खोज

बुटवल बजार क्षेत्रबाट उत्तरतिर हेर्दा देखिने चिराचिरा परेको चुरे पहाड निरन्तर बर्षासँगै बग्न शुरु गरेको छ । यसले चुरे नजिकका खोला र खोल्सा क्षेत्रका बस्तीका घरमा हिलो र ढुंगा सहितको पानीपसि असर गरेको छ । चुरेको यो बगाइले बुटवल नै खतरामा पर्न सक्ने हुँदा तत्काल रोकथामका काम थाल्नुपर्ने सरोकारवालाहरुको भनाई छ ।

यो बर्ष बुटवल उपमहानगरपालिकाको पाखापानी क्षेत्रमा चुरे बग्ने गरेकोमा अहिले ज्योतीनगर, लक्ष्मीनगर र आदर्श नगर क्षेत्रमा पनि चुरे चल्ने र बग्ने क्रम शुरु भएको छ । पाखापानी क्षेत्रमा चुरे बग्दा बेलाबेलामा पूर्वपश्चिम राजमार्गको आवागमनमा समेत असर गर्ने गरेको छ । गत सालको बर्षाको समयमा ज्योतीनगर र लक्ष्मीनगर माथिको चुरे क्षेत्रमा केही ठूलो पहिरो देखिएको थियो । अहिले ति क्षेत्रमा पहिरोले आफ्नो क्षेत्र बढाउँदै लगेको छ । बुटवल उपमहानगरपालिकाको वडा नं. ४ का वडाअध्यक्ष टंकप्रसाद पराजुलीले चुरे बग्न शुरु गरेको र त्यसले ज्योतीनगर, लक्ष्मीनगर र आदर्शनगर क्षेत्रका बस्तीका केही घरहरुमा असर गरेको बताए । अहिलेलाई ति ठाउँमा खतरा देखिएको छ वडाअध्यक्ष पराजुलीले भने, तत्काल रोकथामको उपाय नखोजिए बुटवल नै रिक्स जोनमा पर्नसक्छ । पराजुलीका अनुसार वडा नं. ३ र ४ को सीमामा रहेको मितेरी खोल्सा र वडा नंं. ३ को अर्को खोल्सामा हिलो माटो र ढुंगा बगेर आउने गरेको छ ।

त्यसैगरी लक्ष्मीनगर र आदर्शनगर बीचबाट बग्ने सुखौरा खोलामा पनि केही ठूलो पानी परेको अवस्थामा ठूला ठूला ढुंगा सहित लेदो बगेर आउने गरेको छ । स्थानीय अशोक श्रीसले ज्योतीनगर र लक्ष्मीनगरमाथिको पहिरोमा ठूलो रुख अड्किएर रहेको र उक्त रुख बगेको अवस्थामा ज्योतीनगर वा लक्ष्मीनगर माथि रहेको गुम्बासम्मको भागमा पहिरोले असर पुग्ने आफुले देखेको बताए । बिहीबार विहान पहिरोको माथिसम्म पुगेका उनले भने, रुख पश्चिमतर्फ गए गुम्बातर्फ र पूर्वतफ गए ज्योतीनगरतर्फको घरहरुमा क्षतिपुग्नसक्छ । उनले रुख ढल्ने, जमिन नै बग्ने क्रम नरोकिएको हुँदा पूर्व सावधानी नअपनाइए क्षति ठूलो हुनसक्ने उनको आंकलन छ ।

लक्ष्मीपार्कको पश्चिम उत्तरतर्फ माथिबाट झरेको ढुंगा माटोले भरिएको छ भने चेक ड्याममा समेत क्षति पुर्याएको छ । त्यसैगरी लक्ष्मीपार्कको पूर्वतर्फबाट बग्ने सुखौरा खोलामा लगाइएको चेक ड्याम कतै बगाएको छ भने कतै क्षति पुर्याएको छ । मुख्यगरेर खोलाको पूर्वीतर्फ र खोलाको बीच बीचमा लगाइएको चेक ड्याम काम नलाग्ने अवस्थामा पुगेको छ । पश्चिमतर्फको चेक ड्याममा पनि असर गर्न शुरु गरेको छ ।

