खोज

वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन नगरि असार अन्तिम हप्ता सडकको ट्रयाक खोलियो । अहिले लगातारको वर्षाका कारण रम्भा गाउँपालिका–१, हुँगीका २८ घर जोखिममा परेका छन् । सिगों बस्ती नै बिनास हुने अवस्थामा पुगेको छ । यतिखेर गाउँमा खानेपानीको अभाव छ । रोपेको खेतमा माटो पसेको छ । गाउँपालिकाले बजेट सिध्याउने योजनामा असारको वर्षामा डोजर प्रयोग गरेर सडक निर्माण गरेपछि सिङ्गो सात नम्बर गाउँका बासिन्दा रातभर जाग्राम बस्न बाध्य छन् । रम्भा गाउँपालिकाको वडा नं.–१, हुँगी र वडा नं.–२ फोक्सिङ्गकोट जोड्ने ‘सेतीपोखरी–ठूलोथुम्के–फोक्सिङ्गकोट’ मोटरबाटो खनियो । बाटो खनेको स्थान जंगलबाट साउन १८ गते राती पहिरो खस्यो । पुनः साउन २० गते लेदो माटो सहितको भेल रुखहरू सहित गाउँमा पसेपछि २८ घर जोखिममा परेका हुन् । रम्भा गाउँपालिका–१, को सुवेदी टोलका शिवप्रसाद सुवेदीले प्राविधिकको सल्लाह विना जंगलको बीचबाट बाटो खनेपछि जंगलको तल्लो भागमा रहेको बस्ति जोखिममा परेको बताए । उनी भन्छन्, ‘जतामन लाग्यो उतैबाट बाटो खने । खेती गरेर खाने जमीन पनि पुर्न थाल्यो । रातभर जाग्राम बस्न बाध्य छौं । कहिले नजानेको विकास पानी परेपछि सुरु भएको थियो ।’ गाउँपालिकाले असार २२ गतेसम्म खनेको जंगलको बाटोका कारण आफूहरू जोखिमपूर्ण अवस्थामा रहेको उनले बताए । साउन २० गते ठूलो भल र माटो रुखहरू सहित गाउँपसेपछि जिल्ला सुरक्षा समितिको टोलीले स्थलगत अध्ययन समेत गरेको सुवेदीले बताए । गाउँमा पहिरो पसेपछि सुरक्षा समितिको निर्णयानुसार डोजर ल्याएर केही भल जाने बाटो बनाईएको रम्भा गाउँपालिका–१ का वडा सचिव रामकृष्ण सुवेदीले बताए । ‘गाउँमाथि जथाभावी डोजर चल्यो । रातभर दिनभर पानी पर्छ कतै घरमाथी पहिरो आएर पुरीने हो भन्ने डर छ । यस्तो होला भन्ने जानकारी पाएको भए सडक निर्माण गर्न दिने थिएनौं । बस्ती पुरीने गरी गरीएको बिकासले कुनै अर्थ नराख्ने सुवेदीको भनाई छ ।
अहिले त्यसको असर तलसम्म परेको छ । सबैसँग सल्लाह गरेर इष्टिमेट गरेर बाटो खनेको भए हुन्थ्यो,’ उनले भने, ‘जोखिम भएका कारण घरका कतिपय सामग्रीहरू अन्यत्र सारिएको छ । केहीले गोठ खाली गरेका छन् ।’ स्थानीय बिष्णु पछाई भन्छिन्, ‘साग रोप्ने ठाउँ समेत छैन । खानेपानी योजना समेत अलपत्र पर्न थाल्यो । हामीलाई कसरी सुरक्षित हुने भन्ने चिन्ता छ ।’
उनले स्थानीयको सल्लाह विनै गाउँपालिकामा बचेंको रकम सक्न जथाभावी डोजर प्रयोग गर्दा गाउँ जोखिममा परेको बताइन् ।
