ट्रेंडिंग:

>> कालीकोटमा जिप दुर्घटना हुँदा ८ जनाको मृत्यु >> माइतीघर मण्डलामा कांग्रेस सांसद बजगाईँले गरे महँगो हवाइ भाडाको विरोध >> लामिछानेलाई थप १३ दिन हिरासतमा राख्न अदालतको अनुमति >> नेप्सेमा ६२ अंकको वृद्धि, ९ अर्बको कारोबार >> जिउँदो रहेसम्म रास्वपाको सभापति रवि लामिछानेनै हो- डिपी अर्याल >> अस्ट्रेलियाविरुद्ध पाकिस्तानको ऐतिहासिक जित, २२ बर्षपछि जित्यो सिरिज >> चीन र अमेरिकाको राजदुत नियुक्त >> कोशीका पुर्वमन्त्री अधिकारीलाई काठमाडौँ ल्याइदै >> सर्वोच्चको न्यायाधीशमा निरौला र पाण्डेयको नियुक्ति >> करिब एक सय किलोग्राम गाँजासहित एक जना पक्राउ >> लामिछाने पक्राउ पर्दैमा रास्वपाले अनावश्यक होहल्ला गर्न आवश्यक छैन- देउवा >> तिलिचो तालको आधार शिविरमा पुग्यो राष्ट्रिय ग्रिडको बिजुली >> छठपर्व सकिएसँगै मधेसमा दिदीवहिनीको प्रेमको प्रतिक सामा चकेवा पर्वको रौनक >> लुम्बिनीको कार्यवाहक मुख्यमन्त्रीको जिम्मेवारी मन्त्री ढकाललाई >> मानव तस्करीको आरोप लागेका एमाले नेता अधिकारी पक्राउ >> सबै ‘स्विङ स्टेट’ जितेर ट्रम्पले बनाए इतिहास >> भारतविरुद्धको टेस्ट सिरिजका लागि अस्ट्रेलियन टिमको घोषणा >> सुनचाँदीको मुल्य घट्यो, तोलाको कति पुग्यो ? >> माओवादी केन्द्रको पदाधिकारी बैठक बस्दै >> ट्रम्पको पुनरागमनले बढ्यो चीनको चुनौती >> इन्टर मियामी एटलान्टासँग स्तब्ध, एमएलएस कपबाट बाहिरियो >> पोखरा विश्वविद्यालयको उपकुलपतिका लागि दरखास्त आह्वान >> महागुरु फाल्गुनन्दको १४०औँ जन्मजयन्ती मनाइदै >> रवि लामिछानेलाई म्याद थपका लागि आज अदालत लगिदै >> पूर्ण बहादुरको सारङ्गीले बनायो नयाँ किर्तिमान एकै दिन पायो ४६५ भन्दा बढी शो >> सरकारः उपनिर्वाचन भयरहित बनाऊ >> तिललाई पहाड बनाउने काम नगरौं >> शैक्षिक प्रणालीमा परिवर्तन भएन: मन्त्री तिमिल्सिना >> बन्ला त बुटवलमा फर्निचर ग्राम ? >> कक्षा ११ र १२ अनुत्तीर्ण १४ लाख विद्यार्थीले मौका परीक्षा दिन पाउने >> ‘खर्ब बढी लगानीमा उद्योगीप्रति सरकारको वेवास्ता’ >> यू-१९ महिला टी-२० विश्वकप छनौटमा नेपाल र थाइल्याण्ड खेल्दै >> पहाडी भूभागमा वर्षा, उच्च पहाडी तथा हिमाली भूभागमा हिमपातको सम्भावना >> तराईको प्रचण्ड गर्मीमा स्याउ खेती >> एमालेको सचिवालय बैठकले के के निर्णय गर्यो ? >> क्यालिफोर्नियामा नगर सदस्यमा भट्टराई निर्वाचितः गृहनगर तिलोत्तमामा खुशियाली >> रोटरी क्लव अफ बुटवल चौतारीको रक्तदानमा ६६ युनिट रगत संकलन >> नौलो बहुउद्देश्यीय सहकारीको साधारणसभा >> सहकारी वा मानव तस्करीमा संलग्न प्रकरण होस् सबै कानुनी दायरामा आउनुपर्छ- महामन्त्री थापा >> नेपाल युएईसँग पराजित >> गैडहवाको सूर्यपुरामा भव्यताका साथ मनाइयो छठ >> पुरुष यू-१९ एसिया कपको खेल तालिका सार्वजनिक, नेपाल समुह बी मा >> गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल : १७१ यात्रु ल्याएको जजिराले १६८ जना लिएर उड्यो >> गौतम बुद्ध विमानस्थल आइपुग्यो जजिराको विमान >> एमाले केन्द्रीय सल्लाहकार पोखरेलको निधन >> समयः एक अमूल्य सम्पत्ति >> ८७ जनामा डेङ्गुको सङ्क्रमण >> वडामै भत्ता पाउँदा लाभग्राहीलाई सहजता र सुबिधा >> कोलनगरमा बर्मी भिक्षुको चासो >> कलाका त्रिवेणी बेन