माथिबाट ढुंगा र हिलोमाटोसँगसँगै बग्दा बगेको क्षेत्रको दायाँबायाँ मेलम्ची बजारभन्दा माथिको भागमा खोला क्षेत्रमा भएको भूक्षय जस्तै गरी क्षति पुगेको छ । साथै कहिकतै खोलाको गहिराइ समेत बढाएको छ । उक्त क्षेत्रमा गत साल क्षति भएपछि राष्ट्पति चुरे कार्यालय, बुटवलले ४ करोड बजेट स्वीकृत गरेको थियो । ठेक्का प्रक्रियामा जाँदा त्यसमध्ये २ करोडमात्रै भुक्तानी भएको कार्यालय प्रमुख कार्कीले बताए ।

वडा नं. ४ का वडाअध्यक्ष पराजुलीले बिहीवार रुपन्देहीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी आसमान तमाङ, जिसस प्रमुख एकराज विश्वकर्मा, बुटवल उपमहानगरपालिकाका मेयर शिवराज सुवेदी, राष्ट्पति चुरे तराइ मधेश संरक्षण विकास समिति, कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइका प्रमुख अजय कार्की लगायले प्रभावित क्षेत्रको अवलोकन गरेको जानकारी दिए ।

राष्ट्पति चुरे तराइ मधेश संरक्षण विकास समिति, कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइका प्रमुख अजय कार्कीले अवलोकनमा दैनिक रुपमा चुरे बग्ने क्रम बढेको र क्षति हुने क्रम पनि बढाएर लगेको जानकारी दिए । उनले बुटवलको वडा नं. १ पाखापानी क्षेत्रतिर चुरे क्षेत्रमा सानो पहिरो देखिएपनि वडा नं. ३ को ज्योतीनगर र वडा नं. ४ को लक्ष्मीनगर माथिको चुरेमा ठूला दुई पहिरो देखिएको बताए । त्यहाँको पहिरोको प्रकृति मास मुभमेन्ट (ठूलो भाग सँगसँगै बग्ने) खालको भएको हुँदा त्यसले खतरा निम्ताउन सक्ने बताए । पहिरोमा मात्रै नभई खोला र खोल्सामा समेत पानी भन्दा माटो र ढुंगासँगसँगै बगिरहेको उनको भनाई छ । उनका अनुसार त्यसरी बग्दा त्यसले आफुसँगै छोएर बग्ने जमिनमा समेत सँगै बगाउँदै क्षति गरिरहेको छ ।

चुरे बगेको क्षेत्रको माटो काटेर नफाले यसले यो बर्षमात्रै नभएर दशौं बर्षसम्म पनि बुटवललाई दुःख दिने कार्कीले बताए । उनले माटो नहटाइए हिलो र ढुंगा बग्ने क्रम बढेर जानेर सागुरिएका खोला पुरिने र त्यहाँबाट आएको हिलो माटो र ढुंगाले बाटो बदल्ने बताए । यो अवस्था आए बुटवल सडकमा हिलोपानी बग्न शुरु हुनसक्छ उनले भने, समथर क्षेत्रमा रहेका घरहरुमा समेत हिलो पसेर असर गर्न सक्छ । उनले मानवीय क्षति र स्थायी समाधानका लागि खोला छेउका बस्ती उपयुक्त ठाउँमा स्थानान्तरण गर्नमा ढिलाइ गर्न नहुनेमा जोड दिए ।

यस्ता छन चुरे चल्नुका कारणहरु
१) प्राकृतिक रुपमा चुर कमजोर जमिन हो । चुरेमा जमिन बन्ने र भत्किने क्रम चलिरहन्छ ।

२) चुरे क्षेत्रमा मन्दिर, पार्क, सडक जस्ता पूर्वाधार बनाउने क्रम चलिरहेको छ यसले चुरेलाई असर गरिरहेको छ ।

३) जंगल र रिंगरोड तलको भागमा पनि सडक निर्माण, घर निर्माण जस्ता विकास निर्माणका काम हुँदा जमिनमुनिको पानी बग्न र रहनमा असर पुरिरहेको छ ।

४) चुरेबाट बग्ने खोला किनारमा मानवीय अतिक्रमण छ, जसले गर्दा खोलालाई बग्ने ठाउँ पुगिरहेको छैन ।

५) चुरेमा रहेको ठूला रुख पानी आउँदा थाम्न नसक्दा जमिनसँगै रुख बगिरहेका छन् ।

६) ०७२ सालको भूकम्पका कारण चुरे क्षेत्रो जमिनमा धाजा फाटेको थियो, जहाँबाट जमिनमुनि पानी पस्दा पनि चुरे बगिरहेको छ ।