खोज

ड्रोनहरू, एक समयको भविष्यको अवधारणा, द्रुतरूपमा हाम्रो दैनिक जीवनको कपडामा समाहित भएका छन् ।

विभिन्न उद्योगहरूमा क्रान्ति गर्दै र अन्वेषण र नवीनताका लागि नयाँ सम्भावनाहरू खोल्दै । यी मानवरहित हवाई सवारी (UAVs) ले आफ्नो प्रारम्भिक सैन्य अनुप्रयोगहरूलाई कृषि र निर्माणदेखि फोटोग्राफी र मनोरञ्जन सम्मका क्षेत्रमा अपरिहार्य उपकरण बन्न पारेका छन् ।

ड्रोनको सबैभन्दा महत्वपूर्ण योगदान एरियल फोटोग्राफी र भिडियोग्राफीको क्षेत्रमा छ । पहिले पहुँचयोग्य नभएका भ्यान्टेज पोइन्टहरूबाट आश्चर्यजनक शटहरू खिच्ने, तिनीहरूको क्षमताको साथ, ड्रोनहरूले घटनाहरू, सर्वेक्षण परिदृश्यहरू र मनमोहक दृश्य सामग्री सिर्जना गर्ने तरिकालाई परिवर्तन गरेका छन् ।

प्राकृतिक परिदृश्यको व्यापक मनोरम दृश्यहरूदेखि शहरी दृश्यहरूको गतिशील शटहरू सम्म, ड्रोनहरूले फोटोग्राफर र फिल्म निर्माताहरूका लागि रचनात्मकताको नयाँ आयाम अनलक गरेको छ ।

कृषिमा, ड्रोनहरूले बाली व्यवस्थापन र अनुगमनलाई अनुकूलन गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेका छन् । उन्नत सेन्सर र इमेजिङ टेक्नोलोजीले सुसज्जित, कृषि ड्रोनहरूले बाली स्वास्थ्य, माटोको नमीस्तर, र कीट प्रकोपहरू अतुलनीय सटीकता र दक्षताका साथ डेटा सङ्कलन गर्न सक्छन् । यो वास्तविक–समय जानकारीले किसानहरूलाई सूचित निर्णयहरू गर्न, बाली उत्पादन बढाउन, र लक्षित हस्तक्षेपहरू मार्फत वातावरणीय प्रभावलाई कम गर्न सक्षम बनाउँछ ।

२०१५ बाट नेपाली आकाशमा ड्रोनको आगमन देखियो जब दस हजार भन्दा बढी नेपालीले भुकम्पमा आफ्नो ज्यान जुमाए । के कतिको क्षति पुर्याएको मापन गर्न विभिन्न संघ–संस्थाबाट आएका मानिसहरुबाट ड्रोनको प्रयोग गरियो । यसले अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा नेपालाको अर्को रुप बनायो, भूकम्पको पीडाले नेपाली अस्त व्यस्त अर्कोतर्फ ड्रोनको मनपरी अन्तर्राष्ट्रिय मिडियाले नकारात्मक समाचारले फैल्याएको खवर जसको कारणले , धेरै समस्या नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा हुने जस्तो होला भनी त्यसैबेला ड्रोन सम्बन्धी विधेयक पारित गरियो । भोलिको दिनमा यो प्रविधिले कसो राम्रो होला नसोची आएको यो कानुनले आजसम्म पनि असर पारेको देख्न सक्छौ ।

यो सबै कुराको असर आजसम्म पनि केही आपत्तिजनक विशेष परिस्थतिमा पनि बाधाको रूपमा देखा परेको छ जस्तैः भूकम्प जाँदा, बाढी पहिरो जाँदा, आगलागी हुँदा, हिमतालको अध्ययनका लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ । सन २०२१ जुन १५ मा मेलम्ची खानेपानीको बाँध भत्किदा ५ जनाको मूल अनि २० जना बेपत्ता भएका थिए । राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणद्वारा ड्रोनको प्रयोग गरिएको थियो । विषेशगरी क्षतिको विवरण र भौगोलिक अवस्था आदि यस्ता कुराहरुको पुरा जानकारीको लागि ड्रोनको प्रयोग गरिएको थियो । सोही ड्रोन उडाउन विभिन्न मन्त्रालय अन्तर्गत समन्वय गरेपछि मात्र अनुमति पाएको कुराले नेपाली आकाशमा ड्रोनको प्रयोग जटिल छ भन्ने कुरा बोध गराउँछ ।

