खोज

रुकुम पुर्वका राजेन्द्र केसीलाई अमेरिकाबाट नेपाल आउन बरु त्यति समय लागेन जति उनलाई काठमाडौंबाट रुकुममा रहेको आफ्नो घर पुग्न लाग्यो । केही दिनअघि दिउसो २ बजेतिर काठमाडौंबाट रात्री बस चढेका उनलाई रुकुम पुर्वको सिस्ने गाउँपालिकाका ३ मा रहेको उनको घरसम्म पुग्दा धन्नै ४० घण्टा लाग्यो । यो समस्या केसीको मात्र होईन जब बर्षा याम सुरु हुन्छ तब सडकको सास्ती पनि सुरु भैहाल्छ । काठमाडौंबाट यात्रा सुरु गरेदेखीको घण्टौंको जाम पार गरेर आएपछि पनि स्थानिय राजमार्गमा हुने बाढी–पहिरोको जोखिमले हरेक बर्ष रुकुमेलीलाई समस्यामा पारिरहन्छ ।

काठमामाडौं, नेपालगञ्ज वा अन्य शहरबाट दाङ्गसम्म जासोतसो आईपुगेपनि त्यहाँबाट सुरु हुने राप्ती लोकमार्गको हालत दिनदिनै बिग्रदै छ जसका कारण हरेक दिन यात्रुहरुले समस्या बेहोर्नुपर्छ । दाङ्गको अमेलियाबाट रुकुम पश्चिमको सल्लेसम्म जम्मा १४८ किलोमिटर लामो यो लोकमार्ग छिचोल्न सरासर आए त्यही ४ देखी ६ घण्टा समय भए पुग्छ । तर बर्षा यामका चार महिना असार, साउन, भदौं र असोजसम्म यो सडकको हालतले यो सडक भएर यात्रा गर्ने जो कोहिलाई पनि समस्यामा पारिदिन्छ ।
दाङ्ग तुलसिपुरबाट सल्यानको कपुरकोटसम्म दर्जन बढी ठाउँमा पहिरो झरेकोे छ । कहिले पहिरो आएका बेला घण्टौ सडकको आवागमन बन्द हुन्छ त कहिले हिड्दा–हिड्दै पहिरो आएर बस नै सडकबाट खसेर दुर्घटना हुन्छ । कापुरकोटदेखी अगाडी पनि सडकको हालत गतिलो छैन सल्यानको लुहाम सम्म ठाउँठाउँमा सडक बिग्रिएकै छ । शारदा नादीको तिरतिरै भएकाले सल्यानको श्रीनगरदेखी बागचौर नगरपालिकाको सिमखोली सम्म त सडक ठिकै छ । सिमखोली देखी फेरी पहिरोको समस्या झेल्नुपर्छ । सिमखोलीको एक खोलामा माथीबाट आएको खहरे सिधै सडकमा पर्दा लगभग एक किलोमिटर सडक हिलाम्य भएको छ ।
यसरी सल्यानको ईलाका बागचौर नगरपालिकाको खौला बजारमा आएर सकिन्छ । अनि सुरु हुन्छ रुकुम पश्चिम जिल्ला । रुकुम पश्चिम सुरु भएसंगै बर्षा याममा मात्र होईन हरेक मौसमममा दुःख दिने एउटा स्थाल छ । त्रिवेणी ३ झुल्नेटा बजार नजिकै रहेको सडक । बर्षामा हिलाम्य, सुख्खामा धुलाम्मे हुने यो स्थालमा सडक विभागले ग्याविङ्ग जालिमा ढुगां भरेपनि धुलो र हिलो भने हुन छोडेको छैन । माथीबाट बगेर पानी जम्मा हुने र भु स्थाल पनि बर्षेणी तल झगर्ने समस्याले यहाँ सबैलाई सास्ती हुने गरेको छ । झन् त बर्षा याममा गाडी उकालोमा नचढ्दा डोजर लगाएर तान्नु पर्ने बाध्यता रहेको यातायात व्यवसायी मनबहादुर खड्का बताउछन् । ‘यहाँ हामि हरेक पटक डाजर लाएर गाडी तान्छौ ।’ उन भन्छन्,‘एक पटक गाडी तानेको डाजरले एक हजारसम्म लिन्छ ।’
