खोज

निर्वाचनको सफलता, निर्वाचन शिक्षाको व्यापकता’ भन्ने मूलनाराका साथ आठौँ निर्वाचन दिवस सोमबार मनाईएको छ । विसं २०१५ फागुन ७ गते नेपालमा आमनिर्वाचन प्रारम्भ भई बालिग नेपालीहरूले आफ्नो मताधिकार उपयोग गर्न पाएको महत्वपूर्ण दिनको स्मरण गर्दै निर्वाचन आयोगले विगत आठ बर्षदेखि यो दिवस मनाउँदै आएको हो । प्रमुख निर्वाचन आयुक्त दिनेशकुमार थपलियाले दिवसका अवसरमा देश तथा विदेशमा रहका सम्पूर्ण नेपाली मतदातालाई हार्दिक शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको छ । आम मतदातामा निर्वाचन र मतदानको महत्वलाई मनन गरी निर्वाचनका क्रियाकलापमा सरिक हुन दिवसले सदैव जागरूकता र प्रेरणा प्रदान गर्ने विश्वास व्यक्त गरिएको छ । नेपालमा पहिलोपटक २०१५ साल फागुन ७ गते भएको आम निर्वाचनको स्मृतिमा हरेक बर्ष फागुन ७ गते निर्वाचन दिवस मनाईदै आएको छ । २०१५ सालको आम निर्वाचनमा नेपाली काँग्रेसले दुई तिहाई बहुमत अर्थात् ७४ सिट प्राप्त गरेको थियो । उक्त निर्वाचनमा १६ वटा राजनीतिक दलले भाग लिएका थिए । विशेषतः मतदाता शिक्षा र निष्पक्ष मतदानको पैरवी गर्दै देशैभर विभिन्न अभियान र कार्यक्रमहरू गरिन्छ । निर्वाचन दिवस मनाउँदै गर्दा नेपालमा फेरीपनि निर्वाचन प्रणालीको बिषयलाई लिएर बहस आरम्भ भएको छ । त्यसो त निर्वाचन आयोगमाथि पनि बेलाबेलामा थुप्रै आरोपहरू लाग्ने गरेका छन । निर्वाचनको स्वच्छतालाई लिएर आयोगमाथि प्रश्न उठेका उदाहरण छन । पछिल्लो समय निर्वाचनमा हुने अत्यधिक खर्चलाई लिएर धेरै प्रश्न उठेका छन । निर्वाचनलाई कम खर्चिलो बनाउन आवश्यक नीतिमै संशोधन गर्नुपरे पनि आयोग तयार हुने गरी त्यस विषयमा बहस र परामर्श दिवसकै अवसरमा गर्नु जरुरी छ ।

अर्कोतर्फ समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीलाई लिएर पनि बहस आरम्भ गर्नु जरुरी देखिएको छ । धेरै निर्वाचन विज्ञहरूले पनि निर्वाचन प्रणालीका बिषयमा एकपटक कुरा उठाउनु पर्ने आवाज अभिब्यक्त गर्न थालेका छन । वि.सं. २०१५ को पहिलो प्रजातान्त्रिक आम निर्वाचन पहिलो बालिग मताधिकारका आधारमा भएको आम निर्वाचन थियो । यस सन्दर्भमा आयोगले अहिलेसम्म गरेको काम र आगामी दिनमा गर्नुपर्ने दायित्वका विषयमा गंभीर छलफल गरोस् । नेपालको संविधानको भाग २४ धारा २४५ संवैधानिक अङ्गका रूपमा निर्वाचन आयोगसम्बन्धी व्यवस्था रहेको छ । दिवसकै अवसरमा आयोगको तेस्रो पञ्चवर्षीय रणनीतिक योजना २०७६÷०७७–२०८०÷०८१) को समीक्षा भएको छ । जस अनुसार निर्वाचन आयोग आगामी रणनीतिक योजना तर्जुमा गर्न सफल हुने विश्वास गरिएको छ । आम नागरिकलाई निर्वाचनको महत्व, उपादेयता, यसको प्रभावकारीता आदि विषयमा सचेत वनाउनुपर्ने भएकोले आयोगको ध्यान त्यसतर्फ पनि जानु जरुरी छ । अहिले खर्चिलो निर्वाचन भयो भन्दै जनगुनासो बढिरहेको समयमा आयोगले आफ्नो स्थापना दिवसको अवसरमा बहस गरोस् । जेहोस निर्वाचन आयोगले पनि पहिलो निर्वाचनको स्मृतिमा दिवस मनाउने औपचारिकता सुरु गरेको छ । यसलाई केवल औपचारिकतामै सीमित नगरियोस् । दिवसकै माध्यमबाट यसको प्रभावकारीता, विश्वसनीयता र स्वतन्त्र निर्वाचन प्रणाली लगायतका विषयमा योजनाबद्ध बहस होस् । जसले आगामी दिनमा निर्वाचनको विश्वसनीयता थप प्रगाढ बनोस् । अर्कोतर्फ नेपालमा प्रजातन्त्र स्थापना भएको दिनकै दिन निर्वाचन दिवस पनि मनाउने संयोग छ । यो अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ । प्रजातन्त्र प्राप्तिको दिनले नै निर्वाचनको आधार सिर्जना गरेको मान्न सकिन्छ । तसर्थ फागुन ७ त्यसैपनि नेपाली जनताका लागि महत्वपूर्ण दिन हो । निर्वाचन आयोगले सुरु गरेको दिवसको परम्परा कायमै राख्दै उन्नत निर्वाचन प्रणालीमार्फत लोकतन्त्रलाई संस्थागत गर्ने सवालमा आयोगको ध्यान अझै सारगर्भित र सार्थक बनोस् ।