ट्रेंडिंग:

>> सेमीफाईनल समिकरण पुरा >> मेन्स तथा भेट्रान्स डवल ब्याडमिन्टन प्रतियोगिता सुरू >> लुम्बिनी प्रदेशको दोस्रो आवधिक योजना विकास परिषदबाट पारित >> पश्चिमाञ्चल यातायात समितिको कार्यालयमा प्रकाश गैरेलाई स्वागत >> दाङको तुलसीपुर उत्कृष्ट उपमहानगरपालिका घोषित >> देश विकासको लागि अहिलेको गठबन्धन हो : उपप्रधानमन्त्री सिंह >> नेपालमा सडक संजाल नै प्रमुख यातायातको माध्यम भएको दाबी >> सिद्धि बिनायकको रजत महोत्सव, सम्मान तथा प्रतिभा प्रस्फुटनका कार्यक्रम >> कोरियाबाट फर्केर दुई युवाले शुरु गरे होटल हाईलाईट >> लालटिनको २८ औ रक्तदान >> निजी क्षेत्रको मनोवल उकास्न सरकारसँग आग्रह >> अर्थमन्त्री पौडेलको उपचार काठमाडौंको बर्न अस्पतालमा हुँदै >> पोखरा भ्रमण वर्ष उद्घाटनका क्रममा बेलुन पड्किँदा अर्थमन्त्री विष्णु पौडेल र मेयर आचार्य घाइते >> ‘बस्नयोग्य शहरको सपना साकार पार्न लागिरहेका छौं’ >> बस्नयोग्य शहर बुटवल >> आनन्दलोकमा ट्यूमरको शल्यक्रिया >> आजको मौसम : तराईका हुस्सु, हिमाली भू-भागमा हल्का हिमपात >> १०० मेगास्क्रिन टि.भि नेपाली बजारमा >> कांग्रेस-एमाले गठबन्धनले बनाए संविधान संशोधन कार्यदल >> लयमा आउँदै छ लट्टेश्वर महादेव गौधाम >> ‘‘श्रमजीवीको पक्षमा स्थानीय सरकार छ’’ >> रनभुल्लमा बुटवल ! >> प्रथम सहिद लखन कप फुटबलमा मौडीचौर रोल्पा विजयी >> रानीमहलको सन्देश >> गुल्मी अस्पतालमा विद्युतीय चिकित्सा अभिलेख प्रणाली सुरु >> ‘दिल्ली दरबार’मा संचिताको सिर्जना >> फैलिएला त ‘पठन संस्कृति’ >> सरकारले अटोलाई उत्पादनशिल क्षेत्रमा राख्नुपर्छ । –नाडा अध्यक्ष चौधरी >> उत्खननको अखडा बन्यो खजुरा खोला >> सम्पूर्ण युवा क्लब अन्तिम चारमा >> प्राधिकरणको सिइओ नियुक्तिमा गृहमन्त्रीको हस्तक्षेप, कांग्रेस नेतालाई ल्याउने तयारी >> बिहे गरेको १० महिनामै श्रीमतीको हत्या, पाँच वर्षदेखि फरार श्रीमान् पक्राउ >> सानदार मःमः पसलमा ग्याँस विस्फोट हुँदा मृत्यु हुने तीन पुगे >> त्रिशूली नदीमा मोटरसाइकलसहित खसे चालक, सशस्त्रको गोताखोर परिचालन >> मानवसेवा आश्रमको भवन निर्माणको लागि समिति >> भारतीय थानाबाट नेपाली गाँजा तस्कर फरार, चौकीदार निलम्बित >> परराष्ट्रमन्त्री राणा ओमन प्रस्थान >> अमेरिका पठाइदिन्छु भनी २१ लाख ठगी गर्ने दुईजना पक्राउ >> भूमिसम्बन्धी अध्यादेश अस्वीकार गर्ने जसपा नेपाल र लोसपाको निर्णयपछि देउवा छलफलमा >> एकीकृत समाजवादीले बोलायो स्थायी कमिटी र पोलिटब्यूरो बैठक >> मानव अधिकार आयोगले थाल्यो बालमन्दिरको जग्गा हिनामिना घटनाको अनुसन्धान >> कालिका मानवज्ञान माविद्वारा उत्कृष्ट नतिजा ल्याउने विद्यार्थीलाई छात्रवृत्ति  >> सुन प्रतितोला एक लाख ७० हजार नाघ्यो >> एक सय बढी फरार प्रतिवादी पक्राउ >> रोहिणी गाउँपालिका अध्यक्ष चढ्ने गाडीमा तोडफोड >> कुटपिटबाट एक जनाको मृत्यु >> कक्षा १२ को परीक्षातालिका सार्वजनिक (तालिकासहित) >> एनसेलले सुरू ग¥यो भोवाईफाई आईफोनबाट सेवाको सुरुवात >> नेपालीको पहिचानः शिरमा टोपी >> सच्याऊः सामाजिक सञ्जाल विधेयक