यसपछिको अर्को सास्ती हो मुसीकोट नगरपालिकाको पितिबाङ्ग खोला । राप्ती लोकमार्गको अरु खोलामा पुल बनिसकेको भएपनि यस खोलामा भने पुल नबन्दा पानी पर्दा ह्वात्तै बढ्ने खोलाका कारण रुकुमसम्मको आवतजावत नै बेलाबेलामा अवरुद्ध हुने गरेको छ । अघिपछि जसोतसो तर्न सकिएपनि पानी परेका बेला खोला बढेपछि भन यो खोला तर्न मुस्कील पर्छ । त्यस्तै मुसीकोट नगरपालिकाको बैरागीठाटीमा रहेको बेली–ब्रिज (फलामको पुल) पनि जिर्न बन्दै जान थालेको छ । १५ बर्षअघि निर्माण गरिएको यो पुल बिचमा पुणः निर्माण गरिएपनि मर्मत मर्मत राम्रेसंग हुन नसक्दा पुनको अवस्था दिनदिनै बिग्रदै जान थालेको छ । बेलाबेलामा सडक विभागले सडक मर्मत गर्ने गरेको भएपनि त्यो काम त्यतिप्रभावकारी हुन सकेको छैन । २०६२ सालदेखी नियमित संञ्चालनमा आएको राप्ती लोकमार्गको दाङ्ग–रुकुम सडक–खण्ड २०६८ सालमा ओटासिल गरिएको थियो । सडक साँघुरो हुनु, ओटासिल उत्रिनु र केही स्थानमा पुन नहुनु र भएका पुलहरु पनि राम्रा नहुनु । यि बिभिन्न कारणले यस खण्डमा यात्रा गर्ने यात्रुले हरेक पटक सास्ती बेहोर्नु परिहेको छ ।
सडक विभाग अन्तरगत रहेको सडक डिविजन कार्यालय चौरजहारीका प्रमुख ईन्जिनियर आशिष थापा मगरले सडक बिभागले सडक मर्मतका लागी कुनै कसर बाँकी नराखेको दावी गर्छन । ‘हामिले सडक मर्मतका लागी ठाउँ–ठाउँमा कर्माचारी खटाएका छौ । सडक अवरुद्ध हुन दिदैनौं ।’ उनले भने, ‘सडकको स्तर पुर्ण रुपमा सुधार गरेर सडकलाई चौडा बनाउन आवश्यक छ । यसका लागि भने सरकारले आवश्यक पहल गर्नुपर्छ ।’
रुकुमबाट बिभिन्न स्थानका लागि बाहिरिने र भित्रिने सवारी साधन तथा यात्रुहरुको सुरक्षाका लागि र यात्रालाई सहज बनाउनका लागि राप्ती लोकमार्गको सुधार आवश्यक छ । सडकका बिभिन्न ठाउँमा हुने टुक्रे मर्मतका कामहरुमा पनि आवश्यक अनुगमन र सनयमनको खाचो रहेको छ । पहाडी क्षेत्रको यो र अन्य ग्रामिण सडकका लागि स्थानिय, प्रदेश र केन्द्र तिनै सरकारले योजना बनाएर काम अगाडी नबढाए सम्म दुर्घटनाको खतरा रहिरहन्छ भने सर्बसाधारणले भोग्ने सास्ती पनि जस्ताको तस्तै रहन्छ ।
फोटो  रुकुम पश्चिमको राप्ती लोकमार्ग अन्तरगत त्रिवेणी ३ मा पर्ने झुल्नेटामा खाल्डोमा फसेका बसलाई जोडर लागाएर निकालिदै । फोटोः महेश केसी/बुटवल टुडे