खोज

कपिलवस्तु, १५ बैशाख ।

विद्यालय पढन जाँदा ८ वर्षकी सानिया खातुनलाई सधै चकटी बोकेर लैजानु पर्ने हुन्थ्यो । मायादेवी गाउँपालिका सिसवा गाउँकी उनी घरबाट निस्कदा पुस्तकभन्दा बोराको चकटीलाई स्याहार गर्दै जान्थिन् । ‘चकटी नलगे भूईमा बस्नु पथ्र्र्यों,’ उनले भनिन्, ‘त्यही भएर घरमा पुस्तक भन्दा पहिले चकटी खोज्थें ।’ गाउँनजिकै रहेको ज्ञानज्योति प्राविमा कक्षा ३ मा पढने उनी चकटी काखीमा च्यापेर पुग्थिन् । उनी जस्तै ७ वर्षकी सविता पाल पनि पुस्तकभन्दा चकटीलाई माया गर्थिन् । उनी सधैं चकटी स्याहार गर्दै लैजान्थिन् । त्यसैमा बसेर पढथिन् । मायादेवी गाउँपालिका डुमरिया गाउँमा रहेको हरियाली सामुदायिक प्राविमा थोरै बेन्च थिए । ‘त्यसैमा बस्न साथीहरुबीच झगडा हुन्थ्यो,’ उनले भनिन्, ‘त्यही भएर घरबाटै बस्ने चकटी लग्थे । कतिपय साथी बस्नै पाउँथेनन् ।’

अहिले स–साना बालबालिकालाई घरबाट चकटी बोकेर लैजानुपर्ने अवस्था अन्त्य भएको छ । मायादेवी गाउँपालिकाका यी दुई विद्यालयमा बालबालिका बालमैंत्री वातावरणमा अध्ययन गर्ने सुविधा पाएका छन् । थोरै टेबुल बेन्च थियो । त्यसमाथि बालमैंत्री नहुँदा लड्ने, झर्ने र चोटपटक लाग्ने समस्या भईरहेको थियो ।

युएसएआईडी÷युनिसेफको सहयोगमा कालिका स्वावलम्बन सामाजिक केन्द्रद्वारा संचालित शिक्षामा कोभिड प्रतिकार्य कार्यक्रम अन्तर्गत भुईमा बिछ्याउन पी फर्म र त्यसमाथि कार्पेट प्रदान गरेपछि बिद्याथीलाई पठनपाठनमा धेरै सहज भएको छ । ज्ञानज्योति प्राविमा २४ फुट लामो र २२ फुट चौडा ३ कोठामा पी फर्म र कार्पेट बिछ्याएर पढाउन थालिएको छ । कक्षा ५ सम्म पढाई हुने विद्यालयमा बालविकासदेखि कक्षा ३ सम्म पढाई हुने कोठामा राखिएको छ । यसले चिसोबाट पनि जोगाउँछ । यसबाट सय बढी बालबालिकालाई पढाउनदेखि उनीहरुको सिकाई उपलब्धि बढाउन धेरै सहयोग पुगेको ज्ञान ज्योति प्राविका प्रधानाध्यापक ईश्वरचन्द्र बरईले बताए । ‘हरियो रंगको कार्पेटले कक्षा कोठा पनि निक्कै सुन्दर र चिटिक्क देखिएको छ,’ उनले भने्, ‘पढाउने वातावरण नै परिवर्तन भएको छ ।’ कक्षा कोठका भित्तामा चारैतिर शैक्षिक सामग्री झुण्ड्याईएको छ । “शिक्षकले हेर्दै पढाउँदै र विद्यार्थी पनि हेर्दै पढ्दै गर्ने वातावरण साँच्चिकै लोभलाग्दो छ”– उनले भने । “शिक्षक उत्साहित छन् । विद्यार्थी पनि उत्तिकै उत्सुक बनेका छन् । यसले अध्ययन अध्यापनको माहोल बनेको छ । विद्यार्थीको बिद्यालयमा नियमितता बढेको छ”– उनले थपे ।

कार्यक्रम अन्तर्गत उक्त विद्यालयमा दुईवटा फोहर नष्ट गर्ने डिस्पोजल पिट पनि बनाईएको छ । रातो रंगकोमा नसड्ने र हरियो रंगकामा सड्ने फोहर, कागजका टुक्रा र प्लास्टिक लगायत फोहर राखेर नष्ट गर्ने गरिएको छ । बिद्यालय हाता भित्र फोहर भेट्टाउना साथ बिद्यार्थी त्यसैमा लगेर राख्ने गर्छन् । त्यसपछि नष्ट गरिन्छ । ‘यसले विद्यार्थी पनि सरसफाईबारे सचेत बनेका छन्,’ शिक्षिका सुदा चर्तुबेदीले भनिन्, ‘यस्तै काम घरमा पनि गर्न आग्रह गरेका छौं ।’ ३२ हजारको लागतमा उक्त डिस्पोजल पिट बनेका हुन् ।

हरियाली सामुदायिक प्राविका दुई कोठामा पनि पी फर्म र कार्पेट बिछ्याएपछि पठनपाठन सहज भएको छ । विद्यालयको छ÷छ मिटर लामो चौडा कोठामा पि फर्म र कार्पेट राखेपछि कोठा पठनपाठनमय बनेको छ । कक्षा ३ सम्म पढाई हुने विद्यालयमा ७८ विद्यार्थी छन् । ‘पहिला स–साना बिद्यार्थीहरु बेन्चमा बस्न पाउनका लागि तँछाडमछाड गर्नु पथ्र्यो,’ प्रअ अवधेश पाण्डेले भने्, ‘कहिलेकाही अनावश्यक झगडा हुन्थ्यो ।’ फेरि बेन्च बालमैंत्री पनि थिएनन् । लड्ने खस्ने हुन् भनेर सधै चिन्ता हुन्थ्यो । “अब विद्यार्थी र शिक्षक दुबै ढुक्क छौं”– उनले भने–“पुरै बालमैंत्री वातावरणको शैक्षिक सामग्री भित्तामा झुण्ड्याएका छौं ।” कार्यक्रम अन्तर्गत पठनपाठन गराउन प्राप्त दुई वटा ट्याबले पनि सहयोग पु¥याएको छ । डाउनलोड गरेको पाठ्यपुस्तक ट्याबबाट देखाएर पढाउँदा विद्यार्थी हेर्न, जान्न र सुन्न उत्सुक बनिरहेका छन् । उनीहरुको सक्रियता बढेको छ । यसले बिद्यार्थी र शिक्षक उत्साहित छन् । अध्ययन अध्यापनमा रुची बढ्दै गएको छ । बाहिर रहेका बालबालिका पनि बिद्यालय आउन थालेका छन् ।

बिद्यालयमा शैक्षिक वातावरण बनाउन कपिलवस्तुका यशोधरा, मायादेवी र विजयनगर गाउँपलिकाका १५ विद्यालयमा पी फर्म र कार्पेट प्रदान गरिएको छ । त्यस्तै रुपन्देहीका ओमसतिया, रोहिणी, मायादेवी, सियारी, शुद्धोधन, कोटईमाई, मर्चवारी, कंचन र गैडहवा गाउँपालिकाका ३४ विद्यालयमा कार्पेटिङ र पी फर्म प्रदान गरिएको छ । दुबै जिल्लाका ४९ विद्यालयका एक सय ६७ कक्षा कोठामा प्रदान गरिएको छ ।