खोज

रूपन्देही जिल्लाका लागि छाडा चौपाया व्यवस्थापन प्रमुख चुनौति बन्दै गएको छ । रूपन्देहीमा हरेक महिना हुने पालिकाहरूको घुम्ती बैठकमा पालि काका प्रमुख तथा जनप्रतिनिधिहरूले छाडा चौपायाको व्यवस्थापनको कुरा चुनौतिकै रूपमा रहेको भन्दै हरेकपटक यही समस्या उठाउँदै आएका छन । रूपन्देहीका लागि अहिले छाडा गाईवस्तुको व्यवस्थापन चुनौति बन्दै आएको छ । छाडा चौपायाकै कारण दुर्घटना बढेको छ । हरेक बर्ष छाडा चौपायाकै कारण दुर्घटनामा ज्यान गुमाउनेको संख्या दर्जन बढी पुग्ने गरेको छ । पालिकाहरूको घुम्ती बैठकमा छाडा चौपायाकै बिषयमा कुरा उठेपनि व्यवस्थापनको बिषयमा भने बेवास्ता गर्ने गरिएको छ । छाडा चौपायामा पनि गाईलाई दुध दिउन्जेल घरमा राखेर स्याहार गरि पाल्ने तर दुध दिन छाडेपछि छाडीदिने गरिँदा समस्या उत्पन्न भएको छ । गाई मात्र हैन, बाच्छाबाच्छीसमेत सडकमै ल्याएर छोडने गरिएको छ । यो समस्या शहरबजार र यसको छेउछाउमा बढ्दो छ । तर, पछिल्लोसमय गाउँघरमा समेत छाडा चौपायाले बालीनाली नोक्सानी गरिदिने हुँदा यो समस्या बिकराल रूपमै देखिएको छ । पहिला–पहिला ग्रामीण भेगमा खेतबारी जोत्न गोरुको प्रयोग हुने भए पनि अहिले बिस्तारै यसको विकल्पमा ट्याक्टर प्रयोग हुँदा गोरुको उपयोग हट्दै गएको छ । बीउको लागि एउटा गाउँमा एक–दुईवटा गोरु पालिनु स्वाभाविक नै हो । तर अधिकांशले गोरु पाल्न छोडिसके । दुध उत्पादनका लागि पालिएका गाईहरूबाट बर्सेनि जन्मने बाछाको व्यवस्थापनमा ठूलो समस्या देखिएको छ । उत्पादनमूलक काममा प्रयोग नहुने वस्तुलाई पालेर के काम भन्दै किसानहरू छिटोभन्दा छिटो पन्छाउन चाहन्छन् । किसानको चाहना बुझेर केही मानिसले गाउँभरिका बाछा संकलन गरी सडक, शहर तथा सार्वजनिक स्थानमा छोडिदिने गरेका छन् । सडकमा छोडिएको गाईवस्तुले यातायात सञ्चालनमा समेत असर पुगेको देखिन्छ । कतिपय ठाउँमा त छाडा चौपाया मरेर अलपत्र पर्नाले जनस्वास्थ्यमा समेत गम्भीर असर पुगिरहेको छ ।

एक बर्षअघि छाडा चौपाया व्यवस्थापनका लागि रूपन्देहीका केही पालिकाहरूले लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकामा काञ्जी हाउस निर्माण गर्ने निर्णय गरेका थिए तर निर्माण क्षेत्रमा वनको जग्गा पर्ने भएपछि त्यो काम अहिले अधुरै भएको छ । त्यसपछि हरेक घुम्ती बैठकमा कुरा उठेपनि समस्या सम्बोधनको बिषयमा भने तदारुकता भएको छैन । खासगरि गाईको सवालमा गाई बुढो भएपछि र दुध दिन छोडेपछि सडकमा ल्याएर छोड्ने गरिँदा समस्या उत्पन्न भैरहेको छ । किसानले गाई घरमै मरेमा समस्या हुन्छ भनी जोखिम मोल्न चाहँदैनन् । दुधालु गाईको बिमा हुने भए पनि बूढो र दुध थाकेको गाईको बिमा हुँदैन । मलकै लागि भनेर किसानले बूढो र थाकेको गाई पाल्ने गरेका छैनन् । बाच्छाजस्तै गाईलाई पनि बुढो भएपछि केही रकम दिएर घरबाट पठाइदिन्छन् । रकम लिनेले अलि टाढा सडक तथा सार्वजनिक स्थानमा ल्याई छोडेर जान्छन् । बिरामी, कमजोर र बुढा गाई मरेपछि यसको व्यवस्थापनमा समस्या आइरहेको छ । पछिल्लोसमय ठूलो समस्या बन्दै गएको छाडा गाईवस्तु र यसको व्यवस्थापनका बिषयमा राज्य लगायत सम्वन्धित निकायको ध्यान जानु जरुरी छ । त्यसैले यसको व्यवस्थापनका लागि सम्बन्धित निकायले ध्यान दिनुका साथै समाधानको दिर्घकालीन उपाय खोज्नुु जरुरी छ । अझै स्थानीय तहले यस विषयलाई गम्भीरतापूर्वक लिनु आवश्यक छ । रूपन्देहीका पालिकाहरूले हरेक महिना कुरा उठाउने तर समाधानको बिषयमा दृढता नदेखाउने हो भने यो समस्या बढ्दै जानेछ । तसर्थ पालिकाहरूले यो समस्या समाधानमा अभियानका साथ समाधानको पहल गरुन ।