खोज

इतिहास
विश्व पानी दिवस मनाउने दिनका लागि पहिलोचोटी सन १९९२ मा संयुक्त राष्ट्रसंघद्वारा आयोजित पर्यावरण तथा विकास सम्मेलनको एजेण्डा २१ मा विधिवत रूपमा प्रस्ताव गरिएको थियो । सो प्रस्तावलाई सोही वर्षको डिसेम्बरमा संयुक्त राष्ट्रसंघको साधारण सभाले संकल्प ब्रच्भ्क्रज्ञढघ का रूपमा प्रत्येक वर्षको मार्च २२ का दिनलाई विश्व पानीदिवस मनाउने गरी पास ग¥यो । सोही वमोजिम सन १९९३ देखि प्रत्येक २२ मार्चका दिनलाई विश्वभरी पानीको महत्वका बारेमा जनचेतना जगाउने उद्देश्यका साथ ‘विश्व पानी दिवस’ मनाउदै आईरहिएको छ ।

पानी दिवसको नाराः
विश्व पानी दिवस प्रत्येक वर्ष एक विशिष्ट विषयका रूपमा मनाइदै आईरहिएको छ । यस वर्षको नारा “पानीको उपयोग शान्तिका लागि (धबतभच ायच उभबअभ) राखिएको छ । पानीको उपयोगका विषयले विवाद वा शान्ति निम्त्याउने सक्दछ । जब पानीको उपयोग दुर्लभ र प्रदुषित हुन्छ वा मानिस बीच पानीको पहुँचमा असमानता र निषेध गरिन्छ तब समुदाय र राष्ट्रहरूले तनावको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । जब हामी सबै मिलेर पानीको उपयोगका विषयमा सहकार्य गर्दछौैं । त्यसबाट सद्भावमा वढवा, सम्बृद्धिमा बृद्धि र दृढताको विकासका साथै सकारात्मक लहर सिर्जना गरी आगामी दिनमा आइपर्ने हरेक प्रकारका चुनौती साझा गर्न सक्दछौं ।

पानी दिवसको महत्वः
पानीले नै पृथ्वीमा जीवनको जन्मदिन सक्छ । पानी विना जीवन असंभव छ । विश्वको इतिहास हेर्ने हो भने पुराना सांस्कृतिक सभ्यताका विकास नदी किनारमा नै भएको पाइन्छ । आज प्रदुषण र बढ्दो जनसंख्याको कारण विश्वका सबै देशहरू पानीको समस्यासंग जुधिरहेका हुन् । यसको अलवा बढ्दो औद्योगिकरणले पानीको खपत बढेको छ । तसर्थ पानीको संरक्षणका लागि आम मानिसहरूलाई शिक्षित गर्न अपरिहार्य छ । पानीलाई खेर जानबाट बचाउन यसको प्रयोग सोचेर गर्नु हामी सबैको कर्तव्य हो । पृथ्वीमा रहेका सम्पूर्ण जीवहरू पानीमा नै निर्भर छन् । हामी सबैलाई पानीको संकटको खतरा छ । तसर्थ विश्व पानी दिवस बैश्विक जल संरक्षण बृद्धिका लागि महत्वपूर्ण छ । विश्वभरिका ३०० करोड भन्दा बढी मानिसहरू आफ्नो देशको राष्ट्रिय सिमाभन्दा बाहिरको पानीमा भर पर्दछन । पानीको उपयोगका लागि १५३ वटा देशहरूहरूले तिनका छिमेकी देशका नदी, ताल र जलभण्डार साझा गरेका हुन् । केवल २४ देशले मात्र पानीको उपयोगका लागि एक– आपसमा सहकार्यको सम्झौता गरेका हुन् । बढ्दो जलवायु परिवर्तनको असर र बढ्दो जनसंख्या का कारण सबै मिलेर पानीको बहुमुल्य श्रोतलाई संरक्षण गरी सुरक्षित राख्नुपर्दछ ।

दिवसको मूख्य सन्देशः
.पानीले शान्ति वा विवाद उत्पन्न गराउन सक्छ । पानीको उपयोगका विषयमा विवाद, गुणस्तरमा प्रदुषण र पहुंचमा असमानता हुन्छ । यहाँ अभाव सिर्जनाले समुदाय र राष्ट्रहरूमा तनावको स्थिति पैदा हुन्छ ।.पानीले समृद्धि र शान्तिको भरोसा दिलाउँछ, स्वस्थ्य नागरिक बिना देश सम्बृद्ध हुन सक्दैन । त्यस्तै शान्ति बिना विकासले गति लिन कठिन हुन्छ । तसर्थ जब राष्ट्रले जलवायु परिवर्तन, अत्याधिक बसाइ सराई र राजनीतिक स्थायित्व जस्ता समस्याको व्यवस्थापन गरे सँगै पानीको उपयोगका विषयमा सहकार्यलाई देश विकासको योजना बनाउँदा मुख्य बुँंदाको रूपमा उल्लेख गर्नुपर्दछ ।

केही तथ्यहरूः
विश्वका करिब २२०० करोड मानिसहरू अझै सुरक्षित पानीको पहुँच बाहिर छन । जसमा ११५० लाख मानिसहरूले सतहमा जमेको र बगेको पानी उपभोग गर्दछन । वर्षभरिमा कम्तिमा कुनै न कुनै समय विश्वका करिव आधा जनसंख्याले पानीको अभाव महसुस गरेका हुन्छन् । वितेका ५० वर्षमा घटेका विपत्तिहरूमा ७० प्रतिशत मानिसहरूको मृत्यु पानी सम्बन्धि प्राकृतिक विपत्तिका कारण भएको छ । विश्वभरी भएको स्वच्छ पानीमध्ये ६० प्रतिशत पानी एक वा एक भन्दा वढी राष्ट्रको सिमा भएर वग्ने गर्दछ । केवल विश्वका २४ राष्ट्रहरूले मात्र पानीको उपयोग सम्बन्धमा अन्तर सिमाजल भण्डारमा सहकार्यको व्यवस्था गरेका छन् ।