खोज

बुटवल, २ कार्तिक  । नेपालीहरूको सबैभन्दा ठूलो पर्वको रूपमा रहेको वडा दशैं नजिकीएको छ । सबैभन्दा बढि मासु र मासुजन्य बस्तुको सेवन गर्ने पर्वको रूपमा समेत यो पर्वलाई लिईन्छ । दसैंमा खासगरी खसीबोका, राँगा, पाडा, पंक्षीजन्य कुखुरा, हाँस, परेवा लगायतको सेवन गरिन्छ । तर मासुजन्य बस्तु सेवन गर्दा समयमा नै थाहा पाउन सकिएन वा रोगी मासुजन्य बस्तु सेवन गरेमा गम्भीर प्रकृतिको रोग लाग्न सक्ने पशु चित्किसहरू बाताउँछन् । पशुजन्य बस्तु सेवन बाट मानिसमा सर्ने रोग र मानिसबाट पनि पशुमा सर्ने रोग ‘जुनोटिक’ रो चाडपर्वको बेलामा सर्ने संभावना बढि रहेको हुन्छ ।

पशु रोग अन्वेशषण प्रयोगशाला नवलरासीका प्रमुख पशु चिकित्सक डा. भरत काफ्लेका अनुसार मासुको सेवन गर्दा राम्रोसँग पकाएर खानुपर्ने, रोगी पशु चौपाय पहिला नै पहिचान गरेर मात्रै सेवन गर्नुपर्ने बताउँछन् । उनले पशुपंक्षीमा देखिने रोग मानिसमा सरेमा यसले गम्भीर समस्या समेत ल्याउन सक्ने भन्दै यसमा समयमा नै सचेतना आवश्यक रहेको बताउँछन् ।

पशु चिकित्सक डा. भरत काफ्ले भन्छन्–‘मासुको सेवन गर्दा बध गरिने बस्तु, बधस्थल, ढुवानी, भण्डार लगायतमा पूर्ण रूपमा स्वच्छता कायम गर्न नसकेमा रोग लाग्न सक्छ ।’ उनले स्वस्थ मासुको लागि फाम स्तरमा, ढुवानीको क्रममा, बधस्थल/बधशालामा, मासु बिक्री गर्ने स्थानमा, उपभोक्ताको घरमा समेत उच्च सावधानी अपनाउनुपर्ने बताउँछन् । यदी ५ चरणमा नै मासुमा उच्च सावधानी अपनाउन नसकेमा रोग सर्ने र लाग्ने संभावना उच्च रहेको उनको भनाई रहेको छ ।

पशु बध गरिने स्थानमामा टेवुलको सतह खिया नलाग्ने भएको, मासु झुण्डयाउन प्रयोग हुने रेल (मिट रेल्स) ग्याल्भेनाइज्ड नगरिएको, अचानो बाहेक अन्य वेञ्च र टेवुलको सतहमा काठ प्रयोग नगरिएको, वध गरिएको पशु झुण्डयाउन आवश्यक पर्ने घिर्नी (पुल्ली), अंकुश (हुक) तथा डोरीको व्यवस्था गरिएको हुनुपर्ने मापदण्डमा छ ।

यस्तै प्रयोग गरिने हतियार, औजार तथा उपकरण खिया नलाग्ने किसिमको भै निर्मलीकरण (स्टेरिलाइजेशन) गर्ने सुविधा भएको । पशु वध गरिने स्थानमा तामा र सो मिसिएको ढलौट तथा क्याड्मियम प्रयोग गरिएको हतियार तथा उपकरणकहरू, पालिस वा इनामेल लगाइएका भाँडा, हतियार तथा उपकरणहरू, शिशा (लिड) युक्त भाँडा तथा उपकरणहरू समेत प्रयोग गर्न नपाईने नियम रहेको छ ।

मासुको बध गरिसकेपछि त्यसको ओसारपसार गर्दा समेत विशेष ख्याल गर्नुपर्ने पशु चिकित्सक बताउँछन् । मासु ओसार पसार गर्दा ओसार पसार गर्ने साधनमा समेत मासु ओसार पसार गर्ने साधनको भित्री भागमा प्रयोग गरिएको सबै सामग्रीहरू खिया नलाग्ने, चिल्लो सतह भएको, पानी नसोस्ने, सजिलैसग सफा गर्न सकिने र निःसंक्रमण गर्दा प्रयोग गरिने रसायनले कुनै असर नपर्ने खालको भएको हुुनुपर्ने मापदण्ड रहेको छ ।

