खोज

चन्द्रौटा (कपिलवस्तु),  फागुन – मोहन अधिकारी एक कृषक हुन् । उनी एक दशकदेखि मौरी पालन गर्दै आएका छन् । उनले २०६७ सालमा १२ हजार लगानी गरेर पहिलो प्रयास गरे । उनले रहरै–रहमा मौरी पालन व्यवसाय सुरु गरेका थिए । केही समयपछि उनको प्रयास सफल हुने संकेत दियो ।
कपिलवस्तुको शिवराज नगरपालिका–५,चन्द्रौटा निवासी अधिकारी कम्प्युटर तथा मोबाइल पसल सँगसँगै मौरी पालन व्यवसायको प्रयास गरेका थिए । उनको दिनचर्या राम्रै चल्दै गयो । पसल सँगसँगै मौरी पालन गर्दा मनग्ये आम्दानी हुन सकेको थिएन । तर मौरी पालनले आफूलाई आनन्द समेत दिएको उनले सुनाए ।
चन्द्रौटा बजारमा राम्रै चलेको पसल केहि बर्षपछि पसल बन्द गरेर मौरी पालनसँगै २ बर्ष सम्म इन्टरनेट कम्पनी समेत सञ्चालन गरे । मौरी पालन व्यवसाय फस्टाउँदै गएको देखेपछि अहिले ६ बर्ष यता उनी पूरा समय मौरी पालनमा दिएको अधिकारी बताउँछन् ।

सामाजिक सञ्जाल युटूवको सहायताले मोरी पालनको ज्ञान हासिल गरे । यस्तै स्वदेशी तथा विदेशी मौरी पालक कृषकको भ्रमण गर्ने अवसर पाएको उनले बताए । मौरी पालन व्यावसायलाई प्रवर्द्धन गर्दै त्यसैमा पैशागत रुपमा फस्टाउँदै गयो । अधिकांश युवा वैदेशिक रोजगारीमा हुँकिएको बेला आफूले स्ट्रगल गरिरहेको जनाए । एक घारबाट सुरु गरेको मौरी पालन अहिले लोभ लाग्दो छ ।
सुरुवातमा कृषक अधिकारीले आफ्नो उपभोगको लागि मात्र उत्पादन गरेको भए पनि अहिले सयौं घार मह उत्पादन गरेर बजारमा समेत बेच्ने गरेको उनी बताउँछन् । “पहिलो १ घार ल्याएर सिक्दै गरेको मौरी राम्रो हँदै गयो ।“ उनले भने ः “त्यसबारे अनुसन्धान गर्दै उन्नत प्रजातिको मौरी पहिचान गरि गर्भधारण गर्ने प्रक्रिया बुझेँ अहिले सहज छ ।“
सरकारले वास्तविक किसान पहिचान गर्न नसक्दा अहोरात्र खटिने किसान पिडामा रहेको उनले सुनाए । कागजी किसान बनेर सरकारी अनुदान खाने नक्कली किसानको पहिचान नगरेसम्म उत्पादन नबढ्ने अधिकारीको भनाइ छ ।
भारतीय मौरी फर्म अवलोकन गर्दा भारतको कन्टेनसमा नेपालमा फ्लोरिङको व्यवस्थापन नहुँदा नेपालमा असहज भएको बताउँदै व्यवस्थापन गर्न सके यो व्यवसाय फस्टाउन सक्ने कृषक अधिकारीले जनाए । परम्परागत कृषि प्रणालीमा आधारित नभएर हाल आधुनिक तरिकाले व्यवसायमा लाग्नुपर्ने देखिन्छ ।
कम्तिमा एक किसानले १० देखि १५ विग्हा क्षेत्रफलमा उचित तरिकाले व्यावसाय गर्ने सरकारले अवधारणा नल्याएसम्म आत्मनिर्भर नहुने उनले बताए । जसले गर्दा कृषि विज्ञ पनि कृषकहरुको सम्पर्कमा रहने अधिकारी बताउँछन् । स्वादेशमा प्राकृति स्रोत रहेकोले रोजगारीका अवसरसँगै आयस्रोत मनग्ये आम्दानी गर्न सकिन्छ ।
सम्बन्धित पेशाबारे स्थानीय सरकारका कर्मचारी लगायत संघ संस्थाले प्रवर्द्धन, संरक्षणमा सहयोग नपुगेको समेत उनले गुनासो पोखे । यदि नेपालमा कृषि प्रविधि लगायतका सामग्री सरकारले उपलब्ध गराउन सके उत्पादन गरेको वस्तुबाट आफूले उपभोग गरेर ८० प्रतिशत निर्यात गर्न सक्ने अधिकारीले जिकिर गरे । मानव सभ्यतालागि मौरी पालन आवश्यक रहेको समेत उनले बताए ।