भूकम्पपछि ड्रोनमा नेपालीहरुको आकर्षण बढेको पाउन सकिन्छ । नेपाली जनतासामु आजभोली ड्रोनको इच्छाशक्ति बढ्दै आएको देख्न सकिन्छ । कौतुहलताले आज धेरै ड्रोन चालकहरु देख्न सक्छौँ ।

ड्रोन के का लागि ?

ड्रोनको प्रयोग हामीले विभिन्न ठाउँमा सर्वेक्षण गर्दै प्राकृतिक विपत्ति आइलाग्दा पृथ्वीको भू–बनावटको नक्सा बनाउँदा, फिल्म क्षेत्रमा धेरै देख्न सक्छौँ । हेर्दा सानो निकै सानो अनि अत्याधुनिक प्रविधियुक्त यस मानवबिनाको ड्रोनले देश अनि जनताको गोप्यताको भङ्ग गर्न सक्छ । हाल नेपालमा विवाह, फिल्म क्षेत्र डकुमेन्ट्रीको लागि अत्याधिक प्रयोगमा देख्न आएको छ ।

ड्रोन लिगल वैधानिक कि अवैधानिक नेपालमा ?

नेपाली बजारमा ड्रोन किन्ने हो भने सजिलै किन्न पाउन सकिन्छ । ड्रोन जति किन्न सजिलो छ उडाउन त्यस्तै कठिन छ । ड्रोन उडाउनको निम्ति प्रथममा २५० ग्रामको भन्दा माथिको भएमा UAY Nepal काठमाडौमा गएर निश्चित रकम तिरेर दर्ता गराउन सकिन्छ । यसमा पनि प्रत्येक वर्ष नविकरण गर्नुपर्छ । दर्ता गरे भन्दैमा सबै स्थानमा ड्रोन उडाउन पाउन होइन नेपाल सरकारले तोकिएको CAAN नियमहरू अनुसार ड्रोनको प्रयोगलाई अनुमति दिन्छ । २४९ ग्रामभन्दा बढी तौल भएका र जमिनबाट 400 फिट उचाइमा उड्न चाहेका सबै ड्रोनका लागि राष्ट्रिय पर्यटन विभाग, क्यान र गृहमन्त्रालयबाट अनुमति लिनुपर्ने कानुन छ । ड्रोनको प्रयोग यी स्थानहरुमा निषेध गरिएको छ । जस अनुसार सांस्कृतिक सम्पदा घोषित ठाऊँ, राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा आरक्षण, आर्मी ब्यारेकको स्थान वरपर, एयरपोर्ट साइड, दुई देशको सिमानामा, मन्दिर क्षेत्रहरू हुन् । यस स्थान बाहेक अन्य ठाउँमा ड्रोन उडाउँदा प्रमुख जिल्ला अधिकृतमार्फत कागजी अनुमति नलिइ प्रयोग गर्न नपाउने, यस अवस्थामा ड्रोन चालकले धेरै सास्ती व्यहोर्नु नपर्ने देखिन्छ । ड्रोन किनियो पैसा खर्च, कतै CRASH भयो फेरि दुःख, कुनै ठाउँको भिडियो गराई ठाउँको प्रचार गराउनु भन्दा प्रहरी, स्थानीय अनि प्रमुख जिल्ला अधिकारीबाट अनुमति चाहिने । यो कठिन समस्याले गर्दा ड्रोन चालकलाई नेपालमा सजिलो छैन । जति किन्दा सजिलो छ त्यसपछि उडाउन उत्तिकै कठीनाइहरु भोग्नुपर्ने अवस्था छ ।

ड्रोनको किन आवश्यकता नेपालीहरू र नेपाललाई ?