यस्तै मासु ओसार पसार गर्ने साधनमा जडित झ्याल ढोकाहरू राम्ररी बन्द गर्न सकिने किसिमको भएको, मासु ओसार पसार गर्नुपर्ने अवधिभर आवश्यक तापक्रम मिलाएर राख्न सकिने किसिमको भएको, मासु ओसार पसार गर्दा मासु राख्न प्रयोग हुने भाँडोको भित्री भाग, औजार तथा उपकरण सफा र खिया नलाग्ने भएको हुनुपर्ने प्रवाधान रहेको छ । मासु ओसार पसार गर्दा मापदण्डको पुर्ण पालनमा गरिएको हुनुपर्ने व्यवस्था छ । मासुको ओसार पसार खुल्ला रूपमा गर्न पाईदैन । मासुसग आन्द्रा भुंडी, भित्र्यांश, टाउको, खट्टी जस्ता पदार्थ ओसार पसार गर्नु परेमा मासुसँग लसपस नहुने गरी अलग अलग बन्द गरी लैजानु कानूनी व्यवस्था छ । मासु ओसार पसार गरिने साधन मासु राख्नु अघि निःसंक्रमण गरिएको हुनुपर्ने, ओसार पसार हुने मासुको कुनै पनि भाग जमिन वा खुला ठाउँमा नछोइएको र अन्य कुनै वस्तुबाट दुषित नभएको हुनुपर्ने, मासुको ओसार पसारमा प्रत्यक्ष संलग्न रहने व्यक्ति क्षयरोग वा अन्य संक्रामक रोग लागेको हुन नहुने जस्ता व्यवस्था मासु पशु बधासाल तथा मासु जाँच एने २०५५ मा उल्लेख छ ।

पशुबाट मानिसमा मासुबाट पशुमा सर्ने रोगमा ईकाईनोकोसिस पहिलो रहेको छ । यो भित्ते जुकाबाट लाग्ने रोग हो । कुकुमा हुने जुका समेत रहेको कारण यो कुकुरको दिशामा रहने र जुन गाई,भैसी, बाख्रा, भेडाले घास मार्फत खाने र जसबाट मानिसमा सर्ने समेत संभावना रहेको छ । यसले मानिसको कलेजो, फोक्सो पित्तमा समेत असर पार्ने पशु चिकित्सक डा. भरत काफ्लेको भनाई छ ।
यस्तै टोक्सोप्लाज्मोसि नामक रोग पनि पशुबाट मानिसमा सर्ने रोग हो । जसले विरालोको दिशामा सम्पर्कमा भएमा डेरीमा बिरालो आएमा संक्रमित माउबाट जन्मीएका बाच्छा, बाच्छीहरूमा पनि यो रोग लाग्न सक्छ । यो रोग लागेको पशुको मासु तथा दुशजन्य बस्तु सेवन गरेमा समेत रोग लाग्न सक्छ ।

यसको लािग विरालोको दिशलाई राम्रो संग नष्ट गर्नुपर्दछ । यस्तै झिांगा, सांग्ला लाग्ने गरी मासुजन्य पदार्थ र अन्य बस्तु राख्न नहुने पशु स्वाथ्य प्राविधिकहरू बताउँछन् । मानिस र पशुपन्छी बीच एक आपसमा सर्न सक्ने वा संक्रमण हुन सक्ने रोगलाई जुनोटिक वा जुनोसिस रोग भनिन्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार “मेरुदण्ड भएका पशु र मानवका बीच प्राकृतिक रूपमा सर्न सक्ने रोगहरू र संक्रमणलाई जुनोटिक रोगहरू वा जुनोसिस भनिन्छ ।“ मानिसमा लाग्ने ६० प्रतिशत भन्दाबढी रोगहरू पशुपन्छीबाट मानिसमा सरेको तथ्य पाइन्छ । पछिल्लो समय मानिसमा लाग्ने ७२ प्रतिशतरोगहरू पशुपन्छीबाट मानिसमा सरेको तथा सर्ने गरेको तथ्यहरू पनि जुनोटिक रोगको न्यूनिकरण र निराकरण गर्न आवश्यक रहेको छ । मानिसमा लाग्ने रोगहरू मध्ये ६१ प्रतिशत रोगहरू पशुबाट उत्पत्ति भएको मानिन्छ । विश्वभरि मानिसमा पाइने रोगहरू मध्ये करिब ३०० भन्दा बढी रोगहरू पशुबाट मानिसमा सर्दछन् । नेपालमा पनि करिब ५९ रोगहरू जुनोटिक हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ ।
जुनोटिक रोगहरूका कारकमा भाइरस, व्याक्टेरिया, परजीवि र ढुसी रहेका छन । संसारमा करिव १४१५ जीवाणुहरू मानिसको स्वास्थ्यमा असर गर्न सक्रिय छन, भने यी मध्ये ५८ प्रतिशत जीवाणु तथा विषाणुहरू जुनोटिक समूहभित्र पर्दछन् । यसमा पनि १७७ संख्यामा जीवाणु र विषाणुहरू अति सम्वेदनशील, पटकपटक देखापर्ने र घातक समूहभित्र पर्दछन् ।