खोज

चन्द्रौटा(कपिलवस्तु), ५ साउन । अन्नको भण्डार भनेर चिनिने जिल्ला हो, कपिलवस्तु । जहाँ यतिबेला करिब ७० प्रतिशत रोपाई सकिएको छ । तर मल विनाको रोपाई भएको भन्दापनि फरक नपर्ला । हरेक खेतिपातीको सिजनमा किसानलाई चिन्ता हुने गर्दछ, त केवल सिंचाई र मलको ।  “अकाशे सिंचाईको भरमा सुरु भएको खेतिपाती मल बिना नै सकिन्छ” विजयनगर गाउँपालिकाका कृषक कृष्णबहादुर थारु भन्छन् ।

सिंचाईको उचित व्यवस्थापन नहुदा अधिकांश किसानहरू पम्पसेट कै भरमा धान रोप्ने गरेका छन् । खेतिपातीको सिजनमा पर्याप्त रूपमा अकाशे पानीसमेत नपर्दा असार सकि सक्दा रोपाई सकिएको छैन् । पर्याप्त बर्षा नहुँदा उनीहरू पम्पसेट कै भरमा सिंचाई गरेर धान रोप्न बाध्य भएको किसान संघ कपिलवस्तुका अध्यक्ष अनुप कुमार चौधरी बताए । उनले भने ः “यहाँ नहर कुलो, सेलो टियुवेल, खोलानाला र पोखरी लगायतबाट पानी तानेर सिँचाई गर्ने गरिएको छ । समयमा पानी नपर्दा रोपाईका लागि कृषकहरूले पम्पसेट कै सहारा लिनुपर्ने बाध्यता रहेको छ ।”

कृषि ज्ञान केन्द्र कपिलवस्तुका प्रमुख डा. रविन्द्रनाथ चौबेले पानी नपरेकै कारण असार सकि सक्दासमेत मुस्किलले जिल्लामा ७० प्रतिशत रोपाई सकिएको बताए । यतिबेला स्थानिय कृषकहरूले धान रोप्नका लागि पोखरी कुलो लगायत नहरबाट पम्पसेटले खेतमा सिंचाई गरेर धान रोप्ने गरको उनले जनाए । बिउ बिजन, मलखाद नपाउँदा मर्कामा परेका कृषकहरूलाई प्रकृतिले समेत साथ नदिँदा उनीहरू समस्यामा परेको उनको भनाई छ । जिल्लामा ६ हजार ९ सय ३३ मेट्रिक टन युरिया, २ हजार ९ सय ४४ मेट्रिक टन डिएपी र २०२ मेट्रिक टन पोटास असारसम्म बिक्री भएको चौबेले जनाए ।

शिवराज नगरपालिका वडा नम्बर–११ मरजादपुरका कृषक आनन्द यादवले पानी नपरेकोले पोखरीबाट पम्पसेटले पानी तानेर धान राप्ने गरेको बताए । ‘पानी परेको छैन, बल्लतल्ल बीउ राखेको थिए, पम्पसेटले सिँचाई गरी धान राप्ने गरेको छु’ ः उनले भने । मजदुरको ज्यालासमेत बढेको र त्यसैमा झन पम्पसेटले सिंचाई गर्नुपर्दा धान खेतीमा धेरै लागत बढको उनले बताए । समयमै बर्षा भएन भने धान मात्र होईन अन्य बाली लगाउन समेत पम्पसेट कै साहारा लिन् पर्ने यादवले बताए ।

शुद्धोधन गाउँपालिकाको लवनीका किसान विश्वम्भर कुर्मीले आफुले पम्पसेटले नै सिंचाई गरी बल्लतल्ल धान रोपेको बताए । ‘पानी परको छैन, धान खेतीका लागि अहिले पम्पसेट कै साहारा छ’ । कुर्मीले थपे– ‘महंगो डिजलले पम्पसेट चलाउनु पर्छ, धान खेतीको लागतसमेत धेरै बढेको छ’ उनले भने । पोखरीबाट सयम मिटर बढी सेक्सनपाईप जोडर पम्पसेटले पानी तानेर खेतमा पानी ल्याएको उनले बताए । सरकारले कृषि क्रान्तिको नारा मात्र लिएर कृषकहरूलाई झुक्काउने गरेकोभन्दै सिँचाई नहँुदा कृषकहरू मारमा परेको उनले बताए ।

अहिले गाँउगाउँमा कृषकहरूले खेतमा पम्पसेटले सिंचाई गरिरहेको दुश्य समान्य जस्तै बनेको देखिन्छ । महारजगञ्ज नगरपालिका कृषक नरसिंह कोहारले भने– “ऋण गर्जो गरेर खेती गर्छौं तर समयमा पानी नपर्दा लगानीमात्र नभई श्रमपनि खेर जाने गरेको छ ।” सरकारले सिँचाईमैत्री निति ल्याएर गाउँगाउँमा कृषि गर्न खोज्ने कृषकहरूलाई सहयोग गर्नुपर्नेे कृषकको भनाई छ ।
यता कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड बहादुरगञ्ज शाखा प्रबन्धक तारा प्रसाद खनालले सम्बन्धित जिल्लाको कृषि ज्ञान केन्द्रमा जाने गरेको बताउँदै पालिकामा खेतियोग्य जमिन क्षेत्रफलको आधारमा दर्ता भएका सहकारीलाई कृषकको माग अनुसार पालिकाको कृषि शाखाले पठाएको तथ्यांकमा कृषि सामाग्री कम्पनीले मल पठाउने गरेको उनको भनाई छ । उनका अनुसार यो बर्खाको सिजनमा २ सय मेट्रिक ट्रन परेको छ । यतिबेला शिवराज, कृष्णनगर, बुद्घभूमि, विजयनगर लगायतको पालिकामा मात्रै १० हजारदेखि १२ हजार मेट्रिक ट्रन आवश्यकता रहेको प्रबन्धक खनालको भनाइ छ ।

कृषि ज्ञान केन्द्रका अनुसार समयमा बर्षा नहँुदा अहिले कषकहरू पम्पसेटले सिंचाई गरेर बलजफ्ती खेती गरिरहेका छन् । खेतीयोग्य जमिनको २० प्रतिशतमात्र सिंचाई सुविधा पुगको छ । बाह्रै मासे खेती हुने क्षेत्रफल भने केवल ६ प्रतिशत मात्र रहेको छ । सिंचाईको सुविधा नहँुदा कृषक मारमा पर्ने गरेका छन् । जिल्लामा ८३ हजार हेक्टर खेतीयोग्य जमिन भएपनि ८१ हजार ५७६ हेक्टरमा खेती हुँदै आएको छ ।
जसमध्ये ७१ हजार ५ सय हेक्टरमा धान खेती गर्ने गरिएको कृषि ज्ञान केन्द्रले जनाएको छ । जिल्लाभर बर्खा सिजनको लागि मात्र ७७ हजार मेट्रिक ट्रन युरिया, ३६ हजार मेट्रिक ट्रन डिएपी र १४ हजार मेट्रिक ट्रन पोटास लगायतको रासायिनक मलको आवश्यकता रहेको छ । खेतियोग्य जमिनको आधारमा धान, मकै लगायत अन्न बालीका लागि ६० प्रतिशतमात्रै अनुदान मलको आपूर्ति भएपनि जिल्लाका किसानहरूलाई मलको समस्या समाधान गर्ने ज्ञान केन्द्र कपिलवस्तुले जनाएको छ ।