्फ विचार नगरिनु दुखद भएको उनिहरुले बताए ।
तिलौराकोट र कुदान गौतम बुद्धको जिवनी सँग जोडिएको प्रमुख पुरातात्विकस्थल हुन । “बेला बेला स्वदेशी र बिदेशी आउछन । तर लुम्बिनी भ्रमण बर्ष भनेर कुदानमा केहि कार्यक्रम र सुचना भएको छैन ।” यादवले भने । लुम्बिनी भ्रमण बर्ष मनाईदै छ भन्ने हल्ला मात्रै सुने पनि भ्रमण बर्षले कपिलवस्तुलाई छुन नसकेको उनको अनुभुती छ ।
उनि मात्रै होईन, लुम्बिनीमा तामझाम चल्दै गर्दा निग्लिहवा, सिसहनियाकोट, गोटिहवाका स्थानियको पनि गुनासो उस्तै छ । उता बुद्धस्थल गोटिहवा रहेको वडा नं. ५ का अध्यक्ष दिरेप कुमार चौधरी समेत लुम्बिनी भ्रमण बर्षले गोटिहवालाई छुन नसकेको अनुभुती सुनाउछन ।
प्रदेश ५ सरकारले मुलुककै उत्कृष्ट पर्यटकीय गन्तब्य बनाउन लुम्बिनी भ्रमण वर्ष २०७६ अघि सारेको छ । औपचारिक उद्घाटन जेठ ४ गते लुम्बिनीमा गर्ने तयारी छ । तर भ्रमण बर्ष शुरु हुनै थाल्दा कपिलवस्तुबासी भने कार्यक्रम बारे बेखबर बनेका छन । सन् २०१७ भन्दा २०१८ मा लुम्बिनीमा आन्तरिक पर्यटकको संख्यामा ६ प्रतिशतले कमी आएको भेटिएको छ । संघीय सरकारले सन् २०२० लाई नेपाल भ्रमण वर्ष मनाउने तयारी गरेका बेला पर्यटक आगमन बृद्धिका लागी लुम्बिनीमा पर्यटक बढाउन भ्रमण वर्ष मनाउन लागिएको हो ।
भ्रमण बर्ष मनाउनका लागी प्रदेश सरकारले ४ करोड १९ लाख बजेट विनियोजन गरेको छ । भ्रमण वर्षका कार्यक्रममा मायादेवी प्रसूति मार्ग घोषणा, प्रसूति उत्सव र लुम्बिनी फूड फेस्टिबल राखिएका छन् । सुजाता खिर उत्सव, लुम्बिनी मायादेवी मन्दिर परिसरमा दैनिक दीप प्रज्वलन, मासिक फूलमून डे उत्सव, धार्मिक यात्रा, त्रिपिटक वाचन र लुम्बिनी पिस म्याराथन लगायतका कार्यक्रमको योजना समेत भ्रमण बर्षमा छन । तर भ्रमण बर्षको क्रार्यक्रममा बुद्धको गृह नगर र जिवनी सँग जोडिएका कपिलवस्तुका बुद्धस्थल बारे कमै चासो दिईएको कपिलवस्तुबासीको आरोप छ । यस अघि केन्द्र सरकारको कार्यक्रम र लुम्बिनी बिकास कोषले सधै छायामा पार्ने गरेको अनुभुती गरेका कपिलवस्तुबासी प्रदेश सरकारले समेत कपिलवस्तुलाई महत्व दिन नसकेको गुनासो गर्दै आएका छन । “अघिल्लो बर्षको तुलनामा कपिलवस्तुले महत्व पाए पनि भ्रमण बर्षमा कपिलवस्तुका बुद्धस्थललाई अझै प्राथमिकता दिन आवश्यक थियो । ” तौलिहवा उद्योग बाणिज्य संघका अध्यक्ष गयादिन कुर्मीले भने ।
भ्रमण बर्षमा कपिलवस्तुका बुद्धस्थललाई कम चासो दिने मात्रै नभई स्थानिय तह सँगको सहकार्य समेत फितलो देखिएको छ । आफुलाई धेरै अघि प्रदेशका पर्यटनमन्त्री आफैले भ्रमण बर्ष सफल पार्न सहकार्य गर्ने बताएको भए पनि पछिल्लो समय कुनै संबाद नभएको कपिलवस्तु नगरपालिकाका प्रमुख किरण सिंहले जानकारी दिए । “बुद्धको जिवनीको महत्वपुर्णस्थल कपिलवस्तुलाई पनि भ्रमण बर्षको कार्यक्रमले प्राथमिकतामा राख्न आवश्यक छ ।” नगर प्रमुख सिंहले भने ।
लुम्बिनी केन्द्रित गरेर भ्रमण वर्ष मनाईदै गर्दा भैरहवा हुदै कपिलवस्तु आउने पर्यटकले सास्ती खेप्नु पर्ने अवस्था रहेको छ । सडक निर्माणाधिन अवस्थामै रहे पनि सडक धुलाम्मे भएर पर्यटकले सास्ती पाउदाँ सोको व्यवस्थापनमा कसैको ध्यान जान सकेको छैन । त्यस्तै अवस्था बुद्धस्थल गोटिहवा पुग्ने सडकको समेत छ । राजा शुद्धोधनको राजधानी प्राचिन कपिलवस्तु (तिलौराकोट) वरिपरिका सडक समेत खाल्डा खुल्डीयुक्त र धुलाम्मे हुदै गएका छन । तर त्यस्ता सडकको स्तरोन्नती, व्यवस्थापन र बैकल्पिक मार्ग व्यवस्थाको लागी सरोकारवालाले ध्यान दिन सकेका छैनन् ।