खोज

बुटवल, १४ चैत ।
रूपन्देहीको तिलोत्तमा नगरपालिकामा केही दिन पहिला काठमाडौंमा शाखा कार्यालय भएको एउटा सहकारी आयो । शाखा विस्तार सहितको योजना बाहिर देखिएपनि भित्री कुरा भने रकम उठाउने र फरार हुने योजना थियो । यो कुरा स्थानीय सरकारको रूपमा रहेका पालिकाका प्रमुख रामकृष्ण खाँण, उप प्रमुख जागेश्वर देवि चौधरीलाई जिल्ला बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाका अध्यक्ष बसन्त प्रसाद ढकालले जानकारी दिए । पालिकामा आएको सहकारीले धमाधम पैसा उठाएर भाग्ने योजना बनाएको विषयमा पालिका प्रमुख र उप प्रमुखलाई जानकारी गराएपछि ३ दिनमा ३ लाख भन्दा बढि रकम उठाएको उक्त रकम फिर्ता नै गराईयो । अध्यक्ष ढकाल भन्छन्–“धन्न समयमा नै थाहा पाइएछ, मेयर उप मेयरलाई जानकारी गराएपछि ३ दिनमा ३ लाख बढि रकम जम्मा गरेको रहेछ, थाहा पाएपछि फिर्ता गराईयो, अहिले त्यो सहकारी यहाँ छैन । ’
यति मात्रै होईन रूपन्देहीको देवदह क्षेत्रमा पनि पालिका भन्दा बाहिरको सहकारी आएर ४० लाख बढि स्थानीयको बचत संकलन गरेको कुरा जानकारी पाएपछि सहकारी सहकारीकर्मीहरूको पहलमा उक्त रकम बचतकर्तालाई नै फिर्ता गराइयो । स्थानीयहरूको ४० लाख रूपैयाँ रकम संकलन गरेपछि भाग्ने तयारीमा रहेको उक्त सहकारीलाई देवदह नगरपालिकाको विशेष पहलमा बचतकर्ताको रकम फिर्ता गराइएको हो । अहिले उक्त सहकारी देवदहमा छैन ।
यी दुई वटा केही प्रतिनिधि सहकारीको नाममा हुन खोजेको ठगीको उदाहरण मात्रै हुन । जिल्लामा दर्ता भएको भनिएको ‘दर्ता प्रमाणपत्र लिएर’ केही स्थानीयहरूको समेत साथ लिएर स्थानीय पालिकामा आउने, शाखा विस्तार गर्ने, आकर्षक तलब दिएर कर्मचारी र चर्को भाडा तिरेर आर्कषक कार्यालय बनाउने, निश्चित समयपछि उक्त बचत रकम लिएर भाग्ने सहकारीहरू पहिला देशभरी नै थिए । तर पछिल्लो समयमा भने स्थानीयस्तरमा रहेका सहकारी अभियान्ताहरू, जिल्ला सहकारी संघ, जिल्ला बचत संघ सहितका सहकारी सञ्जालहरूको पहलमा यी र यस्तै आर्थिक अपचलन गर्न खोज्ने सहकारीलाई स्थापना नै हुन नदिई शेयर सदस्यहरूको बचत रकम फिर्ता गराउने कार्य भइरहेको छ ।

जिल्ला बचत तथा ऋण सहकारी संघ लिमिटेड रूपन्देहीका अध्यक्ष बसन्त प्रसाद ढकाल भन्छन्–‘आगन्तुक सहकारीको कारण सिंगो सहकारी अभियान नै बदनाम भएका थिए, पछिल्लो समयमा हामी १६ वटै पालिकामा गएर पालिका प्रमुख, उप प्रमुख, सहकारी शाखालाई अनुरोध गर्दै कारवाही, नियमनको बाटोमा लाग्न अग्रह गरिरहेका छौ, जसको कारण सहकारीको नाममा हुने अनैतिक गतिविधि कमी भएका छन् ।’पछिल्लो समयमा पालिकाले नीति नै बनाएर सहकारी को स्थापना वा शाखा विस्तारको लागि स्थानीय वडा कार्यालयको र सम्बन्धीत पालिकाको अनिवार्य सिफारिसमा चाहिने प्रावधान ल्याउनको लागि पनि पटक पटक आग्रह गरिएको सहकारी अभियन्ता डोलराज अर्याल बताउँछन् ।
सहकारी महासंघ नेपालका केन्द्रीय लेखा समिति संयोजक तथा अभियान्ता भिम प्रसाद तुलाचनका अनुसार पछिल्लो समयमा रूपन्देहीका केही वाहिरबाट शाखा विस्तार गर्ने भन्दै आएका सहकारीको कारण सिंगो सहकारी नै बदनाम भएको पाइएको भन्दै नियमक निकायको अभावको कारण समस्या भैरहेको बताउँछन् ।

