खोज

नेपालीहरूको सवैभन्दा ठूलो पर्व बडादशैं बिदा भैसकेको छ । बडादशैंको विदाईसंगै नेपालीहरूको अर्को दोश्रो ठूलो पर्व दिपावली अर्थात तिहार घर आँगनमै आईपुगेको छ । चाडपर्वकै बेलामा हरेक बर्ष नेपाल भारत सिमावर्ती क्षेत्रबाट तस्करी रफ्तारमा बढ्ने गरेको छ । त्यसो त बर्षैभरी तस्करीका घटना सुन्नमा आईरहन्छ तर दशैं र तिहारको समयमा धेरै तस्करीका कुरा बाहिर आउने गरेको छ । सोमबारमात्रै भारतबाट अवैधरूपमा तस्करी गरेर नेपाल भित्राईएको ठूलो परिमाणको चिनी रूपन्देहीको भैरहवाको गोदामबाट बरामद भएको छ । अवैध रूपमा दुईवटा घरको गोदाम बहालमा लिएर भण्डारण गरिएको चारसय ७१ बोरा चिनी बरामद हुनु तस्करी मौलाउनुको एक उदाहरण हो । त्यसअघि बडादशैंको पूर्व सन्ध्यामा रूपन्देहीमा ६२ लाख बराबरको कपडा बरामद भएको छ । यति ठूलो मात्राको तस्करीको सामान नियन्त्रणमा यही असोज २० गते राती रूपन्देहीको बुटवल महानगरपालिका १५ बाट अवैधरूपमा भन्सार छली गरी ल्याइएको लत्ता–कपडा विशेष सुराकीको आधारमा पक्राउ गरिएको हो ।

इलाका प्रहरी कार्यालय बुटवल, इलाका प्रहरी कार्यालय रन्यौरा र प्रहरी चौकी बेलभरियाबाट खटिएको प्रहरी टोलीले विशेष सुराकीको आधारमा ट्रकसहित उक्त अवैध कपडा बरामद गरेको हो । यो त एक उदाहरणमात्र हो । तस्करीमा सेटिङ नमिलेको कारण यो सामान समातियो । यो भन्दा धेरै तस्करी दैनिकरूपमा हुने गर्दछ । तस्करीमा ठूलो सेटिङ हुँदै आएको कुरा छर्लङ्ग छ । गोरु तस्करी समेत अहिले बढेको छ । यो समस्या लामो समयदेखि देखिदै आएको छ । धेरै घटनाक्रमले रूपन्देहीमा पछिल्लोसमय तस्करी बढेको देखाएको छ । केही महिना अघिमात्र चामलको बिलमा चिनी तस्करी भएको घटना बाहिर आएको थियो । तस्करीको जालो कुन रूपमा बढिरहेको छ भन्ने कुराको यो उदाहरण हो । भन्सारको मिलेमतोमा यस प्रकारका तस्करीका कुरा धेरै दवाएरै राखिन्छन । तर जुन बाहिर आउँछन त्यसमा धेरै चाहिँ ‘बार्गेनिङ’ नमिल्दाको परिणाम हो भन्न सकिन्छ । मूख्य राजमार्ग भन्दा पनि हुलाकी मार्गबाट हुने यस प्रकारका तस्करी नियन्त्रणमा भने प्रहरी प्रशासन असफल जस्तै देखिन्छ । प्रहरी प्रशासनकै मिलेमतोमा अधिकांश तस्करीका घटना बाहिर आउँछन । सरकारले तस्करी नियन्त्रण गरी राजस्व बढाउने कुरा गरेपनि सरकारका निकायहरू नै तस्करीमा लिप्तछन् । अर्कोतर्फ तस्करीबाट आएको नजराना माथिसम्म पु¥याउनुपर्ने बाध्यताका कारण जिल्लामा आएका हाकिमहरू नचाहेर पनि तस्करीलाई मलजल गर्न बाध्य हुनुपरेको अवस्था छ । तस्करी नियन्त्रण नहुँदा राजस्व संकलनमा ठूलो असर परेको छ ।

तस्करीका यस प्रकारका घटना घट्दो होइन, झनै बढिरहेको छ । जसका कारण नेपालको अर्थतन्त्र नजानिँदो तरिकाले प्रभावित बनिरहेको छ । विना भन्सार हुने यस प्रकारका तस्करीले सरकारको बार्षिक करोडौं राजस्व गुमीरहेको छ । सवैतिर प्रहरी प्रशासनको निगरानी हुँदापनि तस्करी किन नियन्त्रण हुन सकिरहेको छैन ? प्रश्न उत्पन्न भएको छ । यो विषयमा यसअघि गरिएका धेरै अनुसन्धान तथा खोजले यसमा भन्सार, प्रहरी र प्रशासनकै मिलेमतो देखाउने गरेको छ । त्यसैले यस्ता गतिविधिमा संलग्नको जालो चिर्नका लागि पनि सरकारले कडाभन्दा कडा कारबाही गर्नु जरुरी छ । प्रहरी प्रशासनले चाडपर्वको बेलामा गर्ने तस्करी नियन्त्रणको काम औपचारिकमात्रै हो । ५० लाखको तस्करीको सामान पक्राउ हुँदा ५० करोडको माल तस्करी भैसकेको कुरालाई नजरअन्दाज गर्न सकिदैन् । भन्सारमा घरायसी प्रयोगका लागि दुई चारसयको सामान लिएर आउने उपभोक्तालाई सास्ती दिएर रातीमा चोरबाटोबाट लाखौंको सामान पास गराउने काम भैरहेको छ । दिउँसोमा हुने भन्सार जाँच केवल देखावटी मात्र हो भन्दा अत्युक्ति हुँदैन । तस्करी सिमावर्ती क्षेत्रको परम्परा बनिसकेको छ । अवको दिनमा तस्करी नियन्त्रण गरि सरकारको राजस्व बढाउने काममा जिल्लास्थित प्रशासन र सुरक्षा निकायको गंभीर ध्यानाकर्षण हुनु जरुरी छ ।