गाउँपालिकाले बिकासको नाममा बस्ती नै उठ्ने गरी बिनास गरेको उनले बताइन् । आफ्नो भनेको यहीँ नै हो यो ठाउँ छोडेर कहाँ जाने पनि ठाउँ हुनु प¥यो गरेर खाने ठाउँ पनि उजाड बन्यो । उनले बाढी पसेको बारी देखाउँदै गुनासो पोखिन् ।
सेतीपोखरी–ठूलोथुम्के–फोक्सिङ्गकोट मोटरबाटो उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष लक्ष्मणबहादुर पछाईले गाउँपालिकाको निर्देशन अनुसार आफूले प्राविधिक राखेरै मोटरबाटो निर्माण गरेको बताए । ‘पहिला सात लाख ५० हजार रूपैयाँ रकमबाट प्राविधिक इष्टिमेट अनुसार नै मोटरबाटो बनाएका हौं । पछि गाउँपालिकाको सात लाख थप रकममा गाउँको तीन लाख थप रकमबाट थप बाटो निर्माण ग¥र्यौं,’ पछाईले भने, ‘गाउँ जोखिममा भएको मोटरबाटोकै कारण हो । बिचमा ढुंगा भेटिएर एकदुई स्थानमा प्राविधिकले भनेभन्दा अन्यत्र खनेका छौं,’ उनले भने ।
रम्भा गाउँपालिकाका अध्यक्ष बिष्णुप्रसाद भण्डारीले प्राविधिक इञ्जिनियर पठाएर हुँगी र फोक्सिङ्गकोटको भेलाबाटै निर्णय भएर बाटो खनिएको बताए । उनले गाउँपालिकाले विनियोजन गरिएको पहिलेको बजेटबाट दुई वडा जोड्ने मोटरबाटोको ट्राक खुल्न नसकिएपछि म्याचिङ्ग फण्डको रकम समेत खर्च गरिएको बताए ।
अध्यक्ष भण्डारी भन्छन्, ‘प्राकृतिक प्रकोपका कारण २८ घर जोखिममा भएको स्वीकार गरे । खेतबारी समेत असुरक्षित भए । हामी अल्पकालीन र दीर्घकालीन योजना सहित व्यवस्थापनमा अगाडि बढेका छौं ।’ उनले अवस्थालाई ध्यानमा राखि गाउँमाथि खनिएको मोटरबाटो विषयमा सोच्न सकिने बताए ।
मोटरबाटो निर्माण उपभोक्ता समितिका कोषाध्यक्ष अर्जुनबहादुर पछाईले आफूलाई मोटरबाटो खनिएको विषयमा जानकारी नभएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘मेरो खरबारीबाट बाटो खन्न थालेपछि मैले रोकेको हो । स्थानीय बासिन्दालाई भएको छोरो मारी पूर्णीमा व्रत जस्तै भएको कोषाध्यक्ष स्विकार गर्दछन् । सिङ्गो गाउँलाई अन्यत्रै सार्नुपर्ने अवस्था असारमा खनिएको मोटरबाटोकै कारण आएको हो । रम्भा गाउँपालिका वडा नं. १ का रामकृष्ण, तारानाथ, सरोज, दामोदर र जनार्दन सुवेदीको घर जोखिममा परेको हो । यस्तै प्रेमबहादुर, नेत्रबहादुर, डम्बरबहादुर, रामबहादुर, सन्तबहादुर, रामचन्द्र, भरत, अर्जुन, जय, तोल, ओम, कृष्ण, कुल, यम, निर, धन र लक्ष्मण बहादुर पछाईको घरको दुवै तर्फ पहिरो खसेका कारण जोखिममा छ । लिलाम्बर र सुनिता विक, रञ्जु कामी, इमानसिंह जर्घा, मोतिलाल न्यौपाने, कला कार्कीको घर समेत जोखिममा परेको रम्भा वडा नं. को कार्यालयले जनाएको छ ।