खोज

रोल्पा, १९ साउन । रोल्पा दश वर्ष लामो माओवादी सशस्त्र युद्धको उद्गम स्थल । सशस्त्र द्वन्द्वकालमा मात्र हैन त्यसपछिको शान्ति प्रकृयाका धेरै वर्ष माओवादीले पछाडि पारिएका वर्ग समुदायको उत्थानको नारा निकै विकायो । शान्ति प्रकृया पछिको करिब डेढ दशक लामो संसदीय अभ्यासमा रहेको माओवादी पनि यो समुदायको विषयमा उदार देखिएन । दलितहरूको प्रतिनिधित्व सहजै देखिने संघ, प्रदेश र स्थानीय तहमा दलित समुदायको प्रतिनिधित्वले यो तथ्य स्पष्ट पारेको छ । आफैले अघि सारेका मुद्दाहरू माओवादीले भुल्दै जान थालेको भन्ने आलोचना रोल्पाका स्थानीय तहमा माओवादीवाट निर्वाचित दलितको प्रतिनिधित्वले स्पष्ट पार्दछ ।

सशस्त्र द्वन्द्व नै उत्पीडनका विरुद्ध भन्थे माओवादी । यही नाराले दलित, महिला, गरिव र पिछडिएको क्षेत्रका समुदायलाई आकर्षण पनि ग¥यो, मुक्तीको सपना देखेर माओवादीलाई साथ पनि दिए । २०७२ सालमा संविधान जारी भएयता २ वटा स्थानीय निर्वाचन भईसकेका छन । दुई वटै निर्वाचनमा रोल्पाका स्थानीय तहमा महिला र दलित समुदायको प्रतिनिधित्व अवस्था हरिविजोग देखिएको छ । कुल जनसंख्याको करिव १८ प्रतिशत हिस्सा ओगड्ने रोल्पाको दलित समुदाय आफैले लडेर ल्याएको भनिएको व्यवस्थामा भने सधै शासित मात्रै भईरहे । घर आगनको सरकार भनिने स्थानीय सरकारको प्रमुख, उपप्रमुख दलितका लागि आकाशको फल भएको छ ।

७२ वडा मध्ये एउटा वडामा मात्र दलित वडाध्यक्ष निर्वाचित भए । २०७४ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा २ वटा वडाध्यक्ष निर्वाचित भएका थिए । यस पटक रोल्पा नगरपालिका वडा नं. ५ मा नेकपा माओवादी केन्द्रको तर्फवाट तोपवहादुर नेपाली निर्वाचित भएका छन । उनले ४९५ मत ल्याएर निर्वाचित हँुदा प्रतिस्पर्धी नेपाली काँग्रेसका नन्दबहादुर महराले ४०३ मत प्राप्त गरेका थिए । नेपाली २०७४ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा समेत वडाध्यक्ष निर्वाचित भएका थिए ।

२०७४ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा गंगादेव गाउँपालिका वडा नं. २ को वडाध्यक्ष निर्वाचित भुपाल दमाई २०७९ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा पनि उम्मेदवार थिए । नेकपा माओवादी केन्द्रवकाट उम्मेदवार वनेका उनी यस पटकको निर्वाचनमा तेश्रो स्थान सहित पराजित भए । ठूला दलको प्राथमिकतामा पदैनन दलित मुख्य ठूला तीन दल नेपाली काँग्रेस, नेकपा एमाले र नेकपा माओवादी केन्द्रको तर्फवाट २०७९ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा २ जना दलितले उपाध्यक्षको उम्मेदवार हुने अवसर पाएका थिए । तर उनीहरू निर्वाचित भने हुन सकेनन ।
भागिसरा वन्दीपुरे खड्का २०७९ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा नेकपा माओवादी केन्द्रको तर्फबाट त्रिवेणी गाउँपालिकामा उपाध्यक्षको उम्मेदवार वनिन । दलित महिला समुदायकी उनलाई काँग्रेस एमाले गठवन्धनका साझा उम्मेदवार नेपाली काँग्रेसका लेखमणी डाँगीले पराजित गरे । वन्दीपुरे खड्काले तीन हजार ८३५ मत ल्याउदा डाँगीले चार हजार ५७६ मत प्राप्त गरेका थिए ।

माडी गाउँपालिकामा काँग्रेस एमाले गठवन्धनको तर्फवाट उपाध्यक्षको साझा उम्मेदवार बनेको नेपाली काँग्रेसका कृष्ण विक तीन हजार ३० मतका साथ पराजित भए । उनलाई माओवादी एकीकृत समाजवादीको तर्फवाट साझा उम्मेदवार वनेकी माओवादी केन्द्रकी जयपुरी घर्तीमगरले ती हजार ९६६ मतका साथ हराएकी थिईन ।

वडाध्यक्षमा रुन्टीगढी गाउँपालिका वडा नं. १ मा नेकपा एमालेको तर्फवाट हेमराज विक उम्मेदवार वने । उनले २२० मत प्राप्त गर्दा नेपाली काँग्रेसका थमवहादुर घर्तीमगरले ६३२ मत प्राप्त गरेका थिए । सो वडामा विक तेश्रो भएका थिए । रोल्पा नगरपालिका वडा नं. ९ मा नेकपा एमालेको तर्फबाट उम्मेदवार वनेका इविराम विकले २४ मत ल्याएका थिए । सो वडामा नेकपा माओवादी केन्द्रका मिमवहादुर घर्तीमगर अत्यधिक मतले विजयी भएका थिए । नेकपा एमालेका उम्मेदवार विकलाई उम्मेदवारी फिर्ता लिन माओवादी कार्यकर्ताले धम्कि दिएको नेकपा एमाले लुम्विनी प्रदेश सदस्य घनश्याम आचार्यले जानकारी दिए । स्वतन्त्र पुर्वक निर्वाचन लड्ने वातारण भए मत परिणाम फरक आउने थियो रोल्पामा त्यस्तो अवस्था छैन पूर्व मानवअधिकारकर्मी समेत रहेका आचार्यले भने ।

लुंग्री गाउँपालिका वडा नंं ४ मा नेकपा एमालेको तर्फवाट उम्मेदवार वनेका साउने कामीले ३८ मत ल्याएका थिए । गाउँपालिका वडा नं. ५ मा नेपाली काँग्रेसको तर्फवाट वडाध्यक्षको उम्मेदवार वनेका सूर्यवहादुर कामीले ३५६ मत ल्याई पराजित हुदा नेकपा माओवादी केन्द्रका रीखवहादुर रोकाले ५५९ मत ल्याई विजयी भएका थिए । सोही गाउँपालिकाको वडा नं. ७ मा नेपाली काँग्रेसका झगलाल कामीले २८६ मत ल्याई पराजित हुदा नेकपा माओवादी केन्द्रका हिराबहादुर पुनले ५१८ मत ल्याई विजयी भएका थिए । गंगादेव गाउँपालिका वडा नं. ५ मा नेकपा एमालेको तर्फवाट वडाध्यक्षको उम्मेदवार वनेका वलिराम दमाईले २७९ मत प्राप्त गरि पराजित हुदा नेपाली काँग्रेसका अमृतवहादुर वुढामगरले ५५४ मत ल्याई विजयी भएका थिए ।

त्यसो त २०७४ सालमा भएको पहिलो स्थानीय तह निर्वाचनमा समेत मुख्य तीन राजनैतिक दलहरू उदार थिएनन् । सो निर्वाचनमा समेत उनीहरूको प्राथमिकतामा दलित नपर्दा जिल्लाका ७२ मध्ये २ वटा वडामा मात्रै दलित निर्वाचित भएका थिए । अघिल्लो स्थानीय तह निर्वाचनमा निर्वाचिन हुने २ जना दलित वडाध्यक्षमा रोल्पा नगरपालिका वडा नं. ५ वाट तोपवहादुर नेपाली र गंगादेव गाउँपालिका वडा नं. २ वाट भुपाल दमाई हुन उनीहरू दुवै नेकपा माओवादी केन्द्रको तर्फवाट निर्वाचित भएका थिए । तोपवहादुरले ३०१ मत र भुपालले ३५९ मत ल्याई विजयी भएका थिए ।

सो निर्वाचनमा रोल्पा नगरपालिका ७ मा नेपाली काँग्रेसको तर्फबाट वडाध्यक्षको उम्मेदवार वनेकी रति कामी जिल्लाकै एक मात्र दलित महिला उम्मेवार थिईन । उनले १७६ मत प्राप्त गरि पराजित भएकी थिईन । सो निर्वाचनमा त्रिवेणी गाउँपालिका २ मा नेकपा माओवादी केन्द्रको तर्फवाट वडाध्यक्षको उम्मेदवार बनेका शेरसिंह वन्दीपुरे ५८१ मत प्राप्त गरि पराजित भएका थिए । सोही गाउँपालिका वडा नं. ७ मा नेकपा माओवादी केन्द्रको उम्मेदवार गणेश परियार १ मतले पराजित भएका थिए । नेकपा एमालेका भानवहादुर घर्तीमगरले ७७८ मत प्राप्त गर्दा गणेशले ७७७ मत प्राप्त गरेका थिए ।

लुंग्री गाउँपालिका ७ मा नेपाली काँग्रेसको तर्फवाट वडाध्यक्षको उम्मेदवार वनेको झगलाल कामीले २०८ मत प्राप्त गरि पराजित भएका थिए । गंगादेव गाउँपालिका १ मा नेकपा माओवादी केन्द्रको उम्मेदवार वनेको खुसलसिंह कामीले १९८ मत प्राप्त गरि पराजित भएका थिए ।
सुनछहरी गाउँपालिका २ मा नेकपा एमालेको तर्फवाट वडाध्यक्षको उम्मेदवार वनेका गणेश विकले ३३ मत र वडा नं. ७ मा सोही पार्टीवाट वडाध्यक्षको उम्मेदवार वनेको प्रसाद कामीले १९ मत प्राप्त गरि पराजित भएका थिए । सुनिलमस्मृती गाउँपालिका ४ मा नेकपा एमालेको तर्फवाट वडाध्यक्षको उम्मेदवार वनेका अने कामीले ६० मत प्राप्त गरि पराजित भएका थिए ।

दशक लामो सशस्त्र द्धन्दमा रोल्पामा राज्य पक्षवाट १८ महिला र ८८ पुरुष सहित १०६ जना दलितले ज्यान गुमाएका थिए । विद्रोही पक्षवाट १ महिला र १४ पुरुष गरि १५ जना र राज्य पक्षवाट १७ महिला ७३ पुरुष गरि ९० जनाले ज्यान गुमाएका थिए । सो घटनामा ज्यान गुमाएका १ जना दलितको भने राज्य वा विद्रोही कसवाट हताहती भएको हो, पक्ष खुलेको छैन । सवै दलहरूमा उच्च जातिय अहंकारका कारण दलितहरूले अवसर पाउदैनन नेपाल दलित संघका पूर्व केन्द्रीय सदस्य मोहन परियारले भने । सांगठनिक नेतृत्वमा नै उनीहरूको वोलवाला हुन्छ अनि कसरी दलित परुन परियारले भने । दलितले पैसा खर्च गर्न सक्दैनन भनेर पनि उम्मेदवारीको प्राथमिकतामा पर्दैनन परियारले भने ।