खोज

प्यूठान, २० असोज ।
परम्परागत रूपमा गोरुले खेतबारी जोत्ने प्रचलन हराउँदै गएको छ । सहरीक्षेत्रमा देखिएको कृषिमा यान्त्रीकरण ग्रामीण भेगमा समेत देखिन थालेको हो । केही वर्ष यता ग्रामीण क्षेत्रमा गोरुले जोत्ने प्रचलन हराएर मिनिटिलरले जोत्न थालिएको हो । मकै भाचेर केही दिन गाइभैंसी बारीमा राखेर गोवर छरिएपछि एक÷दुई हल गोरुले बाँझो मार्ने चलन थियो ।

किसानले बाँझो मारेर (मकै/धान रोपेको जमिन वीऊ छर्नुपूर्व एक पटक जोत्ने) राखेको जमिनलाई केही दिनमा गहुँ, जौँ वा फापर छर्ने गर्दथे । त्यो काम गर्ने प्रत्येक घरमा एक हल गोरु पाल्ने गरिन्थ्यो । तर गाउँमा गोरु देखिन छाडेका छन् । किसानहरूले गोरु पाल्न छाडेर गोरुको काम प्रविधिबाट गर्दै आएका छन् । पाखा भिराला बारीमा मकै, गहुँ, जौ तथा खेतमा तोरी तथा धान छर्नका लागि खेतबारी जोत्ने काम अहिले गोरुको ठाउँमा मिनीटिलर (हाते ट्याक्टर) बाट गर्न थालेका छन् ।
घरमा काम गर्ने मान्छे नहुँदा गोरु पाल्न छाडेर ३ वर्ष देखि हाते ट्याक्टरले बारी जोत्दै आएको सरुमारानी गाउँपालिका–५ राङवाङकी किसान तिलीसरा रानामगरले बताइन् । ‘पहिले घरमा एकहल गोरु अनिवार्य हुन्थे, तर अहिले पाल्न छाडियो’ रानाले भनिन्, ‘तीन वर्ष यता खेतबारीमा हातेट्याक्टरले जोत्नै आएकी छु, गाउँमा गोरु भन्दा ट्याक्टरले जोताउन छिटो र सहजै पाउन सकिन्छ ।’ प्रतिघण्टा ७ सय ५० भुक्तानी गर्ने गरी हातेट्याक्टरको प्रयोग गरिएको उनको भनाइ छ ।

ऐरावती गाउँपालिका–६ विजुलीका टेक बहादुर बस्नेतले गाउँमा एकआध घरमा बाहेक गोरु पाल्न छाडिएको बताए । करिब ८० घर रहेको गाउँमा ३-४ घरमा गोरु रहेको उनको भनाइ छ ।
‘काठे हलो र गोरु हराएपछि, प्रविधिले समय र लागतमा कम गरेको छ’ उनले भने,‘गोरुले जोत्न नसक्ने ठाउँमा समेत जोत्ने, वर्षभरी पाल्नु नपर्ने हुँदा धेरै खर्च घटेको छ ।’ युवा जति विदेश र बुहारीहरू बच्चाका लागि गुणस्तरीय शिक्षा भन्दै सहर पस्ने चलनले गोरु पाल्ने जनशक्ति अभाव रहेको बताए । ‘चराउने र घाँस काट्न सक्ने मान्छे अभावमा गोरु पाल्ने चलन हराउँदै गयो’ उनले भने ।

हाल एक दिन एक हल गोरुले जोतेको तीन हजारसम्म तिर्नु पर्ने हुँदा किसानहरूले ट्याक्टर खोज्न थालेका छन् । गोरुले जातेको जमिन भन्दा हाते ट्याक्टरले जोत्दा उव्जनी घटेको उनीहरूको अनुभव छ । उव्जनी घटेपनि खेतवारी जात्न गोरु पाउनै मुश्किल छ । गाउँका किसानले मकै भाचेर गहुँ र तोरी छर्ने तयारी गरिरहेका छन् । अन्न भित्र्याएपछि बाँझो बारी जोत्न मिनीटिलरको पालो कुरेका छन् । युवाशक्ति गाउँमा नहुँदा गोरु पालन र गोरुले खेतबारी जोत्ने प्रचलन हराएजस्तै भएको उनीहरूको भनाइ छ ।