खोज

लुम्बिनी प्रदेशको राजधानीको केन्द्रको बिषयमा चलखेल भएको देखिएको छ । प्रदेश सभामा माननीयहरुले बोलेको भन्दा लिखित रुपमा फरक प्रस्ताव र निर्णय गरेर चलखेल गरिएको प्रदेश सभाका सदस्यहरु नै बताउँछन् । यसले राजधानी सार्नका लागि सहयोग त पुर्याउला थप विवाद पनि ल्याउने देखिन्छ ।

प्रदेश सभाले गत मंगलबार लुम्विनी प्रदेशको राजधानी दाङको भालुवाङको पक्षमा ६९ र विपक्षमा १३ मत सहित राजधानीको केन्द्र तोकेको थियो ।

प्रदेश सभाको बैठकमा दाङको भालुवाङलाई केन्द्रमा राखेर दाङको राप्ती गाउँपालिका पुरै र गढवा गाउँपालिकाको वडा नं. १, २ र ३ अर्घाखाँचीको सितगंगा नगरपालिकाको वडा नं. ८ र ९ भनिएपनि लिखित प्रस्ताव र निर्णयमा भने ति क्षेत्रलाई फराकिलो पारिएको छ । भालुवाङ शब्द न त प्रस्तावमा नै छ न त निर्णयमा नै । यसले सबैमा शंका उत्पन्न गरेको हो । मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेलले प्रदेश सभामा दिएको मन्तव्यमा समेत भालुवाङलाई केन्द्रमा राख्ने र शितगंगा, राप्ती र गढवाका वडाहरुलाई केन्द्रित गरि राजधानीको प्रस्ताव गरिएको बताएका थिए ।

तर सदनमा प्रस्ताव पारित भएपछि सभामुख पूर्णबहादुर घर्तीले सुनाएका थिए ’दाङको राप्ती गाउँपालिका र गढवा गाउँपालिका तथा अर्घाखाँचीको सितगंगा नगरपालिकाले ओगटेको, चर्चेको राप्ती नदी किनारको मैदानी भाग राप्ती उपत्यका देउखुरीलाई प्रदेशको स्थायी राजधानी कायम गरियोस् भन्ने पक्षमा दुई तिहाई मत परेकाले यो सभाबाट सो प्रस्ताव बहुमतले पारित भएको घोषणा गर्दछु’ भनेका थिए ।

तर राजपत्रमा प्रकाशित हुँदा यो लामो विवरण भने हटाएर राप्ती उपत्यका (देउखुरी) मात्रै स्थायी राजधानी भनेर उल्लेख भएको छ । सदनमा राजधानीबारे प्रस्ताव पेश गर्दादेखि नै दाङको राप्ती र गढवा गाउँपालिका तथा अर्घाखाँचीको शीतगंगा नगरपालिकाले ओगटेको, चर्चेको राप्ती नदी किनारको मैदानी भाग भनिएको थियो ।

प्रदेश सभा सचिवालयले भने प्रदेश सभामा लिखित रुपमा आएको प्रस्ताव र भएको निर्णय अनुसार नै राजपत्र प्रकाशित भएको जनाएको छ । लिखित कागजात अनुसार राजपत्र निकाल्नुपर्ने हुनाले त्यसो गरिएको सचिवालयको भनाइ छ । ‘राप्ती उपत्यका देउखुरी’ भनेको दाङ जिल्लाको राप्ती गाउँपालिका, गढवा गाउँपालिका र अर्घाखाँचीको शितगंगा नगरपालिका बुझिने उसको भनाइ छ ।

मुखमा मात्रै भालुवाङ
राजधानीका लागि तोकिएका पालिकाकाको वडा उल्लेख नहुँदा र राजपत्रमा देउखुरी शब्द मात्रै रहदा आशंका पैदाभएको हो । स्रोतका अनुसार प्रदेश सभामा माननीयहरुबाट तीन पालिकाको वडाहरुको कुरा भएको र भालुवाङलाई केन्द्र विन्दुमा राख्ने समेत उल्लेख भएको तर प्रस्ताव र निर्णयमा ति कुराहरु नभएपछि बुधवार राजपत्र निकाल्नका लागि समेत ढिला भएको थियो । प्रदेश सभाका कर्मचारीहरुले राजपत्रमा के लेख्ने र के नलेख्ने ? भन्ने बिषयमा अलमल हुँदा ढिलाइ भएको हो ।

अन्ततः प्रस्ताव र निर्णयको कागजात अनुसार नै राजपत्र प्रकाशित गर्ने भाषा चयन गरिएको थियो ।

भालुवाङलाई केन्द्र विन्दुमा राख्ने भनिएपनि भालुवाङ शब्द कहि कतै नभेटिएपछि यसबाट चलखेल गर्न सजिलो हुने दलका एक नेता बताउँछन् । मियो फालिदिएपछि यताउता सार्न सकिन्छ ति नेताले भने मियो अर्थात केन्द्र विन्दु भाषामा लेखिनुपथ्यो । विवाद बढी भए सरकारले यस्तो हो भनेर भन्ला नत्रभने भाषाको जाल हालेर राजधानी केही परसम्म पुर्याइन सक्छ, ति नेताले थपे ।

राजधानीको बिषय टुङग्याउनका लागि मौखिक रुपमा अलमल पार्ने शब्द राखेर माननीयलाई कन्भिन्स गरिएको हुनसक्ने ति नेताले बताए ।

प्रदेश राजधानी तोकिएको स्थान प्रतिबन्धित क्षेत्र भएका कारण सरकार र प्रदेश सभाले चलाखीपूर्वक भाषा प्रयोग गरेको हुनसक्ने जानकारहरु बताउँछन् ।

विवाद फेरि हुन सक्छ
राजधानी बिषयको राजपत्रमा राजधानीको केन्द्र राप्ती उपत्यका देउखुरी मात्रै भनिएपछि अर्घाखाँची तर्सिएको छ । उसले आफ्नो शितगंगा नगरपालिकालाई गायब पारेको आरोप लगाएको छ ।

प्रदेश सभा सचिवालयले राप्ती उपत्यका देउखुरी भनेको अहिलेका लागि अर्घाखाँचीको शितगंगा नगरपालिका, दाङको राप्ती र गढवा गाउँपािलकाको पूरै क्षेत्र बुझिने बताएको छ ।

अर्कोतिर राप्ती उपत्यका भनेर लमहीसम्म बुझिन्छ भने देउखुरीको अर्थ घोराहीलाई पनि अथ्याइने गरिएको छ । यसले पनि थप आशंका थपिदिएको हो ।

यो अर्थलाई बुझेर दाङका दुई पालिकाको सीमा बाहिरसम्म क्षेत्र तान्न खोज्दा अर्घाखाँचीले पनि शितगंगाको पूरै क्षेत्र भनेर किचलो निकाल्न सक्छ ।

विवाद बढ्यो भने अर्घाखाँची एकातिर हुनेछ भने दाङ अर्कोतिर हुनेछ । किनभने केन्द्र तोक्दा दुइ जिल्लाका पालिकाहरुको नाम मात्रै लिइएको छ । रोल्पा पश्चिमलाई देउखुरी भन्दा दाङ उपत्यका (घोराही–तुलसीपुर) पायक पर्छ ।