खोज

बैशाख १५ गते हुने उपनिर्वाचनको प्रचार प्रसार अन्तिम चरणमा पुगेको छ । उपनिर्वाचनले खासगरी इलाम निर्वाचनमय बनेको छ । उम्मेदवारहरू अहिले जनताको घरदैलो गर्नमै व्यस्त देखिएका छन । मूख्य तीन दलका बीच हुन लागेको उपनिर्वाचनले देशकै ध्यान तानेको छ । उमेदवारसंगै दलका शीर्ष नेताहरू पनि घरदैलो कार्यक्रममा ब्यस्त छन । इलामको गाउँदेखि शहरसम्म उपनिर्वाचनको माहोल सिर्जना भएको छ । घरदैलो गर्दै उम्मेदवार निर्वाचनमा ब्यस्त भैरहँदा निर्वाचन आयोगले आचारसंहिता पालनामा कडाई गरेको छ । आचारसंहिता उल्लंघन भैरहेको समाचार सार्वजनिक भएपछि यसपटक विगतमा भन्दा आचारसंहितामा कडाई गरिएको छ । दुई दिनपछि मौन अवधी सुरु हुँदैछ । उमेदवारमात्र होइन सञ्चार माध्यमहरूले पनि मौन अवधीमा मतदाता प्रभावित हुने अथवा उम्मेदवारको प्रचार हुने किसिमले समाचार तथा विज्ञापन प्रकाशन प्रसारण गर्न पाउने छैनन् । जति प्रचार गर्ने हो मौन अवधी सुरु हुुनु अगावै गर्नुपर्नेछ । निर्वाचन आयोगले मौन अवधिमा कुनैपनि किसिमको प्रचारप्रसार हुन नहुने र आयोगको आचारसंहिता अक्षरशः पालना गर्ने भनी दलहरूले प्रतिबद्धता पनि जनाएको स्मरण गराएको छ । तर, एकथोक भन्ने अर्थोक गर्ने दलहरूको विगतको परम्परा अहिले नदोहोरिएला भन्न सकिन्न । रातारात मतदातालाई प्रभावित पार्ने, यही अवधिमा उम्मेदवारहरूले मोटो रकम खर्च गर्ने, भोजभत्तेर खुवाउने, मतदाता किन्ने जस्ता क्रियाकलाप गरी मत आफ्नो पक्षमा पार्न दल तथा उम्मेदवारहरू र तिनीहरूका कार्यकर्ता नलाग्लान् भन्न सकिन्न । सुरक्षाको दृष्टिकोणले पनि यही अवधिमा सुरक्षा व्यवस्थापनलाई कमजोर पार्ने खेल पनि नहोला भन्न सकिन्न ।

गृहमन्त्री रबि लामिछानेले उपनिर्वाचन प्रचार प्रसारका क्रममा मतदातालाई प्रभावित गर्ने काम हुन सक्ने बताउँदै सरकार सुरक्षाका लागि प्रतिवद्ध भएको जनाएका छन । नागरिकको सुरक्षाको जिम्मा सरकारको भएकोले विभिन्न दल तथा उमेदवारले दिने आश्वासन तथा मतदाता प्रभावित गर्ने काम कुनैपनि अवस्थामा स्वीकार नहुने सरकारको भनाई छ । तर, सरकारले जति नै सुरक्षाको बन्दोबस्त मिलाएपनि नागरिकहरूलाई डराउन दिने, मतदातालाई प्रभावित गर्ने, आर्थिक प्रलोभन दिने र साँझमा मासु र मदिरामा लट्ठ बनाएर आफूतिर आकर्षित गर्ने काम रोकिएको छैन । यस बिषयमा सरकार भन्दा पनि स्थानीय स्तरबाट त्यस्तो दल र उमेदवारलाई बहिष्कार गर्ने काम भयो भने त्यो प्रभावकारी हुनसक्छ । निर्वाचन आयोगले पनि स्वच्छ, निष्पक्ष र धाँधलीरहित निर्वाचनका लागि अपनाएको आचारसंहिता पूर्णरूपमा पालना भएको छ कि छैन भनेर आम नागरिकले पनि निगरानी राख्नुपर्दछ । आचारसंहिता अनुसार निर्वाचन केन्द्रको ३ सय मिटर वरिपरि दलहरूले यसअघि राखेको आ–आफ्नो निर्वाचन चिह्न तथा प्रचार सामग्री निकाल्नुपर्ने मात्र हैन, अब यस्ता प्रचार सामग्री यहाँ प्रदर्शन गर्नसमेत पाइँदैन । मतदानको समयमा भोट हाल्न आउँदै गर्दा गौंडा ढुकेर मतदातालाई प्रभावित पार्ने काम पनि विगतमा भएको थियो । यस बारेमा पनि यस्ता गतिविधि भए स्वयं मतदाताहरूले सुरक्षा निकायलाई खबर गर्नुपर्छ । निर्वाचन आचारसंहिता कडाइका साथ लागू गर्ने र आचारसंहिता उल्लंघन गर्नेलाई कडाइका साथ कारबाही नगरे निर्वाचन निष्पक्ष ढंगले हुनेमा शंका उत्पन्न हुन्छ । तसर्थ आचारसंहितालाई कडाइका साथ पालना गर्नेतर्फ दलहरू जिम्मेवार बन्नुका साथै निर्वाचन आयोगले समेत कडाई गर्नु जरुरी छ । जेहोस उपनिर्वाचनले इलाम र बझाङमा चहलपहल बढेको छ । मतदातामा आफ्ना उम्मेदवारलाई जिताउने उत्कट अभिलाषा छ । त्यो अभिलाषा उत्साहमा परिणत होस् । निर्वाचनले दिने परिणामले मतदाता निरास हुनु नपरोस् । यद्यपि योग्य उम्मेदवार छान्ने मतदाताको आफ्नो अधिकार हो । तरपनि मतदाताले विवेक प्रयोग गर्ने बेलापनि हो । त्यसैपनि इलाम उपनिर्वाचन चर्चामा छ । इलामको उपनिर्वाचनले दिने परिणामले मतदाताको रुझान कतातिर छ भन्ने समेत स्पष्ट हुन्छ । अतः उपनिर्वाचन सफल बनाउनेतर्फ सरकार र निर्वाचन आयोगको मात्रै होइन, सवैको दायित्व र कर्तब्य हो भन्ने बुझ्नुपनि पर्दछ ।