खोज

नेपाल बहुजाति, बहुधार्मिक र बहुसांस्कृतिक पहिचानयुक्त मुलुक हुनुको नाताले बाहै्र महिना कुनै न कुनै जात जातिको विशेषता अंकित संस्कृति झल्किने गर्दछ । यसैक्रममा माघ महिना थारु आदिवासी जातिको संस्कृतिले आफ्नो पहिचान माघीका रूपमा स्थापित गरेको छ । माघ १ गतेलाई थारु समुदायले माघीको रूपमा मनाउने गर्दछन भने गुरुङ समुदायले समेत माघीलाई अवसरकै रूपमा मनाउने गरेको छ । यो वर्ष पनि माघीको रौनक नेपालका तराईमा छाएको छ भने यो क्रम एक महिनासम्म हुने कतिपय संस्कृतिविदहरू वताउने गर्दछन । माघी महोत्सवको रौनक जारी रहेकै अवस्थामा थारु सहित हरेक जातिका नयाँ पुस्ता र युवा पिँढीले आफ्नो जातीय संस्कृति र परम्परा बिर्सदै विदेशी संस्कृति र फेसन अनुसरण गर्ने प्रवृत्ति बढेको भन्दै चिन्ता गर्ने क्रम समेत बढेको छ । निश्चित रूपमा पुरानो संस्कार र संस्कृति अहिले विर्सिदै गएको साँचो हो । चाहे त्यो कुनैपनि संस्कृति भएको जनताको होस् । पुरानो संस्कृति हराउँदै जानु र नयाँ संस्कृतिको विकास हुनु जीवनचक्र जस्तै हो । यद्यपि नेपालका परम्परा संरक्षण गर्ने दायित्व राज्यको हो र त्यसमा नेपाली जनताले भरथेग गर्नु जरुरी छ ।

अहिले पश्चिम र सुदूर पश्चिम प्रदेशमा माघी महोत्सवको रौनकले थारु समुदायलाई छोपेको छ । माघीका अवसरमा सुदूर पश्चिम तराईमा जारी बरघर प्रथा जीवित रहेको छ भने हरूवा चरुवा प्रथाको अन्त्य अझै नभएको पाइएको छ । पश्चिम तराईमा भने पुरानो हरूवा चरुवा प्रथाको अन्त्य भएको देख्न सकिन्छ । यसरी माघीका नाममा तराईमा अनेक संस्कार र संस्कृतिले प्रश्रय पाएका छन । थारु समुदायले माघीलाई नयाँ वर्षको रूपमा समेत मनाउने गरेको छ । विविध आयामले भरिएको माघी थारु समुदायका लागि खुशीको पर्व पनि हो । यसक्रममा उनीहरूले एक वर्ष आफूले गर्ने कामको जिम्मेवारीको फाँटवारी समेत लगाउने गर्दछन । जमिन्दारको घरमा हरूवा चरुवा वस्ने कमैयाहरूले माघीकै अवसरमा मुक्त भएको घोषणा गर्ने अवसरका रूपमा लिने गरेका छन । थारु समुदायको परम्परा र संस्कृतिको चर्चा गरिरहँदा यी परम्परा र संस्कृति लोपोन्मुख अवस्थामा पुगेका छन । थारु समुदायको आफ्नै खानपान छ, रहनसहन छ, संस्कृति र परम्परा छ । तर यी परम्परा लोप भैरहँदा संरक्षणको चासो थारु अगुवाहरूले लिनु जरुरी छ । निश्चित रूपमा माघीको रौनक पनि पहिलेजस्तो अहिले छैन । थारु समुदायमा जुन रौनक आउनुपथ्र्यो त्यो क्रमशः घट्दै गएको छ । यसतर्फ सम्वन्धित निकायको ध्यान जानु जरुरी छ ।

कुनैपनि जातजातिको संस्कृति संरक्षण गर्ने पहिलो दायित्व त्यही समूहको हुन जान्छ । त्यसकारण थारु समुदायका अगुवाहरू नै यस विषयमा गंभीर हुनु जरुरी छ । नेपाललाई चार जात छत्तिस वर्णको फूलवारी भनेजस्तै यहाँ रहेका मौलिक परम्पराको संरक्षणका लागि पनि ती जातजातिकै ध्यान जानु जरुरी छ । पछिल्लोसमय प्रदेश सरकारले पनि माघीलाई विशेष महत्व दिएको छ । यो खुसीको कुरा हो । लुम्बिनी प्रदेश सरकारले त माघीका अवसरमा सार्वजनिक विदा दिएर यो पर्वलाई विशेष प्राथमिकता दिएको छ । हरेक जात जातिको आ–आफ्नै मौलिक परम्परा र महत्व हुन्छ । माघी पर्व पहिले थारु समुदायको भन्ने गरिएपनि पछिल्लोसमय यो सवै जातजातिको पर्वका रूपमा विकास हुँदै गएको छ । माघीमा नेपालका प्रसिद्ध तीर्थस्थलहरू देवघाट, त्रिवेणी, रिडी लगायत स्थानमा स्नान गर्न जाने परम्परा बढ्दै गएको छ । माघीकै अवसरमा पहाडी समुदायले पनि विभिन्न परिकार बनाएर खाने चलन बढ्दै गएको छ । यसले नेपाल विविध सँस्कृति र विविधताको संगम हो भन्ने चरितार्थ भएको छ । जसरी माघीले अनेकता बोकेको छ, त्यसरी नै अरू चाडपर्वलाई पनि सवै जातजाति, भाषाभाषी र स्थान विशेषले पनि महत्व दिएर मनाउनु जरुरी छ ।