खोज

गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी देखि मात्र १२ किलोमिटर उत्तर पूर्व रहेको एशियाको दोस्रो ‘जटायुँ रेष्टुरेन्ट’ व्यवस्थित नहँुदा स्थानीयले सास्ती भोगेका छन् । जटायू रेष्टुरेन्ट सञ्चालन भएपछि त्यहाँ राखिएको सिनो खान कुकुर पल्कीएपछि गिद्दले भन्दा बढि कुकुरले सिनो खान थालेपछि स्थानीयहरू चिन्तित बनेका छन् ।
वि.सं. २०७५ साल असार २९ गते स्थापना भएको उक्त जटायुँ रेष्टुरेन्ट विश्वमा लोप हुन लागेको गिद्द संरक्षणको लागि खोलिएको रेष्टुरेन्ट हो । पुर्णरूपमा छेकावार गर्न नसकीएको कारण कुुकुर गएर सिनो खाने जसले गर्दा सिनो खान आएका गिद्दहरू समेत कुकुरले धपाउने गरेको कारण थप समस्या भएको पूर्व संयोजक बाबुराम मल्लको भनाइ छ । उनी भन्छन्–‘सिनो खान पल्केपछि कुुकर धपाउनै समस्या भएको छ ।’ पछिल्लो समयमा सिनो खान पल्केको कुकुरले गाउँमा पालिएका कुखुरा, अन्य पशु चौपायमा पनि झम्टीने, टोक्ने र मार्ने गरेको कारण स्थानिय आजित बनेको उनको भनाई छ । जसलाई व्यवस्थापनको लागि गाउँपालिकासँग छेकावार लगाउनको लागि आर्थिक सहयोग मागिएको मल्ल बताउँछन् ।
सञ्चालन समितिका सचिव सुर्य अधिकारीका अनुसार केही समय देखि निल गाईले समेत थप समस्यामा पारेका छन् । सिनो राखिएको स्थानमा आएर सिनो खान आएका गिद्दलाई समेत गाईले धपाउने गरेको कारण थप समस्या भएको उनको भनाई छ ।
सञ्चालक समितिका संयोजक डम्मर बहादुर क्षेत्रीका अनुसार वृद्ध उमेर भएका छाडा चौपाया उक्त स्थानमा लगेर राखिन्छ ।
गाउँघरमा कहिँकतै छाडा चौपाया वा घरपालुवा चौपाय मरे भने पनि सोही स्थानमा लगेर राखिन्छ । जसमा लोपोन्मुख गिद्द आउने गर्दछन् । विशेषगरी गिद्द संरक्षणको लागि गिद्दको आहारा जुटाउनको लागि ‘जटायुँ रेष्टुरेन्ट’ खोलिएको हो । रेष्टुरेन्ट सञ्चालनको लागि समिति समेत बनाइएको छ । सोही समितिले उक्त स्थानमा रेखदेख गर्नुको साथै मरेका चौपायहरू लगेर सोही स्थानमा राख्ने काम गर्दछ । प्रकृतिको कुचिकारकोरूपमा वातावरण स्वच्छ राख्नमा गिद्दको सबैभन्दा ठूलो भूमिका रहेको संरक्षण विद् भुपाल नेपाली बताउँछन् । उनका अनुसार दक्षिण एशियामा पहिलो पटक नवलपरासी जिल्लाको पिठौलीमा समुदायमा आधारित पहिलो जटायू रेष्टुुरेन्ट सञ्चालनमा ल्याइएको थियो । यस्तै वि. सं. २०६५ सालमा रूपन्देही जिल्लाको गैडहवा गाउँपालिकामा रहेको गैडहवा ताल नजिकै दक्षिण एशियामा दोस्रो समुदायमा आधारित जटायूँ रेष्टुरेन्ट सञ्चालनमा आएको हो ।
सञ्चालन समितिका संयोजक डम्मबर बहादुर क्षेत्रीका अनुसार पर्यटक आकर्षण गर्ने स्थानकोरूपमा समेत पहिचान बनाएको जटायू रेष्टुरेन्टको प्रसार प्रसारको अभावमा ओझेलमा परेको छ । केही बर्ष सम्म नपाल पक्षि संरक्षण संघ, पशु पंक्षी मन्त्रालयले केही व्यवस्थापन लगायतका स्थानीयहरूको क्षमता अभिवृद्धिमा कार्य गरेपनि हाल उक्त निकायले हात झिकेको कारण सञ्चालक समिति आफैले उक्त कार्य गर्नुपरेको संयोजक क्षेत्रीको भनाइ छ ।
छेवैमा रहेको तालको सौन्दर्यकरण गरी थप पर्यटक आकर्षण गर्न जटायू रेष्टुरेन्ट सञ्चालन समितिका पूर्व संयोजक तथा गैडहवा सामुदायिक वन उपभोक्ता समितिका पूर्व अध्यक्ष बाबुराम मल्लका अनुसार वि.सं.२०६५ साल देखि निरन्तर रूपमा रेष्टुरेन्ट सञ्चालनमा रहेको छ । केही आर्थिक अभावको कारण नियमित रूपमा सञ्चालनमा अफ्ठारो परे पनि स्थानीयहरूको सक्रियतामा रेष्टुरेन्ट निरन्तररूपमा सञ्चालनमा रहेको उनको भनाइ छ ।
यता, वि.सं.२०२० साल स्थानिय बलिराम यादवले मानवनिर्मित तालको रूपमा विकास गरेको गैडहवा तालको नजिकै रहेको जटायू रेष्टुरेन्टको विकासको लागि गाउँपालिकाले सक्दो सहयोग गर्ने गैडहवा गाउँपालिकाका अध्यक्ष बच्चु लाल केवट बताउँछन् । कुशलतापूर्वक छोटो समयमै दोहन गर्ने गिद्दले भुस्याहा कुकुर, स्याल, मुसा र झिँगाको संख्याममा हुने समेत न्यूनीकरण गर्ने गिद्द सम्बन्धी जानकार नेपाल पशुपंक्षी संरक्षण संघका परियोजना अधिकृत भुपाल नेपाली बताउँछन् ।
परिणामत मानिसमा रेबिज, प्लेग, हैजा, आँऊ र झाडापखालाको माहामारी तथा पशुचौपायामा हुने एन्थ्रेक्स, ब्रसेलोसिस् र क्षयरोग जस्ता रोगको महामारीबाट बच्नसमेत मद्दत पुग्ने नेपालीले बताए । पारिस्थितिकीय प्रणाली सन्तुलनमा गिद्दको भूमिका महŒवपूर्ण छ । गिद्द आफ्नो आहारा खोजीका लागि सयौं किलोमिटर क्षेत्रसम्म उड्ने गर्छ । गिद्दलाई प्रकृतिको कुचिकार भनिन्छ ।