उनका अनुसार सहकारी कर्जा सूचना केन्द्र, स्थायीत्वकरण कोष, अनुगमन र नियमन सहितको सहकारी ऐनमा विषय समेट्नुपर्ने माग सहित पटक पटक सरकारी निकायमा कुरा भएपनि कतिपय समयमा सहकारी अभियान्ता, स्थानीय तह र सरकारकै कारण सहकारीहरू बदनाम भएका हुन् । सरकारले संघीयता स्थापना पुर्व देशभर ३८ वटा सहकारी डिभिजन स्थापना गरेपनि सहकारीलाई स्थानीय तह, प्रदेशको अधिकारी सूचीमा राखेपछि अहिले भने डिभिजन कार्यालय खारेज भएका छन् । सहकारी महासंघका लेखा समिति संयोजक तुलाचनका अनुसार नियमन गर्ने निकाय नै अभावको कारण पछिल्लो समयमा सहकारीको शाखा खस्कीएको बताउँछन् । उनि भन्छन्–‘नियमक निकायको अभावको कारण अहिलेको अवस्था आएको हो, खासगरी प्रदेशमा स्थापना भएको सहकारी दार्ता अधिकारीको कार्यालय र स्थानीय पालिकामा रहेका सहकारी शाखा वा महाशाखाले पनि कानून बमोजिक कारवाहीको काम गर्न नसक्दा थप समस्या सृजना भएको हो ।’

सहकारीहरूको नियन्त्रण, नियमन, सुपरिवेक्षणको लागि पहिलाकै संरचनामा रहेको डिभिजन सहकारी कार्यालय वा प्रत्येक जिल्लामा एक-एक वटा सरकारी निकायको खाँचो रहेको सहकारी अभियान्ताहरूले जोड दिएका छन् । सहकारी प्रदेश बचत संघका अध्यक्ष श्रीकृष्ण नेपालले नियामक निकायको अभावको कारण समस्या सृजना भएको भन्दै अधिकारको बाँडफाँडमा समेत निस्र्कौल नहुँदा समस्या सृजना भएको बताउँछन् ।रूपन्देही जिल्लामा केही समय पहिला सुप्रीम सहकारीले यस्तै बाहिरबाट दर्ता भएर आएर शाखा सञ्चालन गरेपछि समस्याग्रस्त घोषणा पछि अहिले बचता कर्ताहरूले लाखौं रकम फिर्ता पाउन सकेका छैनन । यस्तै बुटवलमा नै शाखा विस्तार गरेको शिवशिखर सहकारीका पनि लाखौं रकम जम्मा गरेका बचत कर्ताहरूले पनि रकम पाउन सकेका छैनन । भैरहवामा पनि सुुप्रीम सहितका केही सहकारीहरू अन्य जिल्लामा दर्ता भएर शाखा विस्तार गर्दैै काम गरेर लाखौं रकम उठाएर फरार भएका थिए ।
रूपन्देही जिल्लामा हाल जिल्ला बचत तथा ऋण सहकारी संस्थामा कुल २ सय ५४ वटा सहकारी संस्था आवद्ध भएका छन् । यस्तै ९२ वटा सहकारी अझै पनि संघमा आवद्ध भएका छैनन । यस्तै जिल्ला सहकारी संघमा ४ सय ६ वटा सहकारी आवद्ध छन् । जिल्ला भरमा कुल ९ सय ६० वटा सहकारी रहेको अप्रमाणीत तथ्यांक छ ।