स्थानीय ठाउँलाई भूपरिवेष्ठित भिडियो फोटो अनि सानो खर्चमा गर्न सकिन्छ जसको कारणले गर्दा पर्यटकलाई आकर्षित गर्न सकिन्छ । प्राकृतिक रुपले सुन्दर गाउँठाउँ जसमा अनगिन्ति सम्भावना प्रयत्न लिए दुतलिलोणले त्यसै ठाउँहरु अघि बढाउन सकिन्छ ।

कस्ता कस्ता ड्रोन मार्केट (बजारमा) पाइन्छ ?

यो चिनिया Dji, बाईको, दोन नेपालमा र विश्वबजारमा पाउन सकिन्छ । DJI वार्डको ड्रोन हो जसको मूल्य नेपाली रु.६० हजारबाट सुरु हुन्छ । विश्व बजारमा यो ब्रान्डले करिब 80% बजारमा राज गरेको छ । बजारमा पाउने र एक हजारदेखि 30 हजारसम्मका ड्रोनहरु सबै खेलौना ड्रोन हुन् ।

ड्रोन कसरी उडाउने ?

सर्वप्रथम ड्रोन कुन ब्राण्डको हो भनी हेर्नु प¥यो त्यसपछि प्लेस्टोरमा (play store) त्यो ड्रोन सम्बन्धी एप्लिकेशन डाउनलोड गर्नुपर्छ । साथै जिमेलमा साइनअप गरे डमी ड्रोन उडाउन सक्छौ । भित्री कसरी सिक्ने यस सम्बधमा जो कम्पनीको युटुब च्यानलबाट सिक्न सकिन्छ ।

ड्रोनले बनाएको नेपाली अवसर –

ड्रोन रिपेटराड़ नेपालमा हुँदैन । कि विदेश पठाउनपर्यो । अन्यथा भएको कुनै उपाय छैन । विदेश पठाउँदा 12000/- कार्गो चार्ज अनि सामानको छुट्टै लाग्ने हुनाले यस सम्बन्धी ज्ञान अनि सिपले राम्रो आम्दानी नेपालमै गर्न सकिन्छ । हाल काठमाडौमा अनामनगरमा राजकुमार तिमिल्सिनाले बनाउनुहुन्छ । यहाँ बुटवलमा पनि मर्मत सेवा त छ तर इन्डियाबाट मान्छे बोलाउनुपर्छ ।

नेपालको राष्ट्रिय उड्डयन प्राधिकरण, नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण (CAAN) का अनुसार नेपालमा ड्रोन उडाउनु कानुनी छ, तर हामी त्यस्तो गर्नुअघि तल सूचीबद्ध ड्रोन नियमहरूबारे सचेत र पालना गर्न सिफारिस गर्दछौं ।

नेपालमा ड्रोन उडान गर्ने सामान्य नियम

नेपालमा ड्रोन उडानका लागि जान्नैपर्ने सबैभन्दा महत्वपूर्ण नियमहरू यहाँ छन् ।

१. २ किलोग्राम (४.५ पाउण्ड) भन्दा बढी तौल भएका ड्रोनका लागि जमिनको सतह भन्दा ४०० फिट वा सो भन्दा माथि उड्ने भएकाले नेपालमा ड्रोन सञ्चालन गर्नुअघि पर्यटन विभाग, गृहमन्त्रालय र क्यानबाट पूर्वअनुमति लिनुपर्ने हुन्छ । प्राधिकरणको लागि आवेदन यहाँ फेला पार्न सकिन्छ ।
२. २ किलोग्राम (४.५ पाउन्ड) भन्दा कम तौल भएका ड्रोनहरूलाई CAAN बाट प्राधिकरणको आवश्यकता पर्दैन, यदि तिनीहरू निजी सम्पत्तिमा र 200 फिट मुनि उडाइन्छ भने ।
३. १२० मिटर (३९४ फीट) भन्दा माथि ड्रोन नउडाउनुहोस् ।
४. कुनैप नि भीडभाड भएको क्षेत्रको १५० मिटर (४९२ फिट) माथि वा भित्र ड्रोन नउडाउनुहोस् ।
५. एयरपोर्ट क्षेत्रहरू ड्रोन गतिविधिबाट टाढा राख्नुपर्छ ।