खोज

नवलपुर, १३ वैशाख ।

लोपोन्मुख गिद्ध संरक्षण गर्न २० वर्ष देखि क्रियाशिल रहेको पूर्वी नवलपरासीको कावासोती नगरपालिकाको पिठौलीमा स्थापना गरिएको जटायु रेष्टुरेन्ट पर्यापर्यटनको गन्तव्यको अध्ययन केन्द्रका रूपमा विकास हुँदै गएको छ ।

बिगत सात बर्षयता यहाँ जैविक विविधता, पर्यापर्यटन एवं वन तथा वातावरण अध्ययन गर्ने विद्यार्थी तथा सोधकर्ताहरू गिद्ध, तिनका प्रजाति, गिद्धको जीवनशैली र बासस्थानका विषयमा अध्ययन गर्न आउने गरेको जटायु रेष्टुरेन्ट व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष डिबी चौधरीले बताए ।

यो समयमा गिद्ध घुुम्ने मौसम भएकाले जटायु रेष्टुरेन्टमा गिद्धको संख्या बढदै गएको छ भने गिद्धलाई चाहिने आहारबिहारको पनि यहाँ राम्रो ब्यवस्थापन भएकोले पनि हरेक वर्षको असोजदेखि बैशाखसम्म धेरै गिद्ध यहाँ आउने गरेका चौधरीको भनाई छ । एक वर्षयता मात्रै यहाँ २१ भन्दा बढी गिद्धको मृत्यु भएको छ । अहिले एकपटकको अवलोकनमा २० देखि ३० जनासम्म आउने गरेका छन् ।

खाना दिने दिन धेरैको संख्यामा गिद्ध देखिने हुँदा गिद्ध अवलोकन र अध्ययनका लागि समेत सहज हुने भएकाले अब चाँडै नै हप्ताको दुई दिन अवलोकनका लागि खुला गर्ने गरिएको अध्यक्ष चौधरीको भनाई छ । यहाँका गिद्धलाई हप्ताको दुई दिन खाना दिने गरिएको छ भने अन्य दिन उनीहरूले वातावरणमा घुमफिर गर्दा बाहिरको खाना खाने गर्दछन् ।

विषादीयुक्त आहारा र बासस्थानमा आएको ह्रासका कारण वर्सेनि गिद्ध मासिँदै गएपछि नेपालमा पहिलोपटक २० वर्षअघि चौधरीको अगुवाईमा समुदायस्तरबाट जटायु रेष्टुरेन्टको स्थापना गरिएको हो । यहाँ लोपोन्मुख गिद्धलाई विषादीरहित आहारा उपलब्ध गराएर संरक्षण गर्ने उद्देश्यले समुदाय स्तरबाट रेष्टुरेन्टको सञ्चालन र व्यवस्थापन गरिएको छ ।

रेष्टुरेन्टले गिद्धको आहाराका लागि गाउँघरबाट मरेका गाईभैँसी ल्याएर फाल्ने गरेको छ । रेष्टुरेन्टको गौशालामा पालिएका गाईवस्तु मरेपछि गिद्धका आहाराका लागि प्रयोग गरिने गर्दछ । कावासोती– १३ मा रहेको नमूना सामुदायिक मध्यवर्ती वनको करिब ५२ हेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको जटायु रेष्टुरेन्टमा नेपालमा पाइने नौ प्रजातिका गिद्धमध्ये आठ प्रजातिका गिद्ध पाइने गरेको छ । यहाँ अहिले रैथाने प्रजातिका डङ्गर, सेतो, सुन र सानो खैरो गिद्ध, राजगिद्ध, हिमाली गिद्ध, खैरो गिद्ध र लामो ठोडेगिद्ध रहेका छन् ।

प्रकृतिको कुचीकारका रूपमा रहेका गिद्ध गाईवस्तुलाई प्रयोग गरिने डाइक्लोफेनेक जस्ता औषधिको प्रयोग सँगसँगै बासस्थानमा आएको ह्रासका कारण गिद्ध लोपोन्मुख अवस्थामा पुगेको चौधरीको भनाई छ । “डाइक्लोफेनेककोे प्रयोग गरी उपचार गराइएका पशुको मृत्युपछि सिनो गिद्धले खाएमा मिर्गाैलामा असर भई केही दिनमा नैै गिद्ध मर्ने गरेका तथा बासस्थान आएका ह्रास कारणले गिद्ध लोपोन्मुख अवस्थामा पुगेका छन । पछिल्लो समय गिद्ध बस्ने तथा गुँड लगाउने सिमलका रुख मासिँदै गएपछि गिद्धको बासस्थानमा ह्रास आएको बताईन्छ ।