बिकृतितर्फ उन्मुख हाम्रा सामाजिक संस्कार

२३ माघ २०८०, मंगलवार
२३ माघ २०८०, मंगलवार

हाम्रा केही सामाजिक, सांस्कृतिक संस्कार र चाडपर्वका आफ्नै खाले मान्यता रहेका छन् । मानिस जन्मेपछि मृत्युपर्यन्त अनेक संस्कार गरिन्छ । जस्तो ६ दिनमा छैटी, ११ दिनमा न्वारन (नामाकरण), ६ महिनामा भात खुवाई (अन्न प्रासन), आठ वर्षमा छोरा भए ब्रतबन्ध छोरी भए कतै कतै गुन्युचोली दिने भन्ने चलन, त्यसपछी विवाह , त्यसपछि मृत्यु संस्कार, त्यसपछि पितृ संम्झने पितृ श्राद्ध । यिनै हुन नेपाली समाजमा गरिने संस्कार । त्यसपछिका हाम्रा परम्परागत चाडपर्व । आजकल यि संस्कारहरू र चाडपर्वहरू निकै खर्चालु र भड्किला हुँदै गईरहेका छन् । सबैभन्दा बढी बिहे । धन हुनेको देखासिकी मध्यमवर्ग र निम्न वर्गका मानिसले गर्न खोज्दा कयौ परिवार ऋृणको भारी बोक्न बाध्य हुन्छन् भने अर्कोतर्फ सानातिना जागिरे कर्मचारीहरू पनि भ्रष्टाचारी बन्दै गएका छन् । उसले त्यती कमायो, बिहे ब्रतबन्धमा यति खर्च गर्यो, मैलेपनि सुहाउँदो गर्नैपर्यो भन्ने सोचाई राख्छन् र खर्च गर्छन् । त्यसको परिपूर्ति गर्न अबैध तरिकाले पैसा कमाउन थाल्छन् । भ्रष्टाचार गरेर आएको पैसाले जीबनस्तर माथि उकासिदै जाने नै भयो र उकासी रहेका छन् । नत्र सामान्य जागिर गर्नेले महिना चलाउन गाह्रो हुन्छ । संस्कार निभाउने सिलसिलामा तामझाम गर्न नसक्नेलाई समाजले पनि हेयदृष्टीले हेर्छन् र भन्छन्– यो नामर्द हो, पैसा कमाउन सकेन । यत्रो बर्ष जागिर गरेर एउटा घर बनाउन सकेको छैन, छोरा छोरीको विहे कसरी गर्छ र भन्छन् । खिसिट्युरी गर्दछन् । यसरी हाम्रो समाजले नै मानिसलाई भ्रष्टाचारी बनाइरहेको छ । यो रोक्न त मानिस स्वयंले आफुलाई नियन्त्रण गर्नुपर्छ र सरकारले कडाईका साथ कानुन पालना गराउनुपर्छ । नत्र भ्रष्टाचार रोक्नेकुरा उही नेपाली उखान “काग कराउँदै जान्छ पीना सुक्दै जान्छ “भनेजस्तै हुन्छ । अब हेरौ न, बच्चा पेटमा आएदेखिबाट खर्च गर्ने बाटा सोझिन्छन् । त्यो पनि आयातित संस्कार । पहिला पहिला हाम्रो देशमा यस्तो चलन थिएन । बच्चा पेटमा हुँदा बेबी सावर रे ।

बच्चा जन्मेपछि नामाकरण न्वारान हुने नै भयो । यसमा पनि होटलमा सानोतिनो भोज, त्यसपछि छेवर, पास्नी, अनि गुनियो चोलो वा ब्रतबन्ध यो संस्कारमा पनि भोज भतेर र होटलमा पार्टी चल्न थालेको छ नै । त्यसपछि बिहेको कार्यक्रम आउँछ । बिहेमा पनि तीन चार दिन बिहे चल्छ । मगनी वा जनै सुपारीमा सानो तिनो बिहे हुन्छ । अर्को नेपालमा नगरिने आयातित् संस्कार हल्दी, मेहन्दी । यसमा पनि पार्टी नै हुन्छ । हल्दीमा पहेला कपडा, मेहन्दीमा हरिया परिया त्यही अनुसार चुरा पोते गरगहना । बिहे त हुँदै भयो सकेसम्म, सुन, हीराका गरगहना र महंगा साडी लेहंगा आदि इत्यादि दुलहीलाई लैजानै पर्ने, घर परिवारका सदस्यलाई उपहार, सम्धी सम्धेनी भेट त्यो पनि स्तर अनुसार हुने गर्छन् ।