अव्यवस्थित शहरीकरणको चुनौती

१८ पुष २०७९, सोमबार
१८ पुष २०७९, सोमबार

नेपालमा विना दिर्घकालीन योजना निर्माण भएका शहरले सुन्दरता होइन कुरुपता बढाउँदै र थप्दै लगेको भन्दै वातावरणवीदहरुले चिन्ता व्यक्त गरेका छन । वातावरणवीदहरुले भनेजसरी नै पछिल्लोसमय यो चिन्ता अझै घनिभूत भैरहेको छ । अव्यवस्थित शहरीकरण नेपालको ठूलो समस्याका रुपमा देखापर्ने अवस्था छ । यसको प्रत्यक्ष प्रभाव अहिले होइन एक दशकपछि गंभीररुपमा देखिने निश्चित छ । यही बुटवलकै उदाहरण दिँदा पनि बुटवलका अधिकांश सडक साँघुरा भैसकेका छन । ती सडकले आगामी १० बर्षको घनत्व थेग्ने अवस्था छैन । शहरीकरण हुनु भनेको विकासको गति वृद्धि भएको मानिन्छ । सरकारी कार्यालय एवं बजार वाणिज्यका प्रमुख केन्द्रहरुको रुपमा विकसित भएकोले यो क्षेत्र सबैको आकर्षणको क्षेत्र बनेको हुन्छ । जहाँ शहर भैसकेको छ त्यहाँ बस्ती विकास बढ्दो छ । ग्रामीण क्षेत्र भने मानवविहीन अवस्था पुग्न लागेको छ । यसले गर्दा शहरमा दिन–प्रतिदिन समस्या थपिँदै गएको छ । विकास पनि शहर केन्द्रित बन्दै गएको छ । गाउँको विकास गर्नुपर्नेमा सबै बनिसकेको शहरमा मात्रै आकर्षित हुँदा शहरी जीवन कष्टकर हुँदै गएको छ । जसका कारण अव्यवस्थित र अनियन्त्रित अनि योजनाविहीन शहरीकरणले शहरी सम्पदा र प्राकृतिक सुन्दरतामा ह्रास ल्याउने अवस्था उत्पन्न भएको छ । शहरीकरणको गतिसँगै प्राकृतिक सम्पदा नाश हुन नदिई शहरी जनसंख्यालाई सोही क्षेत्रका स्रोत र साधन तथा पुर्वाधारले वहन गर्न सके मात्र त्यसले फाइदा पु¥याउँछ । तर, हाम्रो सन्दर्भमा त्यो ठिक विपरीत हुने गरेको छ । जसका कारण फाइदाभन्दा बेफाइदा बढी निम्त्याइरहेको छ । विगत चार दशकमा शहरी जनसंख्या पाँच गुणाले वृद्धि भएको तथ्याङ्कले देखाएको छ । शहरमा जनसंख्या बढ्दै गर्दा यातायातका साधनपनि स्वतः बढ्छ । जसका कारण ट्राफिक व्यवस्थापन पनि चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको छ । पुराना सवारी साधनबाट निस्कने धुवाँ, उद्योग कलकारखानाबाट निस्कने धुवाँ–धुलो कच्ची र खाल्डाखुल्डी सडक सबै अव्यवस्थित शहरीकरणका कारण हुन् । शहरीकरणकै कारण वायु प्रदूषण बढेको छ । शहरी क्रियाकलापबाट निस्केको धुवाँले दृश्य क्षमता घटाउँदै ओजन तहको विनाश गरेर मानवीय विपत्ति निम्त्याउने वातावरणबीदहरुको चिन्ता छ । शहरीकरणको अर्को आधार जनसंख्याको आकारमा वृद्धि हो । घना जनसंख्या पनि शहरको विशेषता नै हो । तर, यही विशेषता अहिले अभिषाप बन्दै गएको छ । त्यसै त नेपालको असन्तुलित विकास अथवा शहर केन्द्रित आर्थिक, प्रशासनिक र शैक्षिक विकासका कारण नेपाल धेरै पछि परेको छ । साथै स्वास्थ्य, रोजगार आदि क्षेत्रको विकास पनि शहर केन्द्रित हँुदा शहरी बसोबासको चाप बढेको छ ।
पछिल्लोसमय शहरमा न्यूनतम आधारभूत सुविधाको समेत अभाव हुँदै गएको छ । हाम्रो शहरीकरणमा बसाइँ सराई र भारतीय प्रवासीहरुले सीमा क्षेत्रको जनसंख्यामा निकै ठूलो परिवर्तन ल्याएको छ । यसबाट शहरी जनसंख्या अनियोजितरुपमा बढेको छ । जे–जति उद्योग व्यावसाय र कलकारखाना विकास भएका छन्, ती सबै शहरी क्षेत्रमा नै केन्द्रित हुँदा भविष्यमा पनि शहरी क्षेत्रमा मानवको चाप बढ्ने निश्चित नै छ । अव्यवस्थित शहरीकरणले जल प्रदूषणलाई अत्यधिक मात्रामा बढाएको छ । जल प्रदूषण मूलतः औद्योगिक फोहोरमैला, घरायसी फोहोरमैला, शहरी फोहोरमैला र वरिपरिबाट आउने रसायनबाट हुन्छ । हाम्रा धेरै नगर तथा बजार क्षेत्रमा ढलको अभाव छ । वातावरणवीदहरुले शहरीकरणले विकास भन्दा पनि विनास निम्त्याएको वताउँदै आएको सन्दर्भमा अव्यस्थित शहरीकरण रोक्नेतर्फ पहल थाल्नु जरुरी छ । शहरी आवादीलाई ग्रामिण तहसम्म पु¥याउन अव सोच्नुपर्ने बेला भैसकेको छ । होइन भने अव्यवस्थित शहरीकरण हाम्रोलागि भन्दा पनि आगामी पुस्ताका लागि अभिषाप हुनेछ ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?