खोज

बुटवल, ९ कात्तिक ।

सरकारको कमजोर कुटनीतिले गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको सञ्चालन लगातार घाटामा जान थालेको छ । विमानस्थल सञ्चालनमा लागि दैनिक पाँच उडान आवश्यक भएपनि अहिले सातामा तीनवटा मात्रै अन्तर्राष्ट्रिय उडान भैरहेको छ । हवाई सुरक्षामा चासो देखाउँदै विभिन्न मुलुकका विमान कम्पनीहरुले उडानमा चासो नदेखाउँदा विमानस्थलको सञ्चालन दयनीय बन्दै गएको छ । गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनमा आएको पाँच महिना बित्दा पनि सुरक्षा सम्बन्धी उपकरण सञ्चालनमा आएका छैनन् । सातामा तीनवटा मात्रै अन्तर्राष्ट्रिय उडान भैरहे पनि काठमाडौंबाट हुने आकस्मिक अवतरणका लागि भन्दै २४ सै घण्टा नै खुला राखिएको विमानस्थलको सुरक्षा सम्बन्धी उपकरणहरु सञ्चालनमा आउन नसकेका हुन् ।

त्यस्तै विमास्थलमा झण्डै एक अर्व भन्दा बढी खर्च गरेर ल्याइएको इन्ट्रुमेन्ट ल्यान्डिङ सिस्टम अर्थात आइएलएसको जडान गरिएको छ । विमानस्थलमा कमजोर भिजिविलिटी हुँदा पनि उडान अवतरण गर्न सकियोस् भनेर आइएलएस जडान गरिएको थियो । तर नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको लापरवाही र भारतीय पक्षको बेबास्ताका कारणले आइएलएस भारत सरकारको अनुमतिबिना नै प्रयोग हुन नसक्ने अवस्था आएको छ ।

यस्तै आइएलएस एक चुस्त रेडियो नेभिगेशन प्रणाली हो । जसले विमानहरुलाई रातिमा वा खराव मौसममा पनि रनवेमा अप्रोच गर्नका लागि उपकरणबाटै मार्गनिर्देशन गर्दछ । यो प्रणाली जडान भएपछि करिव पाँचसय मिटरको मात्रै भिजिबिलिटीमा पनि विमान अवतरण गर्न सकिने छ । नेपालमा आइएलएस जोडिएको गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल नै पहिलो विमानस्थल हो । त्रिभुवन आन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा समेत तोकिएको भिजिवलिटी पूरा भएको अवस्थामा मात्रै विमान अवतरण हुने प्रणाली रहेको छ ।

गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा जडान गरिएको आइएलएसले खराव भिजिविलिटीमा पनिरेडियस संकेत मार्फत अवतरण गर्नका लागि चालकदललाई गाईड गर्ने गर्दछ । यस्तै प्राधिकरणले सुरुमा आइएलएसको क्याटगोरी १ को उपकरण जडान गरेर डिजाइन गरेको थियो । जसको फ्रिक्वेन्सी नेपालभित्र नै रहने गरी निश्चित गरिएको थियो । तर निर्माणका क्रममा आइएलएसको क्याटगोरी २ अर्थात मध्यम दक्षताको करिव ५० करोड भन्दा बढीको उपकरणहरु जोडिएको छ । प्राधिकरणले क्याटगोरी २ को मापदण्ड अनुसार नै विमानस्थलको रनवेलाई लाइटिङ सिस्टम अनुसारको पूर्वाधारमा थप करिव २५ करोड खर्च गरेको छ । यो उपकरणको रेडियो डाटा अर्थात फ्रिक्वेन्सी प्रवाह हुने एङ्गल र कभरेज एरियाको केही भाग भने भारतीय भूमिमा पर्न गएको छ । अव आइएलएस सञ्चालनको प्रोसिड्योरका लागि नेपालसँगै भारत सरकारले समेत स्वीकृति दिनुपर्ने हुन्छ । आइएलएसको प्रयोगको अनुमति माग्दै नेपाल सरकारले पाँच महिना अगाडि नै पत्राचार गरिसकेको छ । तर भारतले कुनै पनि जवाफ दिएको छैन ।

यदि भारत सरकारले स्वीकृति नगरेमा आइएलएसको प्रोसिड्योर अन्तर्राष्ट्रिय उडान संगठन (आइकाओ) बाट पनि स्वीकृति हुँदैन । गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल आयोजनाका प्रमुख प्रवेश अधिकारीले भने स्वीकृति स्पेसिफिकेशन अनुसार नै उपकरण जडान गरिएको दावी गरे । त्यो उपकरणले निश्चित एंगलबाट मात्रै फ्रिक्वेन्सी रेडिगेट गर्दछ । “त्यो फ्रिक्वेन्सी ओगट्ने क्षेत्र भने केही भाग भारतीय भूमिमा पर्ने गरेकाले समस्या भएको हो”–उनले भने ।

विश्वका धेरै साना देशहरुले संयुक्त एअर स्ट्रेश प्रयोग गरेको भन्दै उनले मलेसिया र सिंगापुरको उदाहरण दिए । “यो नौलो विष होइन, तर यसलाई कुटनीतिक तवरबाट नै समाधान गर्नुपर्छ”–अधिकारीले भने । त्यस्तै आइएलएसको प्रयोगका लागि जति ढिला भयो ३२ अर्व भन्दा बढी लगानी गरेर बनाइएको गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल त्यति नै बढी घाटामा जाने देखिएको छ । आइएलएस प्रयोग गर्ने हो भने भैरहवास्थित गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा हवाई सुरक्षा समेत मजवुत हुनेछ । भारतले आफ्नो कुशीनगरस्थित विमानस्थलमा असर पर्ने भन्दै आइएलएस प्रयोगका लागि नो अव्जेक्शन दिन मानेको छैन ।