खोज

बारीभरी मकै छन । तर, बजार लैजान संभव छैन । सिद्धारामा उत्पादन भएका हिउ“दे मकै बिक्री नहु“दा किसान मर्कामा परेका छन । भदौमा रोपेको मकै पुसमा पाकिसकेको छ । तर, बजार अभावमा मकै बारीमै थन्किएका छन । हिउ“दे मकैको घुघा वर्षेको भन्दा कम छैन । जंगल भित्रको पातलो बस्ती छ । बजार पु¥याउन एक दिन समय लाग्छ । घर पल्तिर मोटरबाटो छ । तर, यात्रुवाहक गाडी दैनिक चल्दैनन् । यात्रु नपाइने भन्दै बस र जिप चल्दैनन् ।
पाकुरीका कमानसिंह सारुले सात रोपनी बारीमा मकै उत्पादन गरेका छन । बिक्री भए आम्दानी हुन्थ्यो, बजार टाढा भएकाले लैजान सकिंदैन । ग्राहक पनि घरमा आउ“दैनन, उनले भने । दाङ र कपिलवस्तुस“ग सीमाना जोडिएको सिद्धाराका बस्तीबाट बजार सहज पहु“च छैन । उनका अनुसार पाकुरीमा २०, सिस्नेमा सात, लामिदमार र ढाडखोलाका ३५ घरले हिउ“दे मकै खेती गर्छन । चन्द्रौटा बजारमा पु¥याए घुघाको १५ रूपैया“सम्म पर्छ । तर, एक दिन पुरै लाग्छ ।
बेमौसमी मकै उत्पादन गरेपनि बिक्री नहु“दा गाउ“मा आम्दानी भित्रिन सकेको छैन । दस वर्ष देखि यी गाउ“मा हिउ“दे मकै खेती हु“दै आएका छ । मकै जोगाउन पनि कम्ति दुःख छैन । घुघा लाग्दै गरेको मकै ब“देलले खाइदिएर सखाप परिदिन्छ । त्यसबाट जोगाउन बारीमै बस्नुपर्छ ।
मकैको घुघा लाग्नुभन्दा अघि नै बारीमा अग्लो टउवा (खाट) बनाउ“छौं, विस्तार बनाएर चौकीदार बस्नुपर्छ । भोक र प्यास मेटाउन खानेकुरा र पानी साथमै राख्छौं, उनले भने । ब“देल आउ“दा थाल, टीन र ताउला ठटाउने गरेर मकै जोगाउने उनले बताए । चौकीदार नबस्ने हो भने मकै सखाप नै पार्छ । ‘मोटरबाटो भएपनि गाडी चल्दैनन्,’ उनले भने, ‘गाउ“मा उत्पादित बस्नु बजारसम्म पु¥याउन कठिन छ । उर्वरभूमि भएकाले अन्न, मसलाबाली र तरकारी खेती राम्रो हुन्छ । यात्रु नपाइने भएको भन्दै बस र जिप आउन मानेनन् ।’
हाइब्रिड जातको मकै राम्रो फलेको छ । घँुघा पनि ठूलै छन् । वर्षेभन्दा हिउ“दे मकै राम्रो फल्छ । वर्षेमा मकैमा पोके देखा पर्छ । घुघा थोत्रा हुन्छन । तर, हिउ“दे मकैको घुघा सबै एकनासले फलेको हुन्छ, उनले भने ।
बेमौसमी उत्पादन चिज नै हुन्छ । इष्टमित्र, नातेदार र घरमा आएका पाहुनालाई उपहार स्वरूप मकै दिन्छौ, पाकुरीकै सनबहादुर रोकाले भने, बिक्री भए पैसा पर्ने थियो । नभएपनि इष्ट राख्नलाई दिन्छौ । मकै भित्र बोडी पनि फलेका छन् । चिसो ठाउ“ र मोलिलो माटो भएकाले उब्जनी राम्रो हुने उनले बताए । मोटरबाटो भएपनि छरिएर रहेको बस्तीसम्म पुग्न लामो दूरी छ । जंगल छिचोलेर हि“डनुपर्दा यात्रु कम पाइने भन्दै सवारीसाधन नचलेको गाउ“लेको गुनासो छ । उनका अनुसार गाडी चढन एक घण्टा पैदल हिँडनुपर्छ । मकै बिक्री हुने भए पनि बजार पहु“च छैन । आधा बारीमा मात्रै मकै खेती गर्छौं । ब“देलले हैरानी परेकाले बारम्बार प्रहरीलाई धपाइदिन आग्रह गरेपनि वास्ता नगरेको उनले बताए । चुनावमा भोट माग्न आउने नेतालाई हरेक पटक भन्यौं । हुन्छ भन्छन । तर, केही चासो दिएनन, उनले भने ।
प्रहरीले ब“देल मार्न पाइँदैन भन्छन । तर, गाउ“लेको खेती सखाप पारिदिएर उठिबास नै लागेको पाकुरीकै दानबहादुर सारुले बताए ।