खोज

गुल्मी, १३ कार्तिक । गुल्मी जिल्लाका युवाहरू यतिबेला ऐतिहासिक सरायँ नाच संरक्षणमा जुटेका छन । पछिल्लो समयमा परम्परागत रूपमा खेलिदै आएको सरायँ नाच लोप हुँदै जान थालेपछि यहाँका युवाहरू संस्कृतिको संरक्षणका लागि जुटन थालेका हुन । बडा दशैंको बेला खेलिने सरायँ नाच जिल्लाको निकै पुरानो संस्कृतिको रूपमा चिनिन्छ ।

पछिल्लो समय पुराना पाका उमेर समूहका व्यक्तिहरूको देहवशान र युवाहरूको विदेश पलायनसँगै सरायँ नाच संकटमा पर्दै जान थालेको छ । गुल्मी जिल्लाको रेसुङ्गा, मुसिकोट, धुर्कोट, इस्मा, छत्रकोट, मालिका, मदाने, चन्द्रकोट लगायतका पालिकाकाका युवाहरू यसको संरक्षणमा जुटेका हुन । दशैं टीकाको दिनदेखि पूर्णिमाको दिनसम्म जिल्लाका मुख्य मन्दिर, देवालय, तथा शक्तिपीठका कोतकोतहरूमा सराय नाच्ने प्रचलन छ । जिल्लाको मुसिकोटको जोगिथुम, छत्रदेवालय, अर्जै, घमिर, धुर्कोट, चोयँगा, अमरपुर, धागिथुम लगायतका स्थानहरू सरायँ नाचका लागि निकै प्रख्यात स्थलहरूको रूपमा परिचित छन । एकादशीदेखि पुर्णिमाका दिनसम्म यी स्थानहरूमा हजारौं मानिसहरू मेला हेर्न र सरायँ नाच्नका लागि घुँईचो लाग्ने गर्दछ ।

स्थानीयहरू मात्र हैन गुल्मी जिल्ला बाहिर रहेका व्यक्तिहरू पनि यहाँको सराय नाँच हेर्नका लागि आउने गर्दछन । सबै मानिसहरूको एकै ठाउँमा जमघट हुने र वर्षौदेखिका पुराना आफन्त र साथीभाइहरूसँग पनि भेटघाट हुने भएका कारण मानिसहरूको बाक्लो उपस्थिति हुने गर्दछ । रुमाल र तरवार नचाएर एक आपसमा खुसी साटासाट गरेर सरायँ नाच नाँचिन्छ । संस्कृतिको जर्गेनासँगै नयाँ पुस्तालाई सराए नाँचको महत्वबारे जानकारी गराउने उद्देश्यले गुल्मीका युवाहरूले परम्परागत संस्कृतिको जगेर्नामा लागेको मुसिकोट युवा क्लवका अध्यक्ष बसन्त अधिकारीले बताए ।
मन्दिरमा चढाइएका खोडा र दशैंको बेलामा राखिएका जमराको माला र धोति पासा सहितको एउटै पहिरन लगाएर सरायँ नाच प्रदर्शन गर्ने प्रचलन छ । कतिपय लहैलहैमा हातमा रुमालको सहायताले पनि सरायँ नाचमा झुम्मी रहेका हुन्छन । पछिल्लो समयमा नयाँ पुस्ताले अनुसरण नगर्दा सरायँ नाच लोप हुने अवस्थामा पुग्न थालेको स्थानीय हरि घिमिरेले बताए ।

ईस्मा गाउँपालिका अन्तर्गत ताल्तुङमा पनि युवाहरूले स्थानीय स्तरमै आपसमा सहयोग उठाएर सरायँ नाचको संरक्षण गर्दै आएको स्थानीय राजेन्द्रबिक्रम कुँवर बताउँछन । उनले पछिल्लो समय सराय खेल्ने भन्दा हेर्नेहरूको संख्या धेरै भएपछि यसपटकको दशैंको अवसरमा अभियानै चलाएर सरायँ नाच संरक्षणमा युवाहरू परिचालन भएको बताए । कुँवरले पुराना पुस्ताहरू सकिदै जाँदा पुराना कला संस्कृति पनि हराउँदैै जाने संकट पैदा भएको भन्दै यसको संरक्षणमा सबै लाग्नु पर्नेमा जोड दिए ।

मन्दिरमा राखिएका तरवार निकालेर तिनै तरवारलाई घुमाउँदै एक आपसमा जोडिएर सराय नाच्ने गरिन्छ । सरायँ नाँच धेरैजसो गुल्मी लगायत अर्घाखाँची, कपिलवस्तु, दाङ, प्युठान लयागतका जिल्लाका कोट र शक्तिपिठहरूमा नाँच्ने प्रचलन छ । यसरी सरायँ नाच्दा देवी भगवती प्रसन्न हुने जनविश्वास रहेको छ ।