खोज

आज पुस २७ । पृथ्वी जयन्ती तथा राष्ट्रिय एकता दिवस । राष्ट्रनिर्माता पृथ्वीनारायण शाहको जन्म दिन । तत्कालीन भुरे टाकुरे राज्यलाई एकीकरण गरी एउटै मालामा उनेर नेपाल राष्ट्र निर्माणमा उनले गरेको योगदान अतुलनीय छ । त्यही एकीकरण अभियानकै कारण आज हामीले नेपाली भनी गर्व गर्ने मौका पाएका छौँ । उनले एकीकरण नगरेको भए आजको नेपाल यो अवस्थामा हुन्थ्यो कि कुनै अर्को देशको प्रान्त बन्थ्यो भन्ने अनुमान र आशंकाकै कुरा हो । राजा पृथ्वीनारायणका उत्तराधिकारीहरूले उनकै तहको काम गर्न नसकेका साक्षी इतिहास छ । उनीपछि केही समय राज्य विस्तारको काम भए पनि नेपालको अहिलेको स्थिति सुगौली सन्धिपछि तय भएको हो । राज्य एकीकरणका हिसाबले पृथ्वीनारायणको कदमलाई अहिले आएर कम आँक्नु हुँदैन । त्यतिमात्र होइन, उनका विरुद्ध अहिले हुने टिकाटिप्पणीले केही व्यक्तिलाई आत्मतुष्टि भए पनि यथार्थमा त्यसले मुलुकको सेवा गर्दैन । अझ पृथ्वीनारायणपछिका राजाले गरेको कामका आधारमा उनको मूल्यांकन गर्नु पनि उचित होइन । त्यसैले राष्ट्रनिर्माताले गरेको ऐतिहासिक बहादुरी र कर्मकै आधारमा आज हामीले नेपाल राष्ट्रका रूपमा गर्व गर्न पाएका छौं । राजा पृथ्वीनारायण शाहले गरेको योगदान आजसम्म चीरस्थायी छ । यसलाई अझै चीरकालसम्म बढाउँदै लैजानुपर्दछ । पृथ्वीनारायण शाहको जन्म दिनलाई राष्ट्रिय एकता दिवसका रूपमा मुलुकले बर्षौदेखि मनाउँदै आएको छ । यसको थालनी जहिले सुरु भएको भएपनि यसको निरन्तरता अपरिहार्य छ । पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरण नगरेको भए निश्चितरूपमा नेपाल राज्यको अस्तित्व हुने थिएन । यो सबैले स्वीकार गरेको तथ्य हो । तत्कालीन समयमा पृथ्वीनारायण शाहले साम, दाम, दण्ड, भेद प्रयोग नगरेको भए एकीकरण अभियान सफल हुने थिएन । एकीकरण सफल नभएको भए त्यतिबेला आफ्नो प्रभाव विस्तार गरिरहेका साम्राज्यवादी शक्तिहरूको आँखा स्वाभाविकरूपमा यो सुन्दर नेपालमा पर्ने कुरामा दुईमत थिएन । त्यो अवस्थामा साम्राज्यबादी अंग्रेजबाट मुलुकलाई मुक्त गर्नु सजिलो हुने थिएन । तसर्थ पृथ्वीनारायण शाहले समयमै मुलुकको एकीकरण गरेर नेपालको अस्तित्व कायम गराउनु भएको हो । तसर्थ पृथ्वीनारायण शाहलाई आज हामी सवै नेपालीहरूले राष्ट्रनिर्माताको संज्ञा दिने गरिएको छ ।

पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरण गरेर आजको नेपाल वनाउन योगदानमात्रै दिएनन, उनले आफ्नो जीवनको अन्तिम अवस्थातिर दिएको ‘दिव्योपदेश’ को सन्देश आजका दिनमा पनि उत्तिकै सान्दर्भिक रहेको छ । दिव्योपदेश मुलुकको कूटनीतिको दिशा तय गर्ने आधारका रूपमा रहेको छ । उनले त्यही बेला भनेको नेपाल ‘दुई ढुंगाबीचको तरुल’ हो भन्ने कुरा आजका दिनमा पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छ । यतिबेला चीन र भारत जस्ता दुई ठूला मुलुकको बीचमा रहेको नेपालले अपनाउनुपर्ने रणनीतिक चातुर्यका निमित्त दिव्योपदेश आफैमा मार्गदर्शक रहेको छ । मुलुकमा यतिबेला विभिन्न जातजाति, धर्म, संस्कृतिले आफ्ना विशेष पर्वका निम्ति बिदा पाउने व्यवस्था छ । पछिल्लो केही वर्षयता उनीप्रतिको अगाध आस्था, प्रेम र स्वीकारोक्ति बढ्दो छ । केही व्यक्ति र समूहले उनका विरुद्धमा अभियान चलाइरहेका पनि छन् । अहिलेको परिस्थितिका आधारमा पृथ्वीनारायणलाई मूल्यांकन गरेर उनको एकीकरण अभियानलाई कम आँक्नु उचित होइन । सरकारले गत बर्षदेखि पृथ्वी जयन्तीको दिनमा सार्वजनिक बिदा दिन सुरु गरेको छ । यो हामी सवै नेपालीका लागि गौरवको बिषय हो । मुलुकमा धेरै बिदा भए भन्ने प्रश्न उठिरहेका बेला अरू बिदा काटेर भएपनि यो बिदालाई जीवन्त वनाउनुपर्दछ । जेहोस ढिलै भएपनि राष्ट्र निर्माता पृथ्वीनारायण शाहको सम्मान भएको छ । पछिल्लोसमय पृथ्वीनारायण शाहप्रति आम जनताको चासो र श्रद्धा बढ्दै गएको छ । त्यो श्रद्धाप्रति उनले गरेको कामको प्रतिविम्व झल्किन्छ । पृथ्वीनारायण शाह नेपालका राष्ट्रनिर्माता, युगपुरुष, राष्ट्रभक्त र सर्वोपरि रूपमा आधुनिक नेपालका निर्माता हुन भन्दा अत्युक्ति हुँँदैन । इतिहास मेटेर मेटिदैन । उनको योगदानको अवमूल्यन गर्ने काम भएपनि, उनलाई घृणाको दृष्टि लगाएपनि पुस्तौंपुस्तासम्म उनको योगदान यो देशले बिर्सन सक्दैन ।