खोज

पाल्पा निस्दी गाउँपालिकाको मित्याल आपm्नो जन्म घर बताउने वमबहादुर सुनारी नवलपुरको अरुणखोलामा बसोबास गरेको तिस वर्ष भन्दा बढि नै भयो । उनीसँगै पहाडको थात थलो सबै छाडेर आएका उनका आफन्त नवलपुरको भिउरानमा बसोबास गरिरहेका छन् । पाल्पा जिल्लाको कणाली भनेर चिनिने निस्दी गाउँपालिकाको मित्याल, ज्यामिरे, अर्चले जस्ता गाउँ बस्तीबाट भावी सन्ततीको रोजगारीको अवसरसगैं शिक्षा र स्वास्थ्यको सहज पहुँच खोज्दै तराई झरेको उनीहरु बताउँछन् ।

मुलुकमा सशस्त्र दन्द्धको क्रम बढ्दै गएपछि सुरक्षाको खोजीसँगैं स्वस्थ्य शिक्षा र रोजगारीको लागि बाबु बाजेले जोडेको सम्पती गाउँका लागि न्युनतम मुल्यमा बिक्री गरेका थिए । सर्दी गाउँमा अर्कोको जमिन कमाउन आएका बसन्त सोती भन्दछन्, अहिले गाउँ छाडेको कुनै पश्चाताप नै छैन । अर्काको जमिन कमाउदा कमाउदै आर्जित रकमले आफुलाई पुग्ने जमिन खरिद गरेको उनी बताउँछन ।

सुबिधा भन्ने पहाडमा छैन । नेपाल विद्युत प्राविधिकरणद्धारा वितरित विद्युतको उपभोग गर्नबाट बन्चित नै छन । उच्च शिक्षाका लागि पनि गाउँ छाडनु पर्दछ । बिरामी हुदा पनि गाउँ छाडनु नै पर्ने, अहिले पनि बाध्यता कायम नै रहेको छ । त्यसैले पनि बसाई सराई गर्नु परेको उनीहरुको भनाइ छ ।
श्रीमान् वैदेशिक रोजगारीकोक्रममा मलेसिया पगेर कमाउदै रमाउदै गर्न थाले पछि पुरानो गाउँ बस्ती सबै बिक्री गरेर देवदह नगरपालिकाको खैरेनीमा भेटिएकी बिष्णु राना भन्दछिन । गाउँमा अवसरसँगै संभावना नै छैन । त्यसैले अवसरको खोजीसँगै आफना बाल बच्चाको भविष्य सुनिश्चितका लागि होटल व्यवसाय सञ्चालन गरेको उनी बताउँछिन ।

मुलुक २०४६ सालको अन्त्यसँगै नेपालको राजनैतिक व्यवस्था फेरियो । तर अहिलेसम्म गाउँका बनीबुतो गर्ने निम्न वर्गिय परिवारको अवस्था फेरिएन । राजनैतिक दलहरुले पाच पाच वर्षमा आउने निर्वाचनमा बिकास सगंै, संभावना रोजगारीको मुल फुटाउने आश्वासन मात्र दिने प्रवृतिका कारण गाउँ बाट अधिकाश मानिस बसाई सराई गरेर तराई झर्ने क्रम बढेको पुर्णकला सुनारी बताउँछिन ।
दक्षिण एशिया कै सबै भन्दा ठुलो सिमेन्ट उद्योगका लागि कच्चा पदार्थ यहीबाट जाने गर्दछ । सिमेन्ट उद्यँेगका कारण गाउँ बस्ती उजाडिदै गएका छन । तर यहाका युवाहरुले उद्योगमा रोजगारी नपाएरै खाडी मुलुकका लागि लाखै रुपैंया खिर्चिएका छन । रोजगारी पाएकाहरु जति गाउँका टाठा बाठा, जन प्रतिनिधीका आफन्त छन । धुलो धुवां अशान्तिका कारण गाउँको बस्ती छाडेका हर्ष बहादुर नेपाली भन्दछन । तराई झरेपछि एक दिन खाली बस्नु परेको छैन । कृषि मजदुरीको पनि राम्रै आम्दानी हुदो रहेछ । पाँच जनाको परिवार छ सबैले कमाउने हो त्यही कमाइका कारण सात कठ्ठा जमिन जोडिसकेको उनले आफनो अनुभव सुनाए ।

केन्द्रिय तथ्था‚ विभागले सार्वजनिक गरेको तथ्था‚ अनुसार पाल्पा जिल्ला बाट सबै भन्दा बढि बसाई सरेको निस्दी गाउँपालिका हो । बसाई सराई बढेका कारण यहाका जनसख्या पनि घटदो अवस्थामा रहेको छ । बिकासका हिसावले अत्यन्तै पछाडि परेको संघिय प्रदेश सरकारले चरालाई चारो राखे जस्तै कार्यक्रम तथा बजेट ल्याउने, संघिय तथ प्रदेश सरकारका माननिय बाटै ठगिनु पर्दछ । पछिल्लो तथ्यांकमा ४ हजार ९ सय ८२ जनसख्या घटेको स्थानिय बिर बहादुर सुनारी बताउँछन ।

बिकाससंगै रोजगारी, अवसर र संभावनाको खोजीमा नवलपरासीको बिभिन्न गाउँ बस्ती, रुपन्देही , कपिल बस्तुका विभिन्न क्षेत्रमा जिल्लाबाट बसाई सर्नेको क्रम बढ्दो अवस्थामा रहेको छ । पछिल्लो समयमा गाउमा बिकासले फडको मारेको छ तर निम्न वर्गिय खेति किसानी गर्ने कृषकहरुका लागि वन्य जन्तृका काररण वाली जोगाउनै कठिन छ । स्थानिय सरकार वैकल्पिक वाली तर्फ कृषकहरुलाई प्रोत्साहन मात्र नगरी बजारीकरण तर्फ पनि पहल गरेको खण्डमा बसाई सराई रोकिन सक्ने स्थानियहरुको बुझाई रहेको छ ।

ग्रामिण बस्तीबाट रोजगारीको अवसरको खोजीका कारण ग्रामिण बस्तीका जनसख्या जन घनत्व घटदो क्रममा रहेको छ । तानसेन र रामपुर नगरबाट बसाई सराई दर अत्यन्त न्युन रहेको छ । निस्दीपछि तानसेन नगरदेखि जोडिएको बगनासकाली गाउपालिकाको जनसख्या ऋणात्मक भएको छ । पछिल्लो दश वर्षमा ४ हजार ४ सय २७ जनसंख्या घटेका छन । यहाँ जनसख्या घटनु भनेको तराई तथा शहरी इलाकामा जनसंख्या बढनु हो । रैनादेवी, माथागढी, रिब्दीकोट, पुर्वखोला तथा रभ्भा गाउँपालिकाको समेत घटदो अवस्थामा रहेको छ । जनसख्या घटनु राम्रो होइन तर यस विषयमा स्थानिय सरकारका प्रमुख समेत संवेदनशिल छैनन् ।

बसाई सराई रोक्नका लागि पनि नया कार्यक्रम ल्याउन पर्दछ तर अहिलेसम्म स्थानिय तहदेखि नै बसाइ सराई रोक्न कर्मकाण्डी मात्र कार्यक्रम ल्याएकाृ सरोकारवालाहरुको बुझाई रहेको छ । गाउँबाट बसाई सराई रोक्ने विषयमा हालसम्म प्रदेश, संघिय सरकारका प्रतिनिधीहरु समेत बेखबर भएकाले समस्या सिर्जना भएको स्थानियहरुको बुझाई रहेको छ ।

े