खोज

लुम्बिनी सीड कम्पनी प्रा.लि.,भैरहवा, रूपन्देही विगत २० वर्ष देखि स्वदेशी वीउको उत्पादन, प्रशोधन र बजारीकरणमा सक्रिय भूमिका निर्वाह गर्दै आइरहेको छ । विगत ५ वर्ष देखि स्वदेशी नेपाली हाइब्रिड मकै र धानको पनि वीउ उत्पादन कार्य सुरु गरिएकोछ ।
यसै परिपेक्षमा मकै वाली तेस्रो महत्वपूर्ण वाली विशेष गरी खाद्यान्न, साइलेज र दाना उद्योगको लागि मूख्य कच्चा पदार्थको श्रोत नै सावित भएता पनि उत्पादनले गति नलिदा वर्षेनी अरबौ को वीउ र खाद्यान्नको आयात बढीरहेको छ । आयतलाई कम गर्न प्रतिस्पर्धि जातको अभाव, उत्पादकत्व कम हुदाँ मूल्य बढ्न गई उत्पादन लागत पनि बढी हुने गरेको छ ।
आयात घटाउन प्रतिस्पर्धि जात (बढी उत्पादन दिने, छोटो समयमा हुने, रोगकिरा कम लाग्ने, प्रतिकुल वातावरणमा पनि राम्रो उत्पादन दिने) भएमा उत्पादन बढ्न गई उत्पादन लागत कम हने र मूल्यमा समेत प्रतिस्पर्धा गर्न सकिने हुदाँ प्रतिस्पर्धि जात निकाल्नुको विकल्प नभएको प्रमाणितनै भएको छ । तर पनि यस तर्फ टडकारो पहल राज्य/प्रदेश बाट हुन आवश्यक छ । प्रतिस्पर्धि जात निकाल्न चाहिने आवश्यक उबितायक्त, दक्ष जनशाक्ति, लगनशिलता, पुँजी र कार्यान्वयनका निति नियममा सुधार, थप र नयाँ निर्माण जस्ता पहिलो चरणका क्रियाकलाप नै नहुदाँ वीउ र खाद्यान्नको आयत बढ्न गएको हो ।
यस तर्फ सम्बन्धित सबैले सोची समयमै कमसेकम १ वटा प्लाटफम निजी क्षेत्रमा स्थापना र सन्चालन गर्नु अनिवार्य छ । यस प्लाटफर्म को लागि आवश्यक पर्ने संरचना कम्पनी सँग भएतापनि आवश्यक अति उच्च दक्ष जनशाक्ति, मेसिनरी र उपकरण निति नियम र लगानीको अभावमा सोच हुदाँ हुदै पनि कार्य सम्पादन हुन सकेको छैन । अतः यस पक्षमा सम्बन्धित सबैको अर्जुन दृष्टि पुग्न अनिवार्य छ । यसका अतिर्रिक्त मकै वालीमा पहाडमा बादरको प्रकोप, तराई, मधेशमा निलगाई, छाडा गाईवस्तु र सुगाको प्रकोपका कारण मकै वालीको उत्पादन र विस्तारको गति सुस्त छ ।
यस्ता खाले स्थानिय समस्या निराकरणमा लुम्बिनी सीड कम्पनीले केही प्राविधिको विकाश र सफल प्रयोग गरी कृषक सम्म पुँयाउने सोच लिएको छ ।
१) सुगा नियन्त्रण गरी वाली बचाउन सरल, सजिलो, सस्तो उपायको रूपमा भएको रबर बेन्डको यस बसन्ते सिजनको मकै खेती रूपन्देहीमा प्रयोग गरी सुगा बाट बचाउन सफल सिद्ध भएको छ ।
२) निलगाई बाट मकैलाई बचाउन विभिन्न आवाज निकाल्ने सोलर पद्धति बाट चल्ने यन्त्रको प्रयोग गरी वाली बचाउन सफल भएको छ । भविष्यमा यसलाई व्यवसायिक खेतीमा प्रयोग गरीने योजना रहेको छ । यस किसिमको एउटा यन्त्रले करिब १ हेक्टर क्षेत्रको लागि काम गर्दछ ।
३) बादरबाट मकै वाली बचाउने कार्यका अनुसन्धान जारि रहेको छ । आशा छ भविष्यमा यसले पनि सार्थकता पाउने छ । स्मरण रहोस यि सबै पशुपक्षि बाट वालीलाई बचाउन ठूलो क्षेत्रमा व्यवसायिक रूपमा एकै ठाँउमा खेती गर्दा वाली बचाउको कार्य सरल, सहज, सस्तो र समयमा प्रभावकारी ढंग बाट सम्पन्न हुने छ ।
(लेखक, कृषि विज्ञ, लुम्बिनी सीड कम्पनी प्रा.लि.का अध्यक्ष हुन् ।)