खोज

आज अन्तर्राष्ट्रिय जेष्ठ नागरिक दिवस । हरेक वर्षको अक्टोबर १ तारिखको दिन अन्तर्राष्ट्रिय जेष्ठ नागरिक दिवस विश्वभरी नै मनाउने गरिएको छ । नेपालमा पनि यो दिवस जेष्ठ नागरिक मैत्री समाज निर्माण गरौं भन्ने नाराका साथ आज विविध कार्यक्रमको आयोजना गरि मनाईदैछ । दिवस मनाउँदै गर्दा भन्नैपर्दछ– जेष्ठ नागरिकहरूप्रति अवहेलना र दुव्र्यवहार बढ्दै गएको छ । आफ्नै घर परिवारबाट जेष्ठ नागरिकहरू तिरस्कृत हुँदै आएका छन् । घरैका लागि घाँडो भएपछि जेष्ठ नागरिकहरूको सहारा आश्रम र बृद्धाश्रम बन्दै गएका छन् । उनीहरूको सहारा छोरा छोरी होइन, बृद्धाश्रम हुने गरेको छ । जेष्ठ नागरिकहरू आफ्नै घर परिवारबाट तिरस्कृत हुनु अत्यन्त गंभीर एवं चिन्ताको कुरा हो । बुढ्यौली एक दिन सवैले भोग्नुपर्ने छ तर त्यसको कुनै परवाह नगरि अहिले जेष्ठ नागरिकप्रति दुव्र्यवहार गर्नेक्रम बढ्दो छ । जेष्ठ नागरिकलाई सरकारले समेत तिरस्कृत गर्दै आएको छ । जेष्ठ नागरिक मञ्चले सरकारलाई बुझाएको स्मरण पत्र सरकारले रद्दीको टोकरीमा मिल्काएको छ । मञ्चले धेरैपटक जेष्ठ नागरिकको समस्या समाधानका लागि प्रधानमन्त्रीको ध्यानाकर्षण गरायो तर कुनैपनि प्रधानमन्त्रीले जेष्ठ नागरिक सञ्चले उठाएको समस्या समाधानमा चासो दिएनन् । बृद्धहरू ज्ञानका खानी हुन । उनीहरूको सीप भावी पुस्ताका लागि प्रेरणाको श्रोत हो ।

उनीहरूप्रतिको सम्मानले नै संस्कारजन्य समाजको निर्माण हुन सक्छ । तर हामीले जेष्ठ नागरिकको ज्ञान र शिक्षा कहिल्यै ग्रहण गर्न सकेनौं । ज्येष्ठ नागरिक हाम्रा समाजका उपल्लो दर्जाका आदर्श हुन । आजको पुस्ताले बृद्धहरूबाट परम्परागत सीपको संरक्षण र अनुसरण गर्नु आवश्यक छ । हाम्रा पूर्वज असंख्य ज्ञान र सीपका खानी हुन । तिनको ज्ञान र सीप हामी र हामी सन्ततीको जीवन अघि बढाउन महत्वपूर्ण छन ।
नेपालमा राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को तथ्याँक अनुसार ६० वर्षमाथिका ज्येष्ठ नागरिकहरूको संख्या करिव १२ प्रतिशत अर्थात करिव २५ लाखको हाराहारीमा रहेको अनुमान छ । हाल संसारमा ६० वर्ष नाघेका मानिस ७६ करोड छन् । यसमध्ये कैयौं जेष्ठ नागरिक पारिवारिक कलहबाट ग्रसित तथा सहाराविहीन छन् । रोग, भोक र शोकमा डुबेर अनि पारिवारिक बुहार्तन सहेर बाँचीरहेका छन । यो तथ्याँकले समयक्रमसंगै बढ्दो गरिबी र पश्चिमी सभ्यताको प्रभावले नेपाली सामाजिक संस्कारहरूमा क्रमशः विचलन आउंदै गरेको देखाउँदैछ । जसको प्रभावको प्रत्यक्ष असर बृद्धबृद्धाहरूप्रति गरिने कर्तव्यमा क्रमशः विमुखता हुंदैछ । जेष्ठ नागरिकहरू घरमा सम्मानित भएर होइन, बृद्ध आश्रममा मृत्यु पर्खेर बस्न विवस छन । वृद्धहरू क्रमशः उपेक्षित जीवनयापन गर्नुपर्ने स्थिति पनि देखिंदैछ । नेपाली सामाजिक मूल्य, मान्यता र धार्मिक आस्थामा पनि बृद्धहरूलाई आदर, सम्मान र सेवा गर्नुपर्ने तथ्य प्रचलित छन् तर, आजको हाम्रो समाज र संस्कार बिचलित र उद्वेलित बन्दै गएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय जेष्ठ नागरिक दिवस मनाईरहँदा बृद्धहरू अनेक रोगको शिकार भैरहेका छन । उनीहरूले भरपर्दो स्वास्थ्य सेवा पाउनै सकेका छैनन् । सरकारले समेत जेष्ठ नागरिकलाई निशुल्क स्वास्थ्य उपचारको सुविधाबाट बञ्चित गरेको छ । इतिहास विर्सने हाम्रो बानी र विगतबाट पाठ नसिक्ने हाम्रो समाजलाई संस्कार दिन अव सरकारको ध्यान जानु जरुरी छ । दिवस मनाएरमात्र जेष्ठ नागरिकप्रतिको कर्तव्य पूरा हुँदैन । उनीहरूलाई माया र सम्मानको उत्तिकै खाँचो छ । सरकारले पनि जेष्ठ नागरिक सम्मानको वातावरण बनाउनु जरुरी छ ।