खोज

काठमाडौं, २१ वैशाख ।

नेपालमा एक वर्षको अवधिमा ७३ वटा प्रेस स्वतन्त्रता हननका घटना रेकर्ड भएका छन् ।

नेपाल पत्रकार महासंघ, सञ्चार अनुगमन इकाईले बिश्व प्रेस स्वतन्त्रता दिवसको दिन सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्कले यस्तो देखाएको हो । महासंघको विवरण अनुसार एक वर्षको अवधिमा एक पत्रकारको हत्या भएको छ भने २ जना पत्रकार पक्राउ परेका छन् । २० जना पत्रकार आक्रमणको शिकार बनेका छन् । २४ जना दुव्र्यवहार वा धम्कीमा परेका छन् । १६ घटना पेशागत असुरक्षासँग सम्बन्धित छन् । अन्य घटना पत्रकारमाथि दबाब, बदनाम गर्ने प्रयास र सम्पादकीय स्वतन्त्रतामाथि हस्तक्षेपसँग सम्बन्धित छन् ।

संकलित तथ्यांकले पत्रकारहरूमाथि भइरहेका आक्रमण, गिरफ्तारी, धम्की, दुव्र्यवहारजस्ता समस्या अझै गम्भीर रहेको पुष्टि गर्छ । यो तथ्यांकले नेपालमा स्वतन्त्र पत्रकारितामाथि गम्भीर चुनौतीहरू आइरहेको प्रष्ट पार्छ ।

प्रेस स्वतन्त्रता लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाको मेरुदण्ड हो । जब पत्रकारहरू स्वतन्त्र रूपमा काम गर्न सक्दैनन्, तब जनतासम्म सत्य सूचनाको पहुँच प्रभावित हुन्छ । यसले दिगो लोकतन्त्रलाई नै कमजोर बनाउने खतरा निम्त्याउँछ ।

वागमती प्रदेश – सबैभन्दा बढी प्रभावित

जसमध्ये वागमती प्रदेशमा प्रेस स्वतन्त्रता हननका सबैभन्दा धेरै ३८ घटना घटेका छन् । जुन कुल घटनाको ५२ प्रतिशत हो । राजधानी काठमाडौँ केन्द्रित राजनीतिक दबाब, शक्तिको समीकरण र पत्रकारहरूको सक्रियता यसको प्रमुख कारण मानिएको छ ।

त्यस्तै, मधेस प्रदेशमा १२ घटनाहरू देखिएका छन् । जसमा खासगरी स्थानीय तहमा हुने राजनीतिक हस्तक्षेप, धम्की र दबाब छन् । कोशी र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ६–६ घटना घटेका छन् । लुम्बिनी र गण्डकी प्रदेशमा ४–४ र कर्णाली प्रदेशमा सबैभन्दा थोरै ३ घटना देखिएका छन् ।

कर्णाली प्रदेशमा थोरै घटना रिपोर्ट भएता पनि सञ्चार संरचना कमजोर, स्रोतसाधनको अभाव र प्रभावशाली समाचार सम्प्रेषणको जोखिमले यहाँ पत्रकारहरू थप असुरक्षित छन् ।

नेपालमा प्रेस स्वतन्त्रता कागजमा सुरक्षित देखिए पनि व्यवहारमा चुनौतीपूर्ण र असुरक्षित बनिरहेको छ । पत्रकारमाथि हुने हिंसा, दमन र डरको वातावरणले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतालाई कमजोर बनाएको छ । यदि अब समयमै प्रभावकारी कदम चालिएन भने प्रेस स्वतन्त्रताको गिरावटले लोकतन्त्रको जग नै हल्लिन सक्छ ।