खोज

विगत लामो समय देखी दाङका धेरै जसो स्वास्थ्य संस्था दर्ता नगरेरै सञ्चालनमा आईरहेका छन् । जिल्लामा करीव तीन सयको हाराहारीमा स्वास्थ्य संस्थाहरु सञ्चालनमा रहेपनि जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालयमा दर्ता हुने स्वास्थ्य सस्थाको संख्या जम्मा ९४ रहेको छ । तर जिल्लाको भालुवाङ देखी पश्चिम हापुरे सम्म धेरै स्वास्थ्य क्लिनिकहरु अहिले पनि निर्वाध रुपमा सञ्चालनमा छन् ।
जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय दाङमा जिल्लामा कति स्वास्थ्य संस्था सञ्चालनमा छन् भन्ने एकिन विवरण भने छैन । जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय दाङका निमित्त प्रमुख प्रकाश कुमार योगीका अनुसार दर्ता भएका स्वास्थ्य संस्थाको संख्या ९४ रहेको छ । दर्ता नभएर सञ्चालन भएका स्वास्थ्य संस्थाको एकीन विवरण आफुहरु संग नरहेको योगी बताउछन् । ‘दर्ता भएर सञ्चालनहुने स्वास्थ्य संस्थाहरुको विवरण कार्यालयमा हुन्छ तर दर्ता नभएर सञ्चालन भएका स्वास्थ्य संस्थाको विवरण हुँदैन योगीले भने । दर्ता नगरेका तथा नविकरण नगर्ने स्वास्थ्य संस्थाहरुले लुकीछिपी ब्यबसाय गरिरहेको भन्दै स्थानीय समुदायले जानकारी दिएमात्रै मापदण्डमा ल्याउन सकिने उनले बताए । कार्यालयमा पनि दर्ता बिना धेरै स्वास्थ्य संस्थाहरु चलिरहेको भन्ने ब्यापक गुनासो आउने गरेको छ तर कर्मचारी अभावका कारण अनुगमन समेत गर्न नसकिएको उनको भनाई छ । “नविकरणका लागि पनि धेरै स्वास्थ्य संस्थाले निवेदन दिएपनि कर्मचारी अभावकै कारणले नविकरण गर्न सकिएको छैन” योगीले भने । केही स्वास्थ्य संस्थाले दर्ता गरेपनि नविकरण भने गरेका छैनन् । तर केहीले भने नविकरणका लागि निवेदन दिएका छन् ।
जिल्ला स्तरीय स्वास्थ्य संस्था सञ्चालक तथा अनुगमन समितिका सदस्य देबिलाल डाँगीका अनुसार दाङका धेरै हस्पिटल, पोलिक्लिनिक, स्वास्थ्य क्लिनिकहरु दर्ता बिना चल्दै आएका छन् । स्वास्थ्य जस्तो सम्बेदनशील क्षेत्रमा लापरबाही हुनु दुखद भएको आम नागरिकको भनाई छ । अहिले स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्ने संस्थाहरु नै मापदण्ड बिपरित चल्नु जनताको स्वास्थ्यमाथी खेलवाड गर्नु रहेको सेवाग्राहीहरुको बुझाई छ । पसल तथा क्लिनिक सञ्चालनमा लागी सरकारी प्रावधान अनुसार दर्ता गर्नुपर्ने लगायतका नियम छन् । तर अधिकांश पसलहरु दर्ता बिनै चल्दापनि नियमनकारी निकायले आँखा चिम्लदा सर्वसाधारणको स्वास्थ्यमाथि खेलवाड भैरहेको छ । उपभोक्ता संरक्षण ऐन २०५४ अनुसार वस्तु र सेवाको मूल्यसूची उपभोक्ताले सहज रूपमा देख्ने गरी राख्नुपर्ने प्रावधान छ । उपभोक्ताले लिएको वस्तुको परिमाण अनुसार दर खुलाएर बिल पनि दिनुपर्ने हुन्छ । तर दाङका अधिकांश मेडिकल, क्लिनिक, अस्पताल र नीजि स्वास्थ्य संस्थानहरुले न त मूल्यसूची राखेका छन, न त किनेको औषधिको विल नै दिन्छन् । स्वास्थ्य संस्थाहरुले यसो गर्दा राज्यलाई तिर्नुपर्ने कर समेत छल्दै आएकाछन् भने निजी क्लिनिक,अस्पतालले मूल्यसूची नराख्दा सेवाग्राहीहरु ठगिँदै आएका छन् । जिल्लाका विभिन्न स्थानमा गैरकानूनी रुपमा स्वास्थ्य संस्था सञ्चालनमा आएपनि नियमनकारी निकाय जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालयले बेमौसमी बाहेक नियमति अनुगमन भने गर्न सकेको छैन ।
स्वास्थ्य संस्थाहरुले औषधिमा मनोमानी मूल्य लिने, सामान्य ज्ञान भएका व्यक्तिले नै बिरामीको स्वास्थ्य परीक्षण गरेर औषधि दिने र कतिपय क्लिनिकले अनुमतिबिना आफूखुशी शैया समेत राखेको उजुरी जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालयमा आउने गरेको छ । यस्ता औषधि पसल, क्लिनिक एवम स्वास्थ्य संस्थाले जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालयमा दर्ता हुनुपर्ने प्रावधान भए पनि अहिलेसम्म सम्बन्धीत निकायमा दर्ता नभएको कार्यालयले जानकारी दिएको छ ।