सकेसम्मको गर्न मिल्ने र गर्नसक्ने सबै तामझाम हुने गर्छ । बिहेपछि बिहेको पार्टी । आजकल जन्तीबाख्रो खाने चलन लगभग हराइसक्यो । बिहे गरी दुलही लिएर घर आउँदा बाटोमा खसी काटेर ताउलामा भात पकाएर, सालको टपरीमा तातो पिरो मासुको झोलसंग भात सरप सरप खान्थे । भोलीपल्ट घरमा पनि जन्ती गएकालाई त्यस्तै भोज हुन्थ्यो । अब त्यो चलन रहेन र भोजगर्ने चलन पार्टी प्यालेस पुग्यो । बाफ रे सामान्य आय भएको मानिसले कसरी थाम्न सक्छ र यत्रो खर्च ? आखिर जुटाउने केटा र केटी नै हो । यत्रो खर्च थाम्न र घर गृहस्थी पनि नबिग्रन उ यात उद्योगी, ठूला ब्यापारी, दुई नम्बरी धन्दा गर्ने, भ्रष्टाचारी, जग्गा दलाल वा जापान कोरिया वा अन्यठाउँमा जागिर गरेर ल्याएको पैसाले मात्र त्यति खर्च थाम्न सक्ला । नत्र सक्ने कुरा आउँदैन । त्यति तामझामसंग बिहे गर्नेहरूको पनि दाम्पत्य जीवन सफल भए त ठिकै भयो तर आजकलको जेनरेसनमा दुईजनामा सानोतिनो मतभेद हुनेबित्तिकै छोडपत्र दिने चलन पनि बढेर गएको छ । जो हामीले देखेकै छौ । तराई बासीमा दहेज प्रथाले गाँजेको छ । भनेजति दाईजो नपाए दुलही जलाएर मार्ने, पिटेर मार्ने सम्मका घटना हुन्छन् ।

अर्को कुरा हरेक वर्ष आउने जन्मदिनको । हाम्रो परम्परागत चलन अष्टचिरञ्जीवी, अष्टमातृकाको पूजा गर्ने र उसको नाममा तेल बत्ति पालामा बाली दिने चलन हो । तर आजकल विदेशतिरबाट आएको छ केकमाथि मोमबत्ति बाल्ने अनि हैप्पी बर्थडे टु यु भनेर बलेका मोमबत्ति फुकेर निभाउने गरिन्छ । हाम्रो संस्कार अँध्यारोबाट उज्यालोतिर जाने हो भन्ने छ । बत्ति निभाउने एकवर्ष उमेर घट्यो भन्ने गर्छन् । यसबारे धेरै थाहा छैन । त्यसपछि क्रिसमस, भेलेनटाईन डे, अग्रेजी नयाँ वर्ष, के के हो के के सबै विदेशको सिको । नेपाली नयाँ वर्ष र चाडको वास्ता त्यति छैन सबै बिदेशको नक्कल ।
फेरी बिहेकै कुरा गरौ । मागी बिवाह र प्रेम बिबाह पनि फरक छ । मागी बिवाह केटाकेटीको बिवाह मात्र होईन, दुबै परिवारको पनि बिहे हुन्छ । छोडपत्र दिने अवस्था आएमा दुवैतर्फका अभिभावकले सम्झाउने बुझाउने गरेर सकभर मिलाउने प्रयास गर्छन् । लोकले के भन्ला, हाम्रो इज्जत के होला, अरू दाइलाई दिदी बैनीको बिहेलाई असर पर्ला भन्ने डर पनि रहन्छ । तर, भागी बिवाहमा त्यो सम्भावना कम रहन्छ । लभ गरेर बिहे गर्न बेर कि छाड्न बेर जस्तो हुन्छ । त्यसैले बिहे खर्चदेखि अन्य तामझाम कम गरेर पैसा बचत गरि राखिदिएमा केटा वा केटी दुबैलाई जीवन यापनमा सहज हुन्छ । चेतना पलाओस् सबैमा ।

 

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?