खोज

तीज आउन दुई हप्ता बाँकी रहँदा यतिबेला बजार तथा गाउँमा तीज गीत गुन्जीन थालेका छन् । यातायातका साधन होउन वा सञ्चारमाध्यम तथा होटल लजहरूमा तीज गीत नबज्ने ठाउँ कहीँ छैन । तर ती गीतहरूमा मौलिकता भने देखिँदैन । मौलिकता हराएका गीतप्रति अघिल्लो पुस्ता भने चिन्तित देखिन्छ ।  गीतहरूमा भाका र मौलिकता नभएको लमही नगरपालिका–९ अमिलिया निवासी ५० वर्षीया देवीमाया थापा बताउँछिन् । गीतहरू त निक्कै बज्ने गरेका छन तर पनि पप झ्याउरे भाकामा आएका गीतमा तीजको लय भाका छैन । उनलाई पछिल्लो समयमा पर्व मनाउने तौरतरिकाले निक्कै चिन्तित बनाएको बताइन् ।
उनी मात्र होइन अग्रज महिलाहरू हराउँदै गएको संस्कृति प्रति निक्कै चिन्तित छन् । गीतका बोलहरू समय अनुसार परिवर्तन हुनु स्वभाविकै हो तर भाका लयहरू नै हराउनेगरी आउनु गलत भएको बताउँछिन् लमहीकी ४५ बर्षीया हिरा थापा । उनले गीत सुन्दा चाड पर्वको मौलिकता नै हराएको जस्तो लागेको बताइन् । एकातिर क्रिश्चियनहरूले हाम्रो संस्कृति समाप्त पारिरहेका छन् भने हिन्दु भित्रकै आयातित संस्कृतिको हावी भएको उनको भनाइ छ । यस्ता बिकृतीले नेपाली संस्कृतिमा असर पुग्ने उनले बताइन । हाम्रा नयाँ पुस्ताहरू पनि लहलहैमा लाग्ने प्रचलन बढेको उनको बुझाई छ ।
परम्परागत रूपमा महिलाहरूले आफू माथि एक वर्ष सम्म गरिएको शोषण, दमन, विभेद, पीडाहरूलाई तीज गीतका भाका मार्फत सुनाउने गर्ने गरिन्थ्यो । अर्कोतिर धार्मिक रूपमा पनि निक्कै महŒव मानिन्छ । पार्वतीले तीजको निराहार वर्त बसेर महादेव पति पाएको, धर्म र आफना गुनासोको सेरोफेरोमा रहेर गितहरू समेत गाउने गरेको थापाले वताइन । समाजमा महिलाहरू बीच अत्यन्तै सहानुभूति, मेलमिलाप थियो ।साँझ परेपछि चौतारा तथा ठूलो आँगनमा भेला हुने आफ्नै मौलिकताका गीत गाउने गरेको स्मरण गर्दै उनीहरू भन्छन्–‘अब त रेडियो, टिभिमा मात्र मायाजालका मात्र गीत बज्छन् ।
यो पनि कुनै तीज भाकामा होइन ¥याप र पपमा । यस्तै हो भने तीज गितका भाका र मौलिकता समाप्त हुने भन्ने चिन्ताले सताएको छ । उनीहरू जस्तै धेरै प्रौढ महिलाहरू पनि अत्यन्तै चिन्तित हुन थालेका छन् । उनीहरू भन्छन समय परिवर्तन भएको छ । अब पीडा, विभेद र अन्याएका गित गाउन त पर्दैन तर पनि समाजका भएका विकृति, विसंगती हटाउने, तथा समानताका गितहरूलाई पनि तिज भाकामा गाउन सकिन्छ । के माया जाललाई मात्र तिज भाकामा गाउनु गर्ने हुन्छ । अझ धर्मको नाममा पनि माहादेव र पार्वतीलाई जोडर माया पिरतीका गित मात्र बनाउनु पर्ने हँुदैन । साउनको पहिलो साता देखिनै टोल टोलमा गाइने तीज गितका भाका तथा सञ्चार माध्यमहरूमा सुनिने गितहरू सुन्दा आफूहरूलाई परम्परा नै मेटिने हो की भन्ने चिन्ता लागेको अगुवा महिलाहरू बताउँछन् ।
तीज महिलाहरूले स्वतन्त्र पर्वको रूपमा पनि लिने गर्दछन । वर्षभरिमा भएका समाजका विकृति, समृद्धि र अधिकारहरूलाई, धर्मसंस्कृतिहरूलाई समेत जोडेर तीज गीत बनाउन सकिने महिला अधिकार कर्मी सिता पौडेल बताउँछिन् । photo